Το τρίπτυχο που απορρυθμίζει το ελληνικό κλίμα

Η αλλαγή του κλίματος στην Ελλάδα δεν αποτελεί σενάριο του μέλλοντος. Βρίσκεται ήδη εδώ: στο καλοκαίρι που θυμίζει καμίνι, στη θάλασσα που θερμαίνεται, στο χιόνι που –χρόνο με τον χρόνο– λιγοστεύει. Καθεμία από αυτές τις μεταβολές –και όλες μαζί– απορρυθμίζουν το κλίμα επηρεάζοντας βαθιά τον τρόπο που ζούμε και κινούμαστε στην καθημερινότητά μας.

Η ομάδα του διευθυντή Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και επικεφαλής του Meteo, Κώστα Λαγουβάρδου, επεξεργάστηκε και παρουσιάζει στην «Κ» δεδομένα τριών δεκαετιών γύρω από τη θερμοκρασία του αέρα, της θάλασσας και της κάλυψης του χιονιού, κάνοντας ξεκάθαρο ότι η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα πλέον βασίζεται σε μετρήσιμα στοιχεία.

Αυξάνεται η μέση θερμοκρασία του αέρα

«Κοιτώντας στον ελληνικό χάρτη τη θερμοκρασία του αέρα βλέπουμε ότι σε όλες τις περιοχές υπάρχει άνοδος, πουθενά μείωση. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στη χώρα μας κατά 1,5 – 2 βαθμούς Κελσίου μέσα σε τρεις δεκαετίες, όπως προκύπτει από τις υπάρχουσες μετρήσεις, σημαίνει σημαντική και γρήγορη αλλαγή του κλίματος. Οι προσομοιώσεις των κλιματικών μοντέλων για το μέλλον προβλέπονται ακόμη πιο δυσοίωνες, με τη μέση θερμοκρασία να έχει απόκλιση έως και 3 βαθμούς Κελσίου», τονίζει στην «Κ» ο Κώστας Λαγουβάρδος.

Η μεγαλύτερη άνοδος στο διάστημα αυτών των τριών δεκαετιών σημειώνεται στις περιοχές που βρίσκονται μακριά από τη θάλασσα όπως η Δυτική Μακεδονία. Εκεί η αύξηση ήδη ξεπερνά τους 2 βαθμούς.

«Αυτό σημαίνει ότι ειδικά η ηπειρωτική Ελλάδα θερμαίνεται με μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι η νότια χώρα. Είναι ενδεικτικό ότι στην Κρήτη και στις Κυκλάδες η αύξηση που καταγράφεται τα τελευταία 30 χρόνια είναι 1 βαθμός, ενώ αύξηση πάνω από 2 βαθμούς καταγράφεται στη Βόρεια και Βορειοδυτική Ελλάδα», σημειώνει ο επικεφαλής του Meteo.

«Τα νερά ζεσταίνονται»

Ο χάρτης κοκκινίζει όταν κοιτάζουμε τη θερμοκρασία του νερού στην επιφάνεια της θάλασσας (SST). Πρόκειται για μία σημαντική παράμετρο που εξετάζουν οι επιστήμονες, καθώς επηρεάζει το κλίμα, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, αλλά και την ένταση των καταιγίδων.

«Τα νερά ζεσταίνονται. Και η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας –μέσα σε τρεις δεκαετίες– φτάνει σε ορισμένες περιοχές τους δύο βαθμούς. Το παρατηρούμε στα νότια της Κρήτης, στο Βορειανατολικό και Βόρειο Αιγαίο, σε περιοχές από τη Σαμοθράκη προς Αλεξανδρούπολη, αλλά και στα νότια της Ρόδου. Υπάρχουν και περιοχές όπου ξεπερνά ακόμη τους δύο βαθμούς, ενώ στο σύνολο του χάρτη η μέση αύξηση είναι περίπου στον 1,5 βαθμό», επισημαίνει ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Το πιο αχνό χρώμα του χάρτη, δηλαδή η μικρότερη αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, παρατηρείται στην περιοχή του Αιγαίου και αυτό έχει προφανή εξήγηση.

«Βλέπουμε ότι οι θερμοκρασίες δεν έχουν αυξηθεί τόσο πολύ σε περιοχές όπως η Ρόδος ή τα νησιά του Ιονίου, ειδικά στα σημεία κοντά στις ακτές. Αυτό συμβαίνει γιατί στα νερά του Αιγαίου είναι ευεργετική η επίδραση των καλοκαιρινών μελτεμιών», λέει ο κ. Λαγουβάρδος.

Ποιες είναι, όμως, οι συνέπειες μιας θάλασσας όλο και πιο θερμής;

«Ζεστή θάλασσα σημαίνει ότι το νερό εξατμίζεται ευκολότερα, άρα περισσότεροι υδρατμοί μπαίνουν στην ατμόσφαιρα και κάνουν τα σύννεφα πιο βροχοφόρα, συντελώντας σε ακραία καιρικά φαινόμενα τύπου Ντάνιελ. Η συγκεκριμένη κακοκαιρία στη Θεσσαλία έγινε αρχές Σεπτεμβρίου του 2023, ύστερα από ένα πολύ ζεστό καλοκαίρι, με πάρα πολύ ζεστές θάλασσες. Επομένως, η θερμοκρασία της θάλασσας εκείνης της περιόδου μπορεί να μη δημιούργησε την κακοκαιρία, συνέβαλε όμως ώστε να γίνει εντονότερη», αναφέρει ο κ. Λαγουβάρδος τονίζοντας ότι η άνοδος των τιμών προκαλεί τεράστιες συνέπειες και στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Φέρνει ως παραδείγματα την καταστροφή των μυδοκαλλιεργειών στον Θερμαϊκό το ’21 και το ’23, καθώς και τους ξενιστές που μπαίνουν στις ελληνικές θάλασσες, βρίσκοντας πλέον καταλληλότερες συνθήκες για να επιβιώσουν.

Μειώνεται η χιονοκάλυψη στους ορεινούς όγκους

Ο χάρτης της μέσης χιονοκάλυψης στην Ελλάδα, δείχνει ότι από το 2010 και μετά, το χιόνι στη χώρα μας –εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας στον αέρα– μειώνεται σταθερά, φαινόμενο που σύμφωνα με τα στοιχεία της ομάδας του ΕΑΑ παρουσιάζεται ακόμη πιο έντονο τους δύο τελευταίους χειμώνες (2023 – 2024 και 2024 – 2025). Η έκταση της χιονοκάλυψης περιορίζεται στους ορεινούς όγκους της χώρας, με τη μεγαλύτερη μείωση να παρουσιάζεται στη Βορειοδυτική Ελλάδα, στην περιοχή δηλαδή που ταυτόχρονα θερμαίνεται με τον γρηγορότερο ρυθμό.

 «Βλέπουμε κάποιες περιοχές με δύο ημέρες λιγότερη χιονοκάλυψη τον χρόνο συγκριτικά με τον μέσο όρο», λέει ο κ. Λαγουβάρδος και εξηγεί: «Εάν πολλαπλασιάσουμε τις δύο λιγότερες ημέρες επί 30 που είναι τα χρόνια της μελέτης μας, αυτό σημαίνει συνολικά 60 ημέρες λιγότερης χιονοκάλυψης από το κανονικό σε ένα μόνο σημείο της χώρας. Στην Πίνδο που είχαμε 140 μέρες χιονοκάλυψη όλο τον χειμώνα, τώρα έχουμε σαφώς λιγότερες», σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος.

Το ύψος και η έκταση του χιονιού αποτελούν έναν κρίσιμο παράγοντα στον κρίκο της αλυσίδας του κλίματος, καθώς το χιόνι συνδέεται απόλυτα με τον υδρολογικό κύκλο, επηρεάζοντάς τον κυρίως μέσω της τροφοδοσίας του με νερό, καθώς αυτό αποψύχεται. 

«Το θέλουμε το χιόνι, γιατί καθώς λιώνει αργά, στο τέλος της άνοιξης, καταλήγει μέσα από ρυάκια σε μεγαλύτερα ποτάμια τροφοδοτώντας ωραία και ήρεμα τον υδροφόρο ορίζοντα, σε αντίθεση με μια ισχυρή βροχή, που μπορεί να κάνει ζημιές, να φύγει σαν χείμαρρος στη θάλασσα και ουσιαστικά να χαθεί», αναφέρει ο κ. Λαγουβάρδος τονίζοντας ότι η ομάδα του τα δύο τελευταία χρόνια αποφάσισε να ασχοληθεί σε βάθος με το θέμα της χιονοκάλυψης, καθώς και αυτός ο παράγοντας –ως ένας από τους αλληλένδετους κρίκους της κλιματικής αλυσίδας– συμβάλλει στην επιτάχυνση του φαινομένου της κλιματικής απορρύθμισης.

«Το φρέσκο χιόνι, εξαιτίας του λευκού χρώματος, αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία. Λιγότερο χιόνι σημαίνει λιγότερη αντανάκλαση, πιο σκούρες επιφάνειες και επομένως μεγαλύτερη απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας από το έδαφος. Με λίγα λόγια, αυξάνεται περαιτέρω η θερμοκρασία του εδάφους», καταλήγει ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σημειώνοντας πως όλοι οι δείκτες αποδεικνύουν ότι η κλιματική κρίση στη χώρα μας προχωρά σταθερά, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για δράση.

Πηγή: kathimerini.gr