Σταθεροποίηση της οικονομίας με χαμηλές προσδοκίες για το μέλλον

Την ετήσια έρευνα εισοδήματος και δαπανών των νοικοκυριών για το 2017 δημοσιοποίησε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, την οποία διενήργησε σε συνεργασία με την εταιρία MARC AE, τα ευρήματα της οποίας αφορούν στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο εισόδημα, τις δαπάνες και τις νέες καταναλωτικές συμπεριφορές των νοικοκυριών, που προκύπτουν εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών, αποτυπώνοντας παράλληλα τη στάση σχετικά με την ποιότητα διαβίωσης και τις φορολογικές και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις.

Τα ευρήματα της έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ ενισχύουν την υπόθεση της σχετικής σταθεροποίησης της οικονομίας, της ενίσχυσης της απασχόλησης και συνακόλουθα της εγχώριας κατανάλωσης, χωρίς όμως αυτό να συνδέεται με βελτίωση του επιπέδου ευημερίας για την πλειονότητα των νοικοκυριών, ούτε με δομικές αλλαγές στο μοντέλο ζήτησης.

Οριακή αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης

Από τα επίσημα στοιχεία γίνεται σαφές ότι η σύνθεση του εθνικού εισοδήματος παραμένει αναλλοίωτη, καθώς η σχέση κατανάλωσης- επένδυσης δε μεταβλήθηκε σημαντικά μέσα στην κρίση (90% ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση-10% ακαθάριστος σχηματισμός παγίου, προβλέψεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φθινόπωρο 2017). Ενώ οι επί μέρους όροι του ΑΕΠ δείχνουν ότι το διαθέσιμο εισόδημα περιορίστηκε και το 2017, η ιδιωτική κατανάλωση σημείωσε μια οριακή αύξηση, που ωστόσο αδυνατεί να ενισχύσει τις προοπτικές μεγέθυνσης. Η συγκεκριμένη παραδοχή ενισχύεται από το γεγονός ότι η αποκλιμάκωση της ανεργίας συνδέεται με περισσότερες επισφαλείς και μερικής απασχόλησης θέσεις εργασίας, με χαμηλότερες απολαβές και έκθεση σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικής αποστέρησης. Το παράδοξο της αύξησης της κατανάλωσης, εν μέσω περιοριστικής οικονομικής πολιτικής προέρχεται κατά κύριο λόγο από την αυξημένη ροπή για κατανάλωση, η οποία διακρίνει τα χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια και ειδικά τις ομάδες πληθυσμού που εισέρχονται στην αγορά έναντι χαμηλών απολαβών.

Οι παραπάνω τάσεις σταθεροποίησης της οικονομίας που εμφανίζονται σε διαφορετικές έρευνες δεν αναιρούν την παγίωση του φαινομένου διεύρυνσης της ανισότητας μεταξύ χαμηλών, μεσαίων και υψηλότερων εισοδηματικών κατηγοριών.

Ενίσχυση του κοινωνικού ιστού

Η ΓΣΕΒΕΕ υπογραμμίζει ότι ένα σύγχρονο πλαίσιο ενίσχυσης του κοινωνικού ιστού και άμβλυνσης της οικονομικής ανισότητας θα πρέπει να περιλαμβάνει επίσης:

•       Άρση των αυστηρών προϋποθέσεων καταβολής του επιδόματος ανεργίας για επαγγελματίες που βρίσκονται εκτός αγοράς και συνδυαστικά αναδιάρθρωση των επιδοματικών πολιτικών σε αυτήν την ευάλωτη εισοδηματικά κατηγορία. Διαμόρφωση πλαισίου πρόνοιας και επανένταξης για τους μακροχρόνια ανέργους.

•       Προγράμματα επανεκκίνησης για όσους απέτυχαν επιχειρηματικά.

•       Προστασία της πρώτης κατοικίας και της επαγγελματικής στέγης από τους πλειστηριασμούς και τις νέες διαδικασίες κατασχέσεων.

•       Οριστική διευθέτηση του ζητήματος των υψηλών σωρευμένων οφειλών, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν διαμορφωθεί κατ’ εφαρμογή προηγούμενων στρεβλών συστημάτων απόδοσης (πχ ασφαλιστικό επαγγελματιών με ασφαλιστικές κλάσεις). 

•       Άμεση ενεργοποίηση και ολοκλήρωση του πλαισίου για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, συνοδευόμενη από εξατομικευμένες ιατρικές υπηρεσίες και δωρεάν εξειδικευμένες εξετάσεις σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

•       Πρόσβαση των πολιτών σε φθηνότερο κόστος ενέργειας, αλλά και οικονομική διευκόλυνση των νοικοκυριών για μετάβαση σε φιλικότερες μορφές ενέργειας (δημόσιες επενδύσεις σε δίκτυα ενέργειας).

•       Ίσες ευκαιρίες για τους νέους εργαζόμενους και τους νέους επιχειρηματίες, που εκκινούν σε ένα δυσμενές οικονομικά περιβάλλον, με έμφαση στην καθολική εκπαίδευση και την ανάπτυξη ουσιαστικών περιγραμμάτων σπουδών και κατάρτισης.

•       Ανάδειξη τοπικών περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας για τη συγκράτηση της οικονομικής μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό.

•       Οριστική απαλοιφή των στρεβλώσεων που υφίστανται στο τραπεζικό σύστημα σχετικά με τις καταχρηστικές χρεώσεις και υπέρογκες συνδρομές, καθώς και την ανισότητα που υφίσταται στο πεδίο της χρηματοπιστωτικής εκπαίδευσης καταναλωτών, επιχειρηματιών, νοικοκυριών (βλέπετε πρόσφατη έρευνα της EBRD σχετικά με την ανισότητα στους όρους πρόσβασης των τραπεζικών υπηρεσιών).

Αξιολόγηση κοινωνικών πολιτικών

Σχετικά με τις εισοδηματικές παρεμβάσεις στο σκέλος της κοινωνικής πολιτικής, οι πολίτες φαίνεται να επιδοκιμάζουν τις στοχευμένες εισοδηματικές ενισχύσεις σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, όπως άνεργοι και χαμηλοσυνταξιούχοι. Το 37,2% υποστηρίζει ότι το κοινωνικό πλεόνασμα έπρεπε να διανεμηθεί σε αυτές τις κατηγορίες πολιτών. Παράλληλα, το 33,0% θεωρεί δίκαιη μια αναλογική μείωση του ΕΝΦΙΑ, ενώ το 9,6% αξιολογεί πιο σημαντική την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου προς τους ιδιώτες.

2) Στο σκέλος της αξιολόγησης της φορολογικής πολιτικής, φαίνεται να αποτελεί ευρύ αίτημα της κοινωνίας ότι για να λειτουργήσουν αποδοτικά οι φόροι («να πιάσουν τόπο») θα πρέπει να τεθούν προτεραιότητες από την κυβέρνηση στον τομέα υγείας (73,2%), την εκπαίδευση (45,8%) και την τόνωση της απασχόλησης και των επενδύσεων (40,0%).