Σύρος: Χαλανδριανή – Καστρί.

Για τα παιδιά του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Στην Χαλανδριανή είχε κάποτε το βασίλειό της μια βασιλοπούλα που την έλεγαν... Ανδριανή. Έγινε όμως κάποια εποχή βροχή, μεγάλη βροχή και χάλασε όλος αυτός ο ωραίος τόπος από νεροποντές. Από τότε η βασιλοπούλα ονομάστηκε Χαλ – Ανδριανή και με το όνομα αυτό έμεινε γνωστή και η περιοχή όπου είχε το βασίλειό της η Ανδριανή. Το οροπέδιο της Χαλανδριανής και το γειτονικό του βραχώδες ύψωμα Καστρί στην Απάνω Μεριά, είναι τόποι με πολλές ιστορίες. Τα ερείπια που υπήρχαν (και υπάρχουν) στην περιοχή φαινόντουσαν μόνο όταν χανόταν το χορτάρι που τα κάλυπτε. Οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι είχαν εντυπωσιαστεί από ότι έβλεπαν και προσπαθούσαν να καταλάβουν τι παρουσίαζε αυτός ο κατεστραμμένος χώρος που... ίσως κάποτε ήταν εντυπωσιακός. Αυτός ο σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος γοητεύει και σήμερα όσους ανθρώπους (Έλληνες ή ξένους) έχουν την δυνατότητα να τον επισκεφθούν. Τα ερείπια, που έχουν διατηρηθεί έως σήμερα, ανήκουν στον αρχαίο οικισμό και κοντά του υπήρχε και ένα νεκροταφείο, που περιείχε αρκετούς τάφους της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου 2.700 – 2.400 π.Χ. περίπου. Όλα τα ερείπια και του οικισμού και των τάφων θεωρούνται από τις πιο σημαντικές προϊστορικές θέσεις των Κυκλάδων, αλλά και ολόκληρου του Αιγαίου. Αυτή η σπουδαία αρχαιολογική εποχή της Χαλανδριανής θεωρήθηκε από τις πιο σημαντικές προϊστορικές θέσεις των Κυκλάδων και του Αιγαίου. Η Χαλανδριανή έγινε πολύ γνωστή και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό από τις ανασκαφές του σπουδαίου αρχαιολόγου Χρήστου Τσούντα το 1898. Θέλησε να ερευνήσει τον αρχαίο πολιτισμό που αναπτύχθηκε στον αιγαιακό χώρο. Τον ενδιέφερε ιδιαίτερα η ιστορία των Κυκλάδων και η ιστορία της Σύρου της 3ης χιλιετίας π.Χ. Πήγε και σε πολλά άλλα νησιά των Κυκλάδων αλλά... η Σύρος έγινε η πιο σπουδαία έρευνά του, λόγω των σημαντικών προϊστορικών αρχαιοτήτων του νησιού. Έμεινε ελάχιστα στην κοσμοπολίτικη τότε Ερμούπολη. Εγκαταστάθηκε μαζί με τους συνεργάτες του στη Χαλανδριανή... σε μια θεμωνιά, σαν κατοικία, του Δ. Ξανθάκη. Άρχισε στις 4 Αυγούστου του 1898 την ανασκαφή στο νεκροταφείο της Χαλανδριανής, που είναι το πιο μεγάλο πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο που έχει βρεθεί έως τώρα. Από τις ανασκαφές βρέθηκαν περισσότεροι από 600 τάφοι. Τα κτερίσματα* είναι πάρα πολλά. Βρέθηκαν μαρμάρινα ειδώλια* (τα ωραιότερα της Ελλάδος, είπε ο Χ. Τσούντας), ξύλινες χειρολαβές και πολλοί οψιανοί. Ο Οψιανός είναι η πολύτιμη μαύρη σκληρή πέτρα της Μήλου, που από την αρχή της Νεολιθικής εποχής χρησιμοποιήθηκε από τον αρχαίο Κυκλαδίτη ως το σπουδαίο εργαλείο του. Υπέροχα είναι τα “τηγανοειδή” πήλινα σκεύη του οικισμού, με την ωραία κατασκευή. Τα υπέροχα “τηγανόσχημα” έχουν μια πανέμορφη εγχάρακτη διακόσμηση, με την παρουσία του κωπήλατου πλοίου με το ψάρι και γύρω – τριγύρω με μια διακόσμηση που παρουσιάζει το κύμα της θάλασσας. Όπως αναφέρουν ειδικοί: “Η θαυμαστή αυτή χαρακτική σύνθεση με το θαλασσινό θέμα της μας μιλάει για τη ναυτική κυριαρχία των Κυκλάδων στο Αιγαίο, στο μακρινό αυτό παρελθόν”. Ο δεσμός των ανθρώπων τότε με τη θάλασσα, τους έκανε να διαλέξουν για την εγκατάστασή τους θέσεις που ταίριαζαν με αυτή την ιδιότητά τους. Χαρακτηριστικό δείγμα οργανωμένου, πλούσιου και πολυάνθρωπου κυκλαδικού πολιτισμού κοντά στη θάλασσα, με τεχνητή και φυσική οχύρωση, στην κορφή του λόφου Καστρί βρίσκεται η Χαλανδριανή. Στην κορφή του λόφου έχει εύφορες μικρές πεδιάδες για γεωργία και κτηνοτροφία αλλά και με εξασφαλισμένο πόσιμο νερό. Εκεί υπάρχει και το αρκετά μεγάλο νεκροταφείο.

Ανέφεραν Αρχαιολόγοι του κόσμου.

Αυτός ο οικισμός ήταν από τους σπουδαιότερους όλων των Κυκλάδων και δεν περιοριζόταν μόνο μέσα στην ακρόπολη. Πολλοί κάτοικοι είχαν επεκταθεί και σε άλλα σημεία έξω από τα τείχη του οικισμού. Πρέπει να ζούσαν πολλοί άνθρωποι εκεί, αφού οι τάφοι του νεκροταφείου ήταν 600 και... ίσως να υπάρχουν και άλλοι. Παράλληλα, από όλα τα θαυμάσια ευρήματα, οι αρχαιολόγοι έχουν σχηματίσει εικόνα καλής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων, από τα πλούσια κτερίσματα που βρέθηκαν στους τάφους. Μέσα στην ακρόπολη της Χαλανδριανής, φαίνεται ότι κατοικούσαν δραστήριοι άνθρωποι που φρόντιζαν ιδιαίτερα τη βιοτεχνία και το εμπόριο. Οι αρχαιολόγοι ανεκάλυψαν, τα παλιά χρόνια, μέσα σε ερείπια σπιτιών κομμάτια υλικών για την κατασκευή αγγείων κ.α. που είναι γνωστά από τα κτερίσματα των τάφων του νεκροταφείου και έχουν τον χαρακτήρα κεραμικής του νησιού, στα σχήματα και στη διακόσμηση. Τα Κυκλαδικά ειδώλια, αφιερώματα των Κυκλάδων στους νεκρούς, αποτελούν την πολυτιμότερη προσφορά στην Τέχνη των Κυκλάδων.

*Κτερίσματα: νεκρικές προσφορές που συνόδευαν τον νεκρό στον τάφο. Ήταν το νεκρικό δώρο που παρουσίαζε τον νεκρό ή αντικείμενο που αγαπούσε στη ζωή του. Κτερίζω = Ενταφιάζω.

*Ειδώλια: Ένα μικρού μεγέθους ομοίωμα που παρουσιάζει τον άνθρωπο. Τα υλικά είναι: Μάρμαρο, ξύλο, πέτρα κ.α.

Όλο το άρθρο είναι αφιέρωμα στα παιδιά που θέλησαν να επισκεφθούν το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στη Σύρο. (Αντίγραφα τα είδη που υπάρχουν.)