Ενοριακοί Ναοί εκτός Ερμουπόλεως

Είναι μεγάλο το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι εκκλησίες του νησιού μας για την σπουδαία και ιστορικής αξίας εκκλησιαστική αρχιτεκτονική. Οι σπουδαιότερες χρονολογούνται στις αρχές του 19ου αιώνα και διακρίνονται για το σχέδιο και την προσεγμένη κατασκευή τους.

Οι περισσότερες εκκλησίες είναι ρυθμού βασιλικού με ημικυκλική αψίδα, μεγάλα παράθυρα και τοξοστοιχίες στην πρόσοψη αλλά και στις πλευρές των ναών. Παρόμοια οικοδομικά παραδείγματα ναών αυτού του τύπου, που χρονολογούνται από τις αρχές του 18ου και σ’ ολόκληρο το 19ο αιώνα, είναι γνωστά σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα. Χαρακτηριστικά δείγματα αρχιτεκτονικής των περισσοτέρων ναών της Σύρου προέρχονται από τα νησιά του Αιγαίου και κυρίως από τη Μυτιλήνη, καθώς και από πόλεις, τις ελληνικές πόλεις που ήταν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Οι περισσότερες από τις εκκλησίες αυτές ήταν περισσότερο επηρεασμένες από τις παλαιοχριστιανικές βασιλικές παρά από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, όπως θα περίμενε κανείς. Αξιοπρόσεχτος είναι και ο πλούσιος διάκοσμος στο εσωτερικό των ναών του νησιού μας, ιδιαίτερα βέβαια των ναών της Ερμουπόλεως, αλλά και των ναών που βρίσκονται στις Συριανές εξοχές, που οι περισσότερες ήταν και είναι παραθεριστικοί οικισμοί με πανέμορφα νεοκλασικά κτίρια. Ενθουσιάζουν τους επισκέπτες του νησιού μας οι επαύλεις. Πολλές κτίστηκαν κατά το πρότυπο των αρχοντικών της Ερμούπολης με μεγάλες βεράντες, δεξαμενές αλλά και με υπέροχους κήπους.

Αξιοπρόσεχτος είναι ο πλούσιος διάκοσμος στο εσωτερικό των ναών της Ερμουπόλεως, όπως τα τέμπλα και οι επισκοπικοί θρόνοι, δουλεμένοι στο ξύλο ή στο μάρμαρο, εικόνες με περίτεχνα μαρμάρινα ή ξύλινα πλαίσια, έργα οι περισσότερες λαϊκών ζωγράφων. Πολυέλαιοι, κανδήλια, μανουάλια και προσκυνητάρια, δίνουν μεγαλοπρέπεια στους ναούς της Ερμούπολης, αλλά και στους ναούς που βρίσκονται στις περιοχές εκτός πόλεως. Είναι πολλές οι εκκλησίες που χτίστηκαν, αλλά και μερικοί ιδιωτικοί ναοί στις εξοχές και τα χωριά μας. Και οι περισσότερες ξεχωρίζουν με την επιμελημένη κατασκευή και τον διακριτικό και ωραίο διάκοσμο στο εσωτερικό.

Ιερός Ναός Υψώσεως Τιμίου Σταυρού

Παρακοπή: Αφήνοντας την πανέμορφη Ερμούπολης και περνώντας από τον Σταυρό των Ταλάντων και από τη Μεσαριά φθάνουμε στην Παρακοπή. Όσοι ξένοι επισκέπτες έχουν επισκεφθεί την Παρακοπή ενθουσιάστηκαν. Φυσικά αλλάζει τελείως το τοπίο του νησιού μας σ’ αυτόν εδώ τον καταφύγιο οικισμό με τα πολλά και ψηλά πεύκα, αλλά και παλαιότερα είχε πολλές φιστικιές και οπωροφόρα δέντρα. Τα παλιά χρόνια, όταν η πόλη του νησιού μας η Ερμούπολη έγινε η πρωτεύουσα των Κυκλάδων, παράλληλα ήταν η πόλη του σφράγισε με την παρουσία της την οικονομική ιστορία της Ελλάδας για έναν αιώνα περίπου. Έγινε το διεθνές κέντρο εμπορικών και άλλων συναλλαγών μεταξύ Δυτικής Ευρώπης, Μεσογείου και Ανατολής. Τότε αρχίζει η Συριανή ύπαιθρος από μια αγροτική περιοχή του νησιού, να αποκτήσει κοινότητες που οι Ερμουπολίτες έχτιζαν μεγάλες παραθεριστικές κατοικίες, στην Ντελλαγκράτσια, την Παρακοπή, το Πισκοπειό και τα Χρούσσα. Η κάθε κοινότητα επιθυμούσε να έχει και τον ναό της. Καθολικό ή Ορθόδοξο. Στην Παρακοπή, με τις πανέμορφες επαύλεις και τους κήπους, οι κάτοικοι φρόντισαν και θεμελίωσαν τον Ιερό Ναό του Τιμίου Σταυρού.

Η Ίδρυση του Ναού άρχισε τον Μάιο του 1882 και περατώθηκε τον Αύγουστο του 1884. Ο Ναός είναι Σταυροειδής μετά τρούλου. Οι πρώτοι ιδρυταί του Ναού ήταν ο Αλέξανδρος Γάγκος, ο Δημήτριος Αράπης και ο Γεώργιος Λαγουρός. Ήταν επίσης μεγάλοι και σημαντικοί οι ευεργέτες που βοήθησαν ώστε ο ναός του Τιμίου Σταυρού να είναι «ευγενής και ωραίος, ώστε να δέονται του Υψίστου περιμένοντες την ανάστασιν του αγωνιζομένου Ελληνισμού». Οι ευεργέτες του ναού ήταν: Θ.Δ. Βελισσαρόπουλος, Ερριέτα Θ. Βελισσαροπούλου, Αγαμέμνων Βελισσαρόπουλος, Γεώργιος Δ. Βελισσαρόπουλος, Παναγιώτης Γ. Κουλούρης, Ανδρέας Α. Κοής.

Το 1937 έγινε η προσθήκη του Νάρθηκα από τον Θ. Βελισσαρόπουλο. Η εξωτερική επισκευή του Ι. Ναού έγινε με τη χορηγία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου, Γέροντος Εφέσου κ Χρυσοστόμου Κωνσταντινίδη.

Ο Ναός είχε ανάγκη από εσωτερική επισκευή επίσης, αλλά και εσωτερικό διάκοσμο. Το 2001 τακτοποιήθηκαν άριστα και οι δυο ανάγκες του ναού με την ευλογία και την δαπάνη του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σύρου κ. Δωρόθεου Στέκα. Η προσθήκη του καμπαναριού του Ναού είχε γίνει το έτος 1910 με δαπάνες της κ. Κατίνας Μαυρογορδάτου. Ανεκαινίσθει εκ βάθρων το 2004 με χορηγία κατόπιν ενεργειών του κ. Δημητρίου Γουργουράκη. Ήταν επίσης ανάγκη να γίνει κατασκευή εξωτερικού τοίχου και επισκευή του Επιτροπικού χώρου. Απεφασίσθει τότε, το 2004 να γίνει ένας ενοριακός έρανος. Τότε ιερουργούσε στον Ναό ο Αρχιμανδρίτης Παντελεήμων Αράθυμος. Με τη δική του μέριμνα και φροντίδα έγινε και η ανέγερση εκ βάθρων της Ενοριακής Αίθουσας. Ο Αρχιμανδρίτης Παντελεήμων Αράθυμος έχει φύγει από τη Σύρο και τώρα είναι Μητροπολίτης στο Μπραζαβίλ στο Κονγκό.

Σήμερα ο Ιερός Ναός Τιμίου Σταυρού στην Παρακοπή είναι σε άριστη κατάσταση με την ιδιαίτερη φροντίδα του Εφημερίου Αρχιμανδρίτη Δημητρίου Πετρομιχελάκη. Ο αείμνηστος και εκλεκτός άνθρωπος Λέων Δούνιας ήταν για πολλά χρόνια επίτροπος του Ναού και όπως είπε ο ιερέας π. Δημήτριος: «η προσφορά του και η φροντίδα του για τον ναό ήταν άριστες…θα μας λείψει πολύ…». Η Μαρία Καβαλάρη, εθελοντική διακόνησα του Ναού, στο μνημόσυνο του Λ. Δούνια (27 Οκτωβρίου) είπε: «….Για χρόνια σ’ αυτόν τον Ιερό χώρο με υπομονή, ζήλο, ευθύνη, μα και με πάρα πολύ δυνατή και ανιδιοτελή αγάπη, που δύσκολα μπορεί να πιστέψει άνθρωπος, έκανες την προσφορά σου. Με ζέστη, κρύο, βροχή, ήσουν πάντα παρών μη συμβεί κάτι μέσα, ή έξω από τον Ναό. Όσο άρρωστος και αν ήσουν, δεν σκεφτόσουν τον εαυτό σου, μόνο τον Ναό…. Είμαι σίγουρη ότι ο Χριστός, που λάτρευες σ’ έχει κατατάξει σε καλό παράδεισο, κοντά στους Αγγέλους….». Στη μνήμη του Λέων Δούνια. Έχουν περάσει 164 χρόνια από τότε που χτίστηκε στην πευκόφυτη περιοχή της Παρακοπής ο Ιερός Ναός του Τιμίου Σταυρού. Ο κάθε επισκέπτης θαυμάζει και συγκινείται όταν επισκέπτεται τους περικαλλείς Ναούς του νησιού μας.

Υ.Γ. Το ιστορικό του Ναού του Τιμίου Σταυρού είχε φροντίσει για την εφημερίδα μας ο καλός φίλος Λέων Δούνιας λίγο πριν φύγει από τη ζωή.

Μαρία Ρώτα