Χριστούγεννα

Χριστούγεννα 2003. Η Αθήνα, ετοιμάζεται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ζω στα Ιωάννινα. Κατεβαίνω στην Αθήνα και τα πάντα λάμπουν. Πανέμορφη πόλη. Ολόφωτη από το δήμο και τις προθήκες των καταστημάτων. Οι δραστηριότητες, πυρετώδεις, είναι καταφανείς. Εγγυώνται λαμπρό μέλλον. Μεγάλα, πρωτοφανή, έργα, καταλήξεις ονείρων πολλών δεκαετιών, είτε έχουν τελειώσει ή περατώνονται όπου νάναι. Η πολιτική αντιπαράθεση οργιάζει. Η συμπολίτευση επαίρεται αλαζονικά για τις δραστηριότητές της και η αντιπολίτευση τις απαξιώνει. "Ε, και τι έγινε; Στο αεροδρόμιο στάζει το ταβάνι! Τι να το κάνω το αεροδρόμιο αφού δεν έχει μετρό; άχρηστο. Το μετρό, έγινε, αλλά αναστάτωσε την πόλη. Ως και καταρρεύσεις έγιναν σε κεντρικούς δρόμους. Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι αδύνατο να είναι έτοιμοι στην ώρα τους. Η Αττική οδός, η Υμηττού, όλοι οι μεγάλοι δρόμοι, το ίδιο το αεροδρόμιο καταστρέφουν τη φύση. Προσφυγές στο Συμβούλιο Επικρατείας. Και τη Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, ποιος τρελός του ήλθε να την κάνει σε μια σεισμοπαθή περιοχή; Με κάθε θυσία πρέπει να μην τελειώσουν έγκαιρα και σωστά τα έργα αυτά και άλλα πολλά, (που πια τα έχομε ξεχασμένα). Το σημαντικό είναι να απαλλαγούμε από αυτή την Κυβέρνηση". Τα έργα όμως έγιναν. Για να γίνουν, έπρεπε να βρούμε λεφτά. Βρήκαμε. Χρεωθήκαμε. Παραδόξως, το χρέος δεν αυξήθηκε ιδιαίτερα, συγκριτικά με άλλες περιόδους. Για να ξεπερασθούν οι δυσκολίες, έπρεπε να γίνουν τεράστιες ανοχές. Σημαντικό μέρος από τα ποσά που εισήλθαν τότε στον τόπο μας βρήκαν το δρόμο τους στις τσέπες επιτηδείων. Και αλλοδαπών που δούλεψαν κοψοχρονιά. Η κυβέρνηση έδωσε προτεραιότητα στην τέλεση των έργων και στην εξωτερική πολιτική, να γίνουμε μέλος του σκληρού πυρήνα της ΕΕ και να γίνει μέλος της η Κύπρος. Δεν πάει να κλέβουν ασύστολα κάποιοι; Φτάνει να γίνεται η δουλειά. Σήμερα όλοι απολαμβάνομε τις δημιουργίες. Η διάδοχη κατάσταση έπρεπε να αντιμετωπίσει την παγκόσμια δυσφήμιση που η ίδια τους είχε κάνει. Τα κατάφερε με αρκετή επιτυχία. Ωστόσο, η διαφθορά που πάντα υπήρχε, αλλά είχε γιγαντωθεί τα τελευταία χρόνια, παρέμεινε κι αυτή στη διάδοχη κατάσταση, παρά τη διαφημιζόμενη μηδενική ανοχή. Και πέσαμε στο χάος. Από όλη εκείνη την περίοδο μου έχει μείνει η ολόφωτη ανάμνηση των Χριστουγέννων του 2003. Η λαμπρότητα, η διάχυτη, αλλά φρούδα και αλαζονική, ελπίδα, το γέλιο στα πρόσωπα των ανθρώπων. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι μας έλαμπε κι αυτό αντικατοπτρίζοντας τη γενική αισιοδοξία. Έλατο, τεχνητό βέβαια, αλλά στολισμένο με πραγματικές κουκουνάρες μαζεμένες από τις πλαγιές των κατάφυτων βουνών, ασημωμένες με ομορφόχρωμα σπρέι, φωταγωγημένο, όπως ολόκληρη η πόλη.

Χριστούγεννα 1942. Σύρος. Είμαι μεγάλος πια. Μαθητής της 1ης Δημοτικού παρακαλώ! Το σχολείο μας, του Κουκουλά, έχει επιταχθεί για τις ανάγκες του Ιταλικού στρατού. Εμείς έχομε στριμωχθεί ανά τρία παιδιά σε κάθε θρανίο πίσω από την Κοίμηση. Θυμάμαι: Η πλήρης ανέχεια, τα αδυνατισμένα κορμιά μας. Ζυγίστηκα τότε και ήμουν 14 οκάδες, η απουσία σαπουνιού και καθαριότητας, ο υπέρμετρος συγχρωτισμός, η ψείρα και η ψώρα σε όλους μας, οι δρόμοι με τα τουμπανιασμένα από τα οιδήματα κορμιά, το επιταγμένο οικόπεδο, του Χαρτουλάρη, για να υποδέχεται καθημερινά τις δεκάδες πεινασμένους νεκρούς που δεν χωρούσαν πια στο τακτικό νεκροταφείο, τα απεγνωσμένα τηλεγραφήματα του Ορθόδοξου Δεσπότη στην Κυβέρνηση των Αθηνών ("Αποστείλατε επειγόντως τροφήν ή φέρετρα"), οι προσπάθειες του Καθολικού Επισκόπου, που η Ιταλική κατοχή τον χαρακτήριζε πιο δύσκολο σε συνεργασία και από τον Ορθόδοξο. Όλα αυτά. Κι όμως στο σπίτι στήσαμε δέντρο. Μια Φάτνη κι ένα δέντρο. Το πρωί μας ξύπνησε ο μπαμπάς. Δεν πήγαμε εκκλησία, αλλά όλοι μαζί ψάλλαμε: "Η γέννησίς Σου, Χριστέ ο Θεός ημών..." και "Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει..." Δεν πολυκαταλαβαίναμε τί λέγαμε, αλλά μου έμεινε το μέλος, η ιερότητα των λόγων, οι παράξενες λέξεις που υιοθετήθηκαν στο υποσυνείδητο λεξιλόγιό μου, η χαρμόσυνη ατμόσφαιρα, η οικογενειακή θαλπωρή, η Πίστη, η Ελπίδα, η Αγάπη. Το μεσημέρι φάγαμε... εδώ τα βρήκα σκούρα. Η δασκάλα, μετά τις γιορτές με έβγαλε στο μάθημα να πω πώς πέρασα τα Χριστούγεννα. Καλά τα πήγαινα. Όταν έφθασα όμως στο κρίσιμο σημείο που με έκαιγε σκόνταψα κι άρχισα να ψελλίζω. Πώς να ομολογήσω στους πεινασμένους συμμαθητές μου πως το μεσημέρι φάγαμε κρέας με μακαρόνια; Βέβαια, δεν έμεινε τίποτε για το βράδυ. Βέβαια το "κρέας" δεν τρωγόταν. Ασυνήθιστο, μαύρο χρώμα. Δεν κοβόταν εύκολα με το μαχαίρι. Το πιθανότερο να ήταν κάποιος γερο-γάιδαρος ή κάποιος σκύλος. Δεν παίρνω όρκο. Πάντως ήταν κρέας! Και δεν μπορούσα να το αποκαλύψω στους συμμαθητές μου. Εξάλλου, μου ήταν αδιανόητο ότι μπορούσα να πω ψέματα. Η δασκάλα, η κυρία Ειρηνούλα, Θεός σχωρέσ΄ την, με έβγαλε από τη δύσκολη θέση: "Το μεσημέρι φάγαμε καλύτερα από τις άλλες μέρες". Το είπα και αναστέναξα με ανακούφιση. Ήταν το πρώτο μάθημα που πήρα πώς να κρύβω την αλήθεια χωρίς να λέω ψέματα...

Χριστούγεννα 2018. Είμαι στην Αθήνα. Στολίζεται η πόλη. Ολόφωτη από το Δήμο. Πολλά καταστήματα όμως κλειστά, χωρίς φωτισμένες προθήκες. Τίποτε δε μας λείπει. Περίσσεια φαγητού, που παρά την ύπαρξη ψυγείου και κατάψυξης, αναγκαζόμαστε να το πετάμε στους κάδους απορριμμάτων. Τα ρούχα μας, ε, δεν έχω αγοράσει νέα ρούχα ή παπούτσια εδώ και μερικά χρόνια, πάντως δεν κρυώνομε. Η πρόοδος της Ιατρικής, αλλά και της Τεχνολογίας γενικότερα, μου έχει επιτρέψει να περάσω τα 80, χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι λίγες οικονομίες που έχω κάνει εξαντλούνται μήνα με το μήνα, η σύνταξη ανεπαρκεί και αναμένεται να μειωθεί κι άλλο. Διαθέτω, ωστόσο, ένα άνετο διαμέρισμα, έστω κι αν πληρώνω ΕΝΦΙΑ, άγνωστο γιατί, με καλή θέρμανση, όμορφη βεράντα στολισμένη με γλάστρες, δημιούργημα της γυναίκας μου, τα παιδιά μου αποκαταστημένα. Δεν μπορώ να έχω παράπονο. Τα πάντα, δόξα Σοι ο Θεός, σε επάρκεια. Κι όμως κάτι λείπει.

Η χώρα μας είναι αδυνατισμένη (με κατοίκους υπέρβαρους). Η ένταξή μας στην ΕΕ, αντί να μας σώσει, μας έσπρωξε στην οικονομική επιδείνωση. Βέβαια, η δική μας ευθύνη είναι τεράστια (όσο δικές μας είναι οι αποφάσεις κυβερνήσεων, συνδικαλιστικών οργανώσεων, ποικίλων επιχειρηματιών). Ωστόσο, η έξοδός μας από την ΕΕ έχει κόστος πολλαπλάσιο από την είσοδό μας. Μας αφαίρεσε εθνική κυριαρχία, αλλά έχει πολιτικά πλεονεκτήματα. Δεν μας προστατεύει από απειλές, αλλά τουλάχιστον αποφεύγει πολιτικά να τις ενισχύει. Είναι τόσο ελκυστική, που το δικαίωμα αρνησικυρίας στην είσοδο άλλων είναι ισχυρό πολιτικό πλεονέκτημα που μας έχει απομείνει. Χριστούγεννα. Κάτι μας λείπει: Η Ελπίδα! Κι όμως δεν είναι χαμένη.