Υποχρεώσεις του έχω

Τα "είμαι", "έχω", "θέλω" είναι τα πιο σημαντικά υπαρξιακά ρήματα. Είναι τα βοηθητικά ρήματα στη γραμματική (βλ. Είμαι, έχω, θέλω.dimitrissideris.wordpress.com). Το "είμαι" αντιστοιχεί στη νοητή όψη της ύπαρξής μας και εκφράζει το παρόν. Το "έχω" αντιστοιχεί στην αισθητή όψη του Εγώ μας και εκφράζει το παρελθόν· ό,τι έχω έγινε κτήμα μου παλιότερα. Το "θέλω" αντιστοιχεί στην κοινωνική όψη μας και εκφράζει το μέλλον· ό,τι θέλω το επιδιώκω στο μέλλον. Συζητώ σήμερα το "έχω".

Το "έχω" εκφράζεται με την αντωνυμία "ΜΟΥ". Ό,τι έχω είναι δικό "ΜΟΥ". Το σπίτι μου, το χωράφι μου, το κοπάδι μου, το εργοστάσιό μου, το πλοίο μου, τα λεφτά μου, τα παιδιά μου, η πατρίδα μου, όλα αυτά τα έχω. Ακόμη, οι σκέψεις μου, οι χαρές και οι λύπες μου, η βούλησή μου, είναι δικά μου, τα έχω. Το "έχω" έχει δύο ειδών υποχρεώσεις: προς τον εαυτό του και προς τον περίγυρό του.

Προς εαυτό. Ό,τι έχω ικανοποιεί κάποιες ανάγκες μου. Αν δεν το κάνει, είναι σα να μην το έχω. Στο χωράφι μου καλλιεργώ εδώδιμα, με το πλοίο μου ταξιδεύω κλπ. Η χρήση όσων έχω, σημαίνει όμως και υποχρεώσεις. Για να χρησιμοποιώ, ό,τι έχω, βάζω τάξη. Ο νόμος της εντροπίας, ο μόνος αναλλοίωτος μετά την επανάσταση στη Φυσική πριν από ένα αιώνα, είναι μονόδρομος, από την τάξη προς την αταξία. Επιτρέπει όμως σε ένα κλειστό σύστημα να αυξάνεται η τάξη, αλλά με τίμημα, αύξηση της αταξίας γύρω του. Έτσι είναι δυνατή η δημιουργία. Σε ό,τι έχω επομένως εγώ, βάζω τάξη για να το εκμεταλλευθώ. Κι αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερη αταξία στον περίγυρό του. Απορούσα στα νησάκια μας βλέποντας μακριά, ξερολιθιά, ντουβάρια να χωρίζουν άγονους βράχους. Τόσα μεροκάματα, για να χτισθούν, ποιος τρελός τα διέθετε; Όχι, δεν ήταν τρελός. Πριν από μερικές γενιές, οι άνθρωποι ζούσαν εκμεταλλευόμενοι αυτούς του άγονους τόπους. Για να τους καλλιεργήσουν έπρεπε να διώξουν τις πέτρες και να μείνει το λιγοστό χώμα που θα όργωναν για να το φυτέψουν. Πού να τις πάνε τις πέτρες όμως; Η εντροπία όριζε ότι βάζουν τάξη στο χωράφι τους και δημιουργούν αταξία στο περιβάλλον τους πετώντας γύρω τις πέτρες. Όμως δίπλα ήταν το χωραφάκι του γείτονα, που κι αυτός έκανε το ίδιο. Ο πιο οικονομικός τρόπος για να διευθετηθεί το ζήτημα ήταν να συγκεντρώσουν τις πέτρες σε όσο γίνεται στενότερο χώρο μεταξύ των ιδιοκτησιών τους κι αυτός ήταν ένας τοίχος. Έτσι, αυτά τα άχρηστα αντικείμενα, ξαφνικά έμπαιναν σε τάξη κι εξυπηρετούσαν άλλους σημαντικούς σκοπούς. Τα ντουβαράκια εμπόδιζαν το χώμα να φύγει με τους χειμάρρους που δημιουργούσαν τα πρωτοβρόχια. Επιπλέον, εμπόδιζαν τα ζώα, κατσίκες και άλλα, να σκορπίσουν και τρέχα γύρευε. Και, ίσως το πιο σημαντικό, όριζαν εμφανώς τα σύνορα των ιδιοκτησιών.

Πρώτη μέριμνα λοιπόν στα κτήματά μου είναι η εκμετάλλευσή τους βάζοντας τάξη. Με την τάξη αυτή δημιουργούνται απόβλητα, σαν τις πέτρες στα χωραφάκια, από τα οποία πρέπει να απαλλαγώ. Κάποια από τα απόβλητα μιας εκμετάλλευσης μπορεί να είναι και τοξικά. Για να μην αυξάνω την αταξία γύρω μου, που είναι ιδιοκτησία άλλου, πρέπει να τα ανακυκλώνω. Αν είναι τα κόπρανα των ζώων μου, κουτσουλιές, βερβελιές, καβαλίνες, σβουνιές κλπ, τα ανακυκλώνω κάνοντας τα κοπριά, που τη χρησιμοποιώ ως λίπασμα στα σπαρτά μου. Η ανακύκλωση είναι λοιπόν η δεύτερη μέριμνα για τα κτήματα που χρησιμοποιώ. Τα πάντα, χάρη στην εντροπία, με το χρόνο φθείρονται, αν δεν υπάρχει μέριμνα. Και οι ιδιοκτησίες, χωρίς ανθρώπινη μέριμνα, φθείρονται, αυξάνει η αταξία μέσα τους. Ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες, ο χώρος γίνεται ζούγκλα ή έρημος και τα δύο άξενα για τους ανθρώπους. Και τα απόβλητα φθείρονται με το χρόνο. Ο χρόνος της φθοράς όμως μπορεί να είναι πολύ μακρός. Μια πλαστική σακούλα χρειάζεται αιώνες για να φθαρεί. Και τότε τα άχρηστα (ή και τοξικά) απόβλητα αθροίζονται. Η φροντίδα της ιδιοκτησίας γίνεται καταστροφή της. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ανακύκλωση δεν αρκεί και, τρίτη μέριμνα, οφείλει να βρεθεί τρόπος να χρησιμοποιηθούν τα απόβλητα, όπως οι πέτρες στα άγονα χωραφάκια.

Αν δεν εκμεταλλεύομαι τα κτήματά μου, ό,τι έχω, είναι σα να μην το έχω. Έχει κόστος η φύλαξή τους, που δεν αντισταθμίζεται, διότι δεν μου αποδίδουν τίποτε. Μπορεί να συμφέρει τότε να απαλλαγώ από το κτήμα μου. "Ό,τι έχω, μπορώ να το καταστρέψω", λέει ο Sartre. Και γίνεται αντικείμενο επιβουλής από τους άλλους. Κι έτσι φθάνομε στην υποχρέωση προς τους άλλους.

Προς τους άλλους. "Ο,τι έχω είναι δικό μου...". Ως εδώ καλά. Όμως συχνά υπονοείται μια συνέχεια της φράσης: "...και δεν είναι κανενός άλλου". Όχι, αυτό δεν είναι αυτονόητο. Η πατρίδα μου είναι η δικιά μου πατρίδα, αλλά είναι και πολλών άλλων, των συμπατριωτών μου. Φυσική αποκλειστικότητα των κτήσεών μου είναι μόνο το αμιγώς νοητό περιεχόμενο του Εγώ μου, οι σκέψεις μου, τα συναισθήματά μου, η βούλησή μου. Όλα τα άλλα κτήματά μου είναι έκθετα στην απληστία του περιβάλλοντός μου.

Στην πολιτική, για πρώτη φορά, εδώ και λίγα χρόνια αρχίσαμε να το συνειδητοποιούμε και ορίσαμε μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή ως εκμεταλλεύσιμη μαζί με άλλα κράτη, Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Ιταλία. Η περιοχή αυτή, ανεξάρτητα από το σε ποιον ανήκει η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της, είναι εκμεταλλεύσιμη από όλους τους εταίρους. Κτήμα μας η αξιοποίησή της και κτήμα των εταίρων μας. Εξάλλου, έχομε χιλιάδες νησιά που, εκτός από μονοψήφιο αριθμό τους, είναι ακατοίκητα, αφημένα έρμαια στον αδυσώπητο νόμο της εντροπίας. Οφείλομε να εκμεταλλευθούμε την ΑΟΖ τους με όρους σαν τους παραπάνω, διότι είναι δικά μας. Προφανώς, μπορούμε να τα συνεκμεταλλευθούμε με άλλους, που θα μπορούσαν να είναι και οι Τούρκοι. Βασική προϋπόθεση είναι ότι και εμείς και οι άλλοι, θα σεβόμαστε τις αμοιβαίες συμφωνίες μας στη βάση του διεθνούς δικαίου. Εμείς σφάλλομε στο ότι, ως τώρα τα έχομε αφήσει στο έλεος της τύχης και στο ότι δεν αποδεχόμαστε την παραπάνω αρχή. Οι Τούρκοι τα διεκδικούν, αλλά η συμπεριφορά τους, διατηρώντας τακτικό στρατό έξω από τα σύνορά τους (Κύπρο, Συρία, Λιβύη), δείχνει την επιθετικότητά τους. Σφάλλουν αποδεικνύοντας βίαια τη μη αποδοχή της παραπάνω αρχής. Ειρηνικές λύσεις είναι η κοινοκτημοσύνη (Πλάτων, πρώτοι Χριστιανοί, μοναστήρια, κλπ), αλλά και η κοινοχρησία. Η τελευταία είναι δυνατή αν, όπως οι λοιποί εταίροι μας, αποδεχθούν οι άλλοι την απουσία επιθετικότητας, δηλαδή την παρουσία στρατού εκτός επικράτειας.