Τα φυτά, τα χόρτα, η πρώτη ανάσα ζωής του ανθρώπου

Η πρώτη μορφή, η πρώτη ανάσα ζωής του ανθρώπου, ήταν ένα πρώτο κι αδύναμο φυτό, ένα χόρτο.

Από την πρωταρχική, πανάρχαια εκείνη φυτική παρουσία, δημιουργήθηκε μέσα στους αιώνες, η τεράστια ποικιλία και αφθονία χλωρίδας και τις πανίδας. Τα φυτά, τα χόρτα, ήταν αναγκαία για την ύπαρξη και την προκοπή του πρώτου ανθρώπου πάνω στη γη, όταν ακόμα ήταν... τροφοσυλλέκτης. Παράλληλα με το κυνήγι και το ψάρεμα, ο άνθρωπος ανακάλυψε ότι μπορούσε να συντηρείται και από τα φυτά. Στην αρχή ο πρωτόγονος άνθρωπος έτρωγε τα χόρτα ωμά, όπως φυτρώνουν. Έτρωγε τα φύλλα, τις ρίζες και τους βλαστούς. Γρήγορα όμως σκέφθηκε και δημιούργησε εκατοντάδες τρόπους επεξεργασίας και συνδυασμών, ώστε να βελτιώσει και να γίνει αφάνταστα καλή η γεύση τους. Το θαύμα της ύπαρξης, της ανάπτυξης, του πολλαπλασιασμού και της εμφάνισης των φυτών κάθε χρόνο, όχι μόνο άφησε έκπληκτο τον άνθρωπο, αλλά τον έκανε να... “θεοποιήσει” τη φύση. Έτσι λάτρεψε τη Μητέρα – Γη και τους καρπούς της. Τα άγρια χόρτα, όπως αναφέρουν μερικοί ειδικοί που ιδιαίτερα τα φροντίζουν και τα θαυμάζουν , πιστεύουν ότι όταν καλλιεργηθεί η γη μπορεί να προσφέρει άριστους καρπούς στον άνθρωπο όπως το στάρι, το κριθάρι, αλλά και το αμπέλι και την ελιά κ.α.... αυτές ήταν οι ιδέες και οι σκέψεις των αρχαίων ανθρώπων που πίστευαν, επίσης, ότι οι θεοί προστάτευαν με ιδιαίτερη φροντίδα τη φύση, τα χόρτα, τα δέντρα, που θα βοηθούσαν τον άνθρωπο να έχει καλή ζωή. Μία από τις σπουδαιότερες θεές της αρχαίας εποχής ήταν η θεά Δήμητρα που φρόντιζε ιδιαίτερα τα... δημητριακά! Η θεά Αριάδνη ήταν η θεά που πάντα φρόντιζε τη βλάστηση των φυτών και των δέντρων. Ο θεός Διόνυσος ήταν ο θεός της χαράς και φυσικά φρόντιζε ιδιαίτερα την άμπελον (το αμπέλι) και τον οίνο ( το κρασί). Πολλοί θεοί δημιουργήθηκαν και λατρεύτηκαν στους αρχαίους πολιτισμούς, πριν η ανθρωπότητα ερμηνεύσει το θαύμα της βλάστησης και ιδίως... της αναπαραγωγής των φυτών. Αυτά τα φυτά, τα άγρια χόρτα, θεοποιήθηκαν και έγιναν θρησκευτικό σύμβολο και φιλοσοφία σε κάθε γωνιά της γης, από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή του Χριστιανισμού και συνεχίζουν μέχρι τις μέρες μας. Η άγρια άκανθος ενέπνευσε τον γλύπτη Καλλίμαχο και δημιούργησε το θαυμαστό Κορινθιακό Κιονόκρανο τον ο αιώνα π.Χ. αυτό το Κιονόκρανο, από τότε έως σήμερα έχει γίνει ιδιαίτερα αγαπητό σε Έλληνες και ξένους και το συναντάμε όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες του εξωτερικού να τιμούν ναούς και άριστα μεγάλα κτίρια. Η άμπελος, το κλήμα και ο καρπός του, το σταφύλι, κοσμούν κάθε χριστιανικό ναό και συμβολίζουν τα λόγια του Χριστού. Άλλωστε Εκείνος είπε: “ Εγώ ειμί η άμπελος και υμείς τα κλήματα”. Η χλωρίδα, το άγριο χόρτο, οι ρίζες του, τα καταπράσινα φύλλα έγιναν η μεγάλη ανεξάντλητη φαρμακαποθήκη για τόσους αιώνες. Είναι οι μεγάλοι αθόρυβοι πρωταγωνιστές στη σκηνή της ανθρώπινης ζωής.

Οι αρχαίοι Φιλόσοφοι γνώριζαν και εκτιμούσαν τα άγρια χόρτα.

Όλοι οι αρχαίοι φιλόσοφοι (οι Πυθαγόρειοι) επειδή είχαν εκτιμήσει τον Πυθαγόρα, τον Έλληνα μαθηματικό και φιλόσοφο της αρχαίας εποχής (570 – 400 π.Χ.) συμβούλευαν... “ ομολογουμένως τη φύση ζειν” (να ζεις σύμφωνα με τη φύση), αφού η ζωντανή βλάστηση αποτελεί μια σημαντική πηγή ατίμητης προσφοράς υλικών αγαθών στον άνθρωπο. Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν συστηματικά με τα βότανα και τα άγρια χόρτα. Ο μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.),ταξινόμησε τις φυτικές μορφές που γνώριζε και ίδρυσε ένα βοτανικό κήπο μαζί με τον μαθητή του Θεόφραστο (371 – 285 π.Χ.) με φυτά ελληνικά και ξενικά, που έστελνε ο Μέγας Αλέξανδρος από την Ασία. Και ο Διοσκουρίδης, επίσης, συνέγραψε, στην αρχαιότητα (1ος αι. π.Χ.) πέντε βιβλία “ περί ιατρικής ύλης” στα οποία είχε αναφέρει τις παρατηρήσεις του για τα αρωματικά φυτά, τους χυμούς, τα φυτικά έλαια, τα χόρτα, τις ρίζες και την ευεργετική προσφορά τους στον άνθρωπο. Ίσως όπως λένε οι ειδικοί, είναι δικαιολογημένο να θεωρείται η “ περί φυτών ιστορία” που συνέγραψε ο Θεόφραστος (372 -287 π.Χ.) μαζί με την ομάδα του, ως η αρχαιότερη πραγματεία που είναι σήμερα γνωστή. Αυτά τα αρχαία γραφτά του κείμενα περιλαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες της εποχής εκείνης. Ο Θεόφραστος έκανε παρατηρήσεις και έρευνες κοντά σε γεωργούς, χωρικούς και ξυλοκόπους. Έτσι δικαιολογείται η σωστή πληροφορία για τα φυτά.

Η επιστημονική ονομασία των φυτών οφείλεται στον σπουδαίο Σουηδό Κάρολο Λιναίο (1707 – 1778) που θέλησε να δώσει τα ονόματα των φυτών στη λατινική γλώσσα για να είναι εύκολη η αναγνώρισή τους στους βοτανολόγους όλων των εθνών.

Χόρτα – Χορταρικά – Χορτάρι.

Η λέξη χόρτος αρχικά σήμαινε το μέρος της αυλής στο οποίο συντηρούσαν μικρά ζώα. Χόρτος στην αρχαιότητα ονομαζόταν ο περιφραγμένος χώρος, το περιβόλι που υπήρχαν φυτά και τα καλλιεργούσαν για τα ζώα. Αργότερα από το χόρτο (δηλαδή τροφή) προέρχεται το χορταίνω – χορτασμός. Σήμερα, η λέξη χόρτο σημαίνει κάθε φυτό ήμερο ή άγριο, χρήσιμο ή βλαβερό. Βέβαια τη λέξη χόρτο τη συναντάμε ως δεύτερο συνθετικό στα ονόματα πολλών φυτών όπως: Μελισσόχορτο, Βουτυρόχορτο, Φιδόχορτο και πολλά άλλα . Στο νησί μας τρώμε το χειμώνα βραστή σαλάτα από διάφορα άγρια χόρτα που μαζεύουμε στα βουνά ή στα χωράφια. Τα άγρια χόρτα είναι πολλά και καλά!

Ο Μιχάλης Μακρουλάκης ζωγράφισε και παρουσίασε στη Σύρο και στην Αθήνα το 2004 υπέροχους πίνακες με θέμα: “Άγρια χόρτα”.

Εντυπωσίασαν οι πίνακές του!

_ Τα χόρτα είναι ζωγραφιές του

Μιχάλη Μακρουλάκη