Σινεπιλογές

Κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια

Οι λάτρεις του σινεμά  που έχουν δει και ξαναδεί όλα τα καθιερωμένα κινηματογραφικά έργα, που συμπεριλαμβάνονται στις αμέτρητες λίστες αξιολόγησης, μένουν πολλές φορές έκπληκτοι όταν ανακαλύπτουν το μεγαλείο άγνωστων ή άδικα υποτιμημένων ταινιών. Συνήθως  πρόκειται για έργα άσημων δημιουργών που όμως έκαναν μια εξαιρετική ταινία και μετά εξαφανίστηκαν ή έργα γνωστών σκηνοθετών που ήταν μπροστά από την εποχή τους και δεν έγιναν κατανοητά ή ατυχώς έμειναν στη σκιά των μεγάλων επιτυχιών τους. Αυτή είναι η κατηγορία των  ταινιών που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια». Αναζητήστε τα!!!

Σατανική επιχείριση /Seconds (1966) του John Frankenheimer

Ο υποτιμημένος στυλίστας Frankenheimer

Η φιλμογραφία του Frankenheimer  μεταξύ του 1961 και του 1970 είναι τόσο  γενναιόδωρη  και τόσο πολυεδρική από  θεματικές και στυλιστικές επιρροές, που είναι δύσκολο να ταξινομηθεί. Υπάρχει η εκθαμβωτική «Τριλογία της παράνοιας»: «Ο υποψήφιος από την Μαντζουρία»(1962), «Επτά ημέρες του Μάη»(1964), «Σατανική επιχείρηση»(1966). Υπάρχει μια τριλογία δράσης: The Train(1965), Grand Prix(1966), The Horsemen(1971), ταινίες που επικεντρώνονται σε φυσικές συγκρούσεις μεταξύ ανδρών σε ένα πλαίσιο μάχης ή αθλητισμού. Υπάρχει ακόμη ένα σύνολο ταινιών που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αγροτική τριλογία: All Fall Down(1962), The Gypsy Moths(1969), I Walk the Line (1970), όπου το ύφος του αντανακλά τον νατουραλισμό των πραγματικών χώρων μακριά από το Χόλιγουντ. Ακολούθησαν δύο δεκαετίες εμπορικών αποτυχιών και του αγώνα του ίδιου του σκηνοθέτη με τον αλκοολισμό. Ο Frankenheimer έκανε μια θεαματική επιστροφή  στο Χόλιγουντ, με την  κατασκοπευτική περιπέτεια Ronin (1998) κερδίζοντας ενθουσιώδη επαινετικά σχόλια πριν το θάνατό του το 2002.

Η τραγικότητα ενός σύγχρονου Φάουστ

Ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ ικανοποιημένος με το ποιος είναι ή τι έχει πετύχει στη ζωή του. Τι θα συνέβαινε αν η οικογενειακή του ζωή είχε χάσει τον σκοπό της, η δουλειά του είχε χάσει κάθε νόημα και όλη του η ζωή ήταν μια μεγάλη απογοήτευση. Τι θα συμβεί αν του δοθεί η ευκαιρία να αλλάξει τη ζωή του, να τα διαγράψει όλα και να βιώσει όσα έχει ονειρευτεί; Ο Άρθουρ Χάμιλτον (John Randolph) είναι ένας πετυχημένος τραπεζίτης του Μανχάταν που ζει με τη σύζυγό του στα προάστια της Νέας Υόρκης. Παρ’ όλα αυτά είναι μονίμως άκεφος, άτονος, εσωστρεφής και ανήσυχος σε κρίση μέσης ηλικίας. Ξαφνικά αρχίζει να δέχεται ενοχλητικά τηλεφωνήματα από έναν παλιό φίλο του (Murray Hamilton) τον οποίο νόμιζε νεκρό. Μετά από πολλές πιέσεις οδηγείται στην «Εταιρεία», μια μυστική και παράνομη επιχείρηση που διευθύνει ο «Γέρος» (Will Geer). Η «Εταιρεία» είναι μια υπηρεσία υψηλής τεχνολογίας, η οποία παρέχει σε ηλικιωμένους άνδρες με πλαστική χειρουργική, ένα ενισχυμένο σώμα και ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή. Για ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, ο Άρθουρ μπορεί να έχει μια διαφορετική ζωή και να ξεκινήσει ξανά με ένα νέο πρόσωπο και ταυτότητα. «Όλα νέα, όλα διαφορετικά, όπως πάντα το ήθελες» υπόσχεται ο εωσφορικός εκτελεστικός διευθυντής, κ. Ruby (Jeff Corey). Για να καλυφθεί η «εξαφάνιση», ένα πτώμα άλλου μεσήλικα άντρα θα «θανατωθεί» σε πυρκαγιά ενός ξενοδοχείου. Ο Άρθουρ αρχικά πιέζεται και όταν διστάζει εκβιάζεται με ωμότητα  ώστε να υπογράψει το Φαουστιανό συμβόλαιο. Υποβάλλεται στην εγχείρηση που θα τον μετατρέψει σε “Second” και όταν αφαιρεθούν οι επίδεσμοι, είναι είκοσι χρόνια νεότερος, μετονομάζεται σε «Tony Wilson» και απεικονίζεται από τον Rock Hudson. Τώρα έχει μετεγκατασταθεί σε ένα σπίτι στην Καλιφόρνια με θέα στον Ειρηνικό και αποκτά μια νέα καριέρα ως επαγγελματίας ζωγράφος ενώ η εταιρεία παρακολουθεί προσεκτικά τον εγκλιματισμό του. Γνωρίζει μια νεαρή, όμορφη, συναρπαστική γυναίκα που ονομάζεται Nora (Salome Jens) και σύντομα γίνονται ζευγάρι. Ωστόσο, τα πράγματα είναι δεν είναι τόσο ειδυλλιακά όσο αρχικά φαίνονται. Σταδιακά το όνειρο μετατρέπεται σε ένα τρομακτικό ταξίδι σε έναν εφιαλτικό κόσμο όπου ο πρωταγωνιστής συνειδητοποιεί με φρίκη ότι δεν υπάρχει  καμία διαφυγή από τη νέα ζωή του, που αποδεικνύεται εξίσου μια αυτοσυντηρούμενη φυλακή όπως η προηγούμενη.

Το αλληγορικό αυτό φιλμ αποτελεί μια από τις πιο συγκλονιστικές, πεσιμιστικά υπαρξιακές ταινίες που χρηματοδοτήθηκαν  ποτέ από στούντιο του Χόλυγουντ. Ωστόσο ήταν τόσο πρωτοποριακό εικαστικά και τολμηρό θεματικά που καταποντίστηκε εμπορικά  κατά την πρώτη προβολή του το 1966. Βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του David Ely που προσαρμόστηκε σε σενάριο από τον John Lewis Carlino. Σ’ αυτή του τη έξοχη από κάθε άποψη αλληγορική δημιουργία του, ο Frankenheimer  απεικονίζει με ακρίβεια την απέραντη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου. Οι κάθε λογής εταιρίες μπορούν να ελέγχουν σε τέτοιο βαθμό τη ζωή του κάθε ανθρώπου που αυτό τελικά  του προκαλεί ανησυχία, δυστυχία και μόνιμο άγχος.

Οπτικά, η εμφάνιση της ταινίας είναι αξέχαστη, από τους τίτλους έναρξης του Saul Bass, όπου τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του προσώπου τεντώνονται και συσπειρώνονται το ένα μέσα στο άλλο έως την παραληρηματική κάμερα του θρυλικού διευθυντή φωτογραφίας James Wong Howe, αριστοτέχνη του κιαροσκούρο και του βάθους πεδίου. Ο Frankenheimer και ο Howe προσθέτουν όλες τις τεχνικές της γαλλικής “Nouvelle Vague” στην οπτική τους παλέτα: φυσικοί χώροι, χειροκίνητη κάμερα, ακραία κοντινά πλάνα, ευρυγώνιοι φακοί, απροσδόκητες γωνιές λήψης. Η βαθιά ανησυχητική αύρα που διατρέχει το φιλμ τονίζεται περαιτέρω από το απόκοσμο score του Jerry Goldsmith, το οποίο συνδυάζει έγχορδα για να δημιουργήσει ένα ηχητικό τοπίο οξύ και μελαγχολικό και ένα διαρκές αίσθημα φόβου και ανασφάλειας. Όσο για την ερμηνεία του Hudson είναι εκπληκτική (πολύ διαφορετικός από τις ερωτικές κομεντί που τον τυποποίησαν), υιοθετεί την εσωτερική κενότητα του Randolph στις χειρονομίες και τις εκφράσεις του για να κάνει τη μετάβαση μεταξύ των ηθοποιών απρόσκοπτη.

Λίγες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου έχουν κατορθώσει να φωτίσουν με τόσο ζοφερά ελκυστικό τρόπο τη σκοτεινή και τρομακτική καρδιά της ανθρώπινης ταυτότητας και την βαθιά τραγωδία που κρύβεται στον κόσμο των ενδόμυχων φόβων μας. Ένας σουρεαλιστικός, ψυχεδελικός εφιάλτης το ‘’Seconds” έχει εκλεκτική συγγένεια με την τραγικότητα του Φάουστ, για την οδυνηρή επιθυμία του ανθρώπου να ξανακερδίσει την χαμένη νεότητα  με κάθε κόστος.

Οπτικά και αισθητικά εντυπωσιακό και αντιμετωπίζοντας μια σειρά από σύνθετα φιλοσοφικά θέματα με συνταρακτικό τρόπο, το φιλμ συνδυάζει την επιστημονική φαντασία, το ψυχολογικό θρίλερ και τη μελέτη των χαρακτήρων σε ένα αριστουργηματικό συνδυασμό. Και τελικά ο μέγας Frankenheimer  λυτρώνει τον θεατή από τις ψευδαισθήσεις του διαμηνύοντας του: «Είσαι το αποτέλεσμα των εμπειριών σου, το αποτέλεσμα του παρελθόντος σου... Αν αφαιρέσεις τις αναμνήσεις σου, δεν υπάρχεις ως άτομο».