ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Η «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας. Πλήθος κόσμου μπορούν να ταξιδεύουν και να βρίσκουν άλλα μέρη, για διάστημα 1-2 εβδομάδων, συνήθως το καλοκαίρι, με πολλαπλές ωφέλειες. Κυριότερη είναι ότι σ΄ αυτό το διάστημα απαλλάσσονται από την κοινωνική πίεση που ασκείται πάνω τους έξω από, και μέσα στο, κοινωνικό του ωράριο. Είναι μακριά από τον προϊστάμενο, τους οικείους (εκτός από τη στενή οικογένεια), τους γείτονες και όλους τους λοιπούς που τους ελέγχουν. Συγχρόνως γνωρίζουν άλλους τόπους, άλλα ήθη και έθιμα, άλλη ιστορία. Αναπτύσσεται έτσι το όνειρο της πνευματικής παγκοσμιοποίησης. Ο αριθμός των τουριστών σταθερά αυξάνεται τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς αυξάνεται ο αριθμός εκείνων που έχουν την οικονομική δυνατότητα.

Οι χώρες υποδοχείς των τουριστών ευημερούν στην τουριστική περίοδο, τόσο μάλιστα, που έχουν αρχίσει να επιβάλλονται σε ποικίλα μέρη περιορισμοί στους τουρίστες. Καταστρέφουν το περιβάλλον που αυτό έλκει τον τουρισμό. Συνωστίζονται πιέζοντας τους ντόπιους. Μεταφέρουν ξένα, συχνά ανεπιθύμητα, έθιμα στους τουριστικούς τόπους. Και άλλα. Από τα πιο αρνητικά είναι ότι οι ντόπιοι ασχολούνται με τα τουριστικά επαγγέλματα επιδιώκοντας να κερδίσουν με 2 μήνες εργασίας το χρόνο τις δαπάνες 12 μηνών, ενώ εγκαταλείπουν παραδοσιακές παραγωγικές ενασχολήσεις.

Η βασική οικονομία κάθε τόπου όμως οφείλει να είναι παραγωγική. Κάθε διεθνής ανωμαλία επηρεάζει τον τουρισμό. Όπου κι αν πήγα στην Ευρώπη, έξω από τις μεγαλουπόλεις, έβλεπα ότι υπήρχε αναπτυγμένη μία τουλάχιστον βιοτεχνία. Στην Ελλάδα λαμπρό παράδειγμα είναι το Μέτσοβο, όπου λειτουργούν βιοτεχνίες οινοποιίας, ξυλουργίας, τυροκομίας κλπ, ενώ τουρισμός υπάρχει όλο το χρόνο, στηριζόμενος σε δομές για επιστημονικά συνέδρια. Η Σύρος δεν είχε ποτέ, δεν ήταν δυνατό να έχει, τοπική παραγωγή. Ωστόσο, υπήρχαν αναπτυγμένα ναυπηγεία, εμπόριο, ναυτιλία, βιομηχανία (θυμάμαι προπολεμικά 20-30 εργοστάσια). Σήμερα υπάρχει βέβαια το Νεώριο, ενώ οι λοιπές βιοτεχνίες, τυροκομεία, λουκουμοποιεία, οπωροκηπευτικά είναι ελάχιστες για να απασχολήσουν τους κατοίκους. Πού είναι οι ιχθυοκαλλιέργειες και καλλιέργειες άλλων θαλασσινών; Το Νεώριο πρέπει να ενισχυθεί και αγαπηθεί από τους ντόπιους, να το δουν σαν δικό τους κι η ευθύνη γι΄ αυτό ανήκει και στους εργοδότες και στο Δημόσιο, αλλά προπάντων, στους ίδιους τους εργαζομένους. Οι θεμελιώδεις πόροι της Σύρου είναι γεωγραφικά το λιμάνι της στο μέσο του Αιγαίου πελάγους και ιστορικά ο διοικητικός ρόλος της και η σπάνια πολιτισμική κληρονομιά της. Γύρω από αυτά πρέπει να γίνει η ανάπτυξη του τόπου. Οφείλουν να αναπτυχθούν άμεσες, καθημερινές, συγκοινωνίες με όλες τις Κυκλάδες, με μικρά, λεωφορειακής χωρητικότητας, ταχύπλοα μέσα. Οι πεζοδρομήσεις, με καλό σχεδιασμό, είναι σημαντικές όπου μπορούν να γίνουν.

Ο τουρισμός είναι τόσο ανεξέλεγκτα εξαρτημένος που πρέπει να είναι συμπλήρωμα στην οικονομία, προσφέροντας την άνεση της πολυτέλειας, αλλά και τους περιορισμούς της: Σεβασμό από τους επισκέπτες στο περιβάλλον και στη ντόπια ζωή, χωρίς εκμετάλλευση του τουρίστα.

Ο περιορισμός του τουρισμού τους καλοκαιρινούς μήνες είναι άλλο πρόβλημα. Κατά κανόνα είναι θερινός. Η Ελλάδα με τις εύκρατες κλιματικές συνθήκες της, τις μοναδικά όμορφες ακτές της είναι ιδανικός τόπος. Η ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων, δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος όλης αυτής της ομορφιάς. Ταίριασμα των κτισμάτων με το περιβάλλον είναι απαραίτητο. Η επέκταση της τουριστικής περιόδου θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητή. Μετά τις θερινές διακοπές, για τουρισμό διατίθενται οι διεθνείς μη εργαζόμενοι. Αυτοί είναι κατά κύριο λόγο οι συνταξιούχοι. Συχνά έχουν ήπια προβλήματα υγείας. Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν πλήθος περιοχών με «ιαματικά» λουτρά. Γύρω από αυτά πρέπει να οικοδομηθούν ιατρικές μονάδες για να προσφέρουν στο χρόνο της ανάπαυσης των ηλικιωμένων τουριστών ιατρικό έλεγχο. Σε κάθε τουριστικό πυρήνα, απαιτούνται χώροι αναψυχής υψηλού επιπέδου, με συναυλίες, θέατρο, εκθέσεις κλπ. Τα ορεινά χωριά μας, αν το επιτρέπει η γειτονική γεωγραφία τους, μπορούν να προσφέρουν χειμερινά αθλήματα. Εορτασμοί περιοδικοί εκ περιτροπής σε ποικίλες εστίες σε κάθε περιφέρεια, ανάλογα με τη γεωγραφία της, είναι απαραίτητοι όλο το χρόνο. Οι πανάρχαιες παραδόσεις των φυσικών φαινομένων, είναι μοναδικές ευκαιρίες. Εορτές του κρασιού, της τράτας, του τυριού (τυροφάγου), του κρέατος (απόκρεω), «ανταμώματα» ξενητεμένων κλπ σε σημαδιακές ημέρες εορτάζοντας ισημερίες (Πάσχα) και ηλιοστάσια (Χριστούγεννα), καθώς και τις φάσεις της σελήνης.

Η ύπαρξη πνευματικής αναψυχής είναι απαραίτητη. Η Τέχνη έχει στοιχείο πολυτέλειας, όπως και ο τουρισμός. «Βίος ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος» (Δημόκριτος) σα μακρά πορεία χωρίς πανδοχείο. Ωστόσο, «φιλοκαλοῦμεν μετ΄ εὐτελείας» (Περικλής), δίχως πολυτέλεια δηλαδή. Ο εορτασμός πρέπει να στηρίζει κάποιο κοινωνικό γεγονός. Αλλιώς δεν είναι αναψυχή, αλλά διασκέδαση. Αναφέραμε σύνδεση των εορτασμών με φυσικά φαινόμενα, με επιστημονικά δρώμενα, αλλά και με εθνικές επιδιώξεις ή άλλα κοινωνικά γεγονότα.

Ακούοντας προγραμματισμό, σκεφτόμαστε κρατική διαχείριση και αντιδρούμε, γνωρίζοντας τη δυσκινησία της διοίκησής μας. Το Κράτος είναι απαραίτητο ως επιτελικό όργανο, αλλά εκτελεστικό όργανο είναι η τοπική αυτοδιοίκηση και ο ιδιώτης. Το Κράτος θέτει πολύ γενικούς στόχους, σχηματοποιώντας τα όσα ανέφερα παραπάνω, προγραμματίζει βήματα που θα ακολουθηθούν για την επίτευξη των στόχων και αξιολογεί τα αποτελέσματα για να αναθεωρήσει στόχους, προγράμματα και αξιολόγηση, αν χρειάζεται. Οι περιφερικοί παράγοντες, τοπική αυτοδιοίκηση και ιδιώτες, είναι που θα υλοποιήσουν όλα αυτά. Οι ιδιώτες μπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη φαντασία και τα κεφάλαια. Όχι σπάνια, στην προσπάθεια αυτή προβαίνουν σε οικολογικές καταστροφές που θέτουν σε κίνδυνο τον τόπο και τον ίδιο τον τουρισμό. Γι αυτό χρειάζεται ο έλεγχος από την τοπική αυτοδιοίκηση και το Κράτος που μπορούν να συνεισφέρουν και οικονομικά το απαραίτητο συμπλήρωμα.

Σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον, η «γειτονιά» είναι εκείνη που θα ανεχθεί και προωθήσει την τουριστική ανάπτυξη. Αν δεν την ανέχεται, τότε είναι που πρέπει να παρέμβει ο Δήμος ως διαιτητής και το Κράτος ως εγγυητής της ασφάλειας. Αν σκάβοντας για τα θεμέλια ενός ξενοδοχείου ανακαλυφθούν αρχαία, πρέπει όχι να απαγορευθεί το ξενοδοχείο (ή να καταστραφούν τα ευρήματα), αλλά να τροποποιηθούν τα σχέδια, ώστε να προβληθούν τα αρχαιολογικά μνημεία, με το εύλογο κέρδος από την επίσκεψη σ΄ αυτά. Κι αν πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια δασική περιοχή, οφείλει ο ιδιοκτήτης να αναλάβει την επιδάσωση μεγαλύτερης έκτασης σε γειτονικό μέρος. Και ακόμη να μην εμποδίζει την πρόσβαση στις πανέμορφες ακτές οποιουδήποτε. Φυσικά, η διατήρηση καθαρών τέτοιων ακτών από τη μοιραία τουριστική ρύπανση έχει κόστος και, επομένως, η πληρωμή κάποιου εισιτηρίου των μη πελατών χρηστών της είναι δικαιολογημένη.

Τουρισμός λοιπόν ως συμπλήρωμα τοπικής οικονομίας. Στοχευμένη επέκτασή του πέρα από τους θερινούς μήνες. Περιοδικοί εορτασμοί με πολιτισμική δραστηριότητα. Άριστη συγκοινωνία. Οικολογική μέριμνα. Να μερικά που θα έβλεπα για τον τουρισμό μας.