Ετυμολογία

Στη Δωρική διάλεκτο λᾶας» σημαίνει λίθος. Τη Λακωνική πόλη Λάας ίδρυσαν άνθρωποι που δημιουργήθηκαν από τους λίθους που έριχναν ο Δευκαλίων και η Πύρρα μετά τον κατακλυσμό. Από κει κατάγεται η λέξη Λαός. Άλλα υπολείμματα του «λάας» είναι τα «λαλάρια», (βότσαλα), «λατομείο» (λιθοτομείο), λαξεύω (λιθοξέω). Ενόσω αναπτυσσόταν η δημοκρατία, οι ψηφοφορίες, γίνονταν είτε με «χειροτονία» (ανάταση χεριών), ή με λίθινους ψήφους.

Η ζωντανή γλώσσα εξελίσσεται. Μένει αναλλοίωτη όταν πάψει να μιλιέται. Η λατινική είναι νεκρή γλώσσα. Αντίθετα, η Ελληνική εξελίσσεται συνεχώς μέχρι σήμερα, ζωντανή, χωρίς ασυνέχειες. Η σύγχρονη γλώσσα μας δεν μοιάζει με τη γλώσσα του Αγαμέμνονα, όπως εγώ δεν μοιάζω με το βρέφος που γέννησε η μάνα μου, αλλά είμαι το ίδιο πρόσωπο. Εξελισσόμενη, η γλώσσα έχει ιστορία. Η ιστορία της αντικατοπτρίζει αλλαγές που επέβαλαν την εξέλιξή της. Ετυμολογία.

Πριν από >100000 χρόνια οι άνθρωποι κραύγαζαν σαν τα ζώα. Τέτοιες κραυγές κατατάσσονται σήμερα στα επιφωνήματα. Τα ευέλικτα γλωσσικά όργανα του ανθρώπου και η ικανότητά του για μάθηση επέτρεψαν την εξέλιξη της γλώσσας με ανάπτυξη των 10 σημερινών μερών του λόγου. Πριν από μερικές δεκαετίες, κάποιοι επιστήμονες σύγκριναν τις γλώσσες του κόσμου, βρήκαν κοινές ρίζες και κατέληξαν σε ένα λεξιλόγιο λίγων εκατοντάδων λέξεων. Η λέξη «ΜΑ» σημαίνει τη μητέρα σε όλες σχεδόν τις γλώσσες. Αναζήτησαν και βρήκαν μια πρωτόγονη φυλή στην Αφρική, που δεν είχε έλθει σε επαφή με πολιτισμένο κόσμο. Το λεξιλόγιό τους, πολύ περιορισμένο, αντιστοιχούσε στην τεχνητή γλώσσα που είχαν σχηματίσει.

Κάθε γλώσσα έχει ιδιαίτερα πλεονεκτήματα. Συγκρίνω τη γλώσσα μας με την Αγγλική που κάπως γνωρίζω. Προήλθε από τη μίξη μιας γερμανογενούς Αγγλοσαξονικής και μιας γαλλογενούς νορμανδικής με προσθήκες Κελτικών, Ελληνικών και Λατινικών λέξεων. Για κάθε έννοια διαθέτει δύο τουλάχιστον λέξεις με ταξική διαφορά. Νορμανδοί αφέντες, Βρετανοί υποτελείς. Οι φτωχοί έτρεφαν γερμανογενή pigs, που τα έτρωγαν οι πλούσιοι ως γαλλογενές pork. Και, everybody gets up, the Queen arises. Οι Ελληνικές λέξεις, εξέφραζαν κυρίως αφηρημένες έννοιες που τις πήραν έτοιμες.

Η Ελληνική γλώσσα είχε αρχικά μερικές εκατοντάδες μόνο λέξεις (οι περισσότερες κοινές με τη λατινική). Καθώς αναπτυσσόταν ο λαός, εξελισσόταν και η γλώσσα καλύπτοντας τις ανάγκες. Πρωτογενείς λέξεις συνθέτουν νέες, αποκτούν κατάλληλες καταλήξεις, αλλοιώνονται φωνήεντα και σύμφωνα, για να εκφράσουν παραπλήσιες έννοιες. Και να πώς προκύπτει η ανωτερότητα της Ελληνικής γλώσσας: Η γλώσσα συμβολίζει τη νόηση. Κυρίως διαμέσου της γλώσσας επικοινωνούν διαφορετικές νοήσεις, άμεσα άβατες για όλους τους άλλους καθεμιά. Οι έννοιες συμβολίζονται με λέξεις και τα νοήματα με προτάσεις. Εμείς μπορούμε να αναγνωρίζουμε λέξεις ακόμη και αν τις συναντάμε για πρώτη φορά, επειδή γνωρίζομε τις ρίζες από τις οποίες κατάγονται. Οι Άγγλοι ξέρουν ότι tachycardia σημαίνει ταχεία λειτουργία της καρδιάς, επειδή έτσι τους έμαθαν. Οι Έλληνες γνωρίζομε τι σημαίνει «ταχυκαρδία» χωρίς να μας το εξηγήσει κάποιος, επειδή ξέρομε τη σημασία των συστατικών μερών της. Αυτή η απλότητα προσδίδει στη γλώσσα μας μοναδική ευχρηστία ως εργαλείο της νόησης την οποίαν εκφράζει. Στη μακραίωνη πορεία της ανέπτυξε πλήθος λέξεων. Κάθε έννοια συμβολίζεται με ποικίλες λέξεις με ελαφρώς διαφορετικό «άρωμα» καθεμιά, συνήθως ταξικό, όπως στην Αγγλική, αλλά με καταγωγή από κοινή γλώσσα. Στα Αγγλικά παραδείγματα που ανέφερα, «οι υποτελείς τρέφουν γουρούνια, ενώ οι αφέντες τρώνε χοιρινό». Και «ενώ όλοι σηκώνονται, η βασίλισσα εγείρεται». Οι καταλήξεις επιτρέπουν να ανακατατάσσονται οι λέξεις σε μια πρόταση για να τονισθούν μη ρητά μέρη του λόγου, ενώ σε άλλες γλώσσες μόνον η «φυσική» σειρά των λέξεων (υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο) επιτρέπει την κατανόησή της. Ο «Γιάννης έδωσε ένα άνθος στη Μαρία», τονίζει ότι ο Γιάννης ήταν (και όχι άλλος). «Στη Μαρία έδωσε ένα άνθος ο Γιάννης» τονίζει ότι το έδωσε στη Μαρία (και όχι σε άλλην). Όπως η Αγγλική, έτσι και η Ελληνική γλώσσα έχει μεγάλη ευκολία να αφομοιώνει (προσαρμόζοντας στη γραμματική και συντακτικό της) ξένες λέξεις. Η αξία ενός οργάνου είναι ανάλογη με την ευχρηστία του και το έργο που δημιουργεί. Η ευχρηστία της γλώσσας μας την καθιστά ποιοτικά ανώτερη από τις άλλες γλώσσες. Εξίσου σήμερα, όπως παλιά. Το γράφω και δεν κοκκινίζω.

Η επικοινωνία των ανθρώπων απόκτησε εργαλείο, τη γραφή. Διαδοχικά ιδεογραφική, συλλαβογραφική, τελικά αλφαβητική, Ελληνική επινόηση. Υπάρχουν διαφορές. Τα ιδεογράμματα (ιερογλυφικά, σύγχρονα κινεζικά σύμβολα, επιστημονικά σύμβολα) παριστάνουν έννοιες, όποια γλώσσα κι αν μιλάει κάποιος. Το ιδεόγραμμα «4» συμβολίζει την τετράδα, μολονότι εμείς το λέμε «τέσσερα», άλλοι «κουάτρο», άλλοι «φόορ» κλπ. Με την Ελληνική αλφαβητική γραφή, συμβολίζεται η γλώσσα και, έμμεσα μόνον, η νόηση. Τα ιδεογράμματα, παρά την αμεσότητά τους με τις έννοιες, έχουν σοβαρούς περιορισμούς, διότι ο αριθμός των εννοιών είναι απέραντος, ενώ η δυνατότητα αναγνώρισης γραπτών συμβόλων περιορισμένη. Αντίθετα, με 24 μόνο γράμματα μπορεί να συμβολίζεται η Ελληνική γλώσσα και επομένως είναι το απλούστερο, ποιοτικά ανώτερο, εργαλείο στην υπηρεσία μιας γλώσσας. Η αρχική φωνητική γραφή (ένα γράμμα για κάθε φθόγγο, ένας φθόγγος για κάθε γράμμα) έκανε προσιτή την ανώτερη σκέψη σε όλο το λαό. Η σύγχρονη εκδοχή της γλώσσας μας έχει 37 φθόγγους (Μπαμπινιώτης), ενώ η Αγγλική 55 (Webster Dictionary). Όμως οι 37 Ελληνικοί φθόγγοι μπορούν να παρασταθούν με τα 24 μόνο Ελληνικά γράμματα και συμπλέγματά τους ΧΩΡΙΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ. Τα «Μπ,Γκ,Ντ» προφέρονται στην αρχή της λέξης ΠΑΝΤΟΤΕ ως «b,g,d», ενώ στο μέσο ως «mb,ng,nd». Και τα ουρανικά «Κ,Γ,Χ» προφέρονται αλλιώς πριν από τα «Α,Ο,ΟΥ» και διαφορετικά πριν από τα «Ε,Ι». Το «χέρι» προφέρεται ΠΑΝΤΟΤΕ «χιέρι». Αντίθετα, το Αγγλικό γράμμα «a» προφέρεται σαν «α» (father), «έι» (table) ή «ο» (all). Η Ελληνική γραφή είναι το ευχρηστότερο εργαλείο της γλώσσας. Η απλούστατη φωνητική γραφή εξασφάλιζε γραπτή επικοινωνία στο σύνολο του λαού, όπως στις αρχαιοελληνικές δημοκρατίες. Η απουσία γραφής εξυπηρετούσε την απόλυτη μοναρχία (Μακεδόνες, Βυζάντιο κλπ πλην βασιλέων). Η μη φωνητική αλφαβητική γραφή εξυπηρετεί την ολιγαρχία, όπως στα σύγχρονα «πολιτισμένα» πολιτεύματα.

Ζωντανή η γλώσσα, άλλαζε. Η γραφή όμως δεν ακολουθούσε. Χωρίς δημοκρατία δεν χρειαζόταν πια. Φθάσαμε να έχουμε 7 τρόπους (Η,ῌ,Ι,Υ,ΕΙ,ΟΙ,ΥΙ) για να παραστήσουμε τον ίδιο φθόγγο. Έπαψε η γραφή να είναι το εύχρηστο εργαλείο της υπέροχης γλώσσας μας.

Η ετυμολογία διδάσκει την ιστορία της γλώσσας, βασικού εργαλείου επικοινωνίας και ταυτότητας. Τελευταία, αντί να διατηρηθεί (και ενισχυθεί) η ανάγνωση και κατανόηση της αρχαίας γλώσσας και να καταργηθεί η περιττή πια ιστορική ορθογραφία, καταργήθηκε (ή υποβαθμίστηκε) η διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας και διατηρήθηκε η ανέφικτη ιστορική ορθογραφία. Μπουγάδα εγκεφάλου; Έλεος!