Ανισότητα και το μέλλον

Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. Καθηγητή καρδιολογίας

Αυτές οι λέξεις γράφονται για να μας βάλουν σε σκέψεις. Θα ξεκινήσω από πολύ γενικές ιδέες για να καταλήξω σε καυτές τρέχουσες πραγματικότητες και προσδοκίες από το μέλλον. Αρχίζομε να σκεφτόμαστε λοιπόν.

Ποιος είναι πιο ισχυρός; Ένας που κρατά ένα πολυβόλο ή 1000 που κρατούν κοντάρια; Η απάντηση μοιάζει αυτονόητη υπέρ του πολυβολητή. Ωστόσο, οι διαθέσιμες σφαίρες του είναι περιορισμένες, δεν φθάνουν για να σκοτώσουν και τους 1000 αντιπάλους του. Όταν τελειώσουν, αυτός, δεν έχει γλιτωμό. Βέβαια, στο μεταξύ, θα έχουν αφανισθεί πάρα πολλοί κονταροφόροι. Τα ισχυρά ζώα στη ζούγκλα, σαν τα λιοντάρια και τους ελέφαντες, είναι πιο δυνατά ή τα ασθενή, σαν τα ποντίκια και τις κατσαρίδες; Η απάντηση μοιάζει προφανής. Ωστόσο, αν πέσει ανομβρία για 2-3 συνεχή χρόνια και ξεραίνονται τα δέντρα, οι ελέφαντες θα φάνε το δάσος και θα ψοφήσουν, οι αντιλόπες και οι ζέβρες, θα πεθαίνουν μη βρίσκοντας τροφή και τα λιοντάρια θα αφανίζονται μη βρίσκοντας αντιλόπες και ζέβρες για να τραφούν με την ενέργεια που έχουν ανάγκη. Τα ποντίκια κι οι κατσαρίδες θα επιβιώνουν. Γενικά ισχύς, λέει η Φυσική, είναι η ενέργεια στη μονάδα του χρόνου. Ισχυρός είναι όποιος μπορεί να καταναλώνει πολλή ενέργεια σε λίγο χρόνο. Αν όμως η ενέργεια γίνει για κάποιο λόγο δυσεύρετη, αυτός, ο ισχυρός, είναι ο περισσότερο ευάλωτος.

Στην κοινωνία που ζούμε, ιδίως τα τελευταία 30-40 χρόνια, η οικονομική και κοινωνική ανισότητα αυξάνεται ραγδαία. Στην Αμερική π.χ. 1% του πληθυσμού κατέχει το 40% του εθνικού πλούτου Παρόμοια είναι τα νούμερα παγκοσμίως. Η ανισότητα έχει αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι συνοδεύεται από μύρια κοινωνικά κακά, όπως είναι η αυξημένη θνησιμότητα, ιδίως η παιδική, οι γεννήσεις από ανήλικα κορίτσια, η εγκληματικότητα και ο αριθμός των ατόμων στη φυλακή και πλήθος άλλα. Ο αριθμός των πλουσίων ολοένα λιγοστεύει, ενώ όσοι μένουν γίνονται πλουσιότεροι. Παράλληλα, το πλήθος των φτωχών αυξάνεται, ενώ γίνονται ολοένα φτωχότεροι. Όσοι από τους τελευταίους δεν λιμοκτονούν ή δεν αυτοκτονούν ή δεν επιδίδονται στη μαύρη οικονομία (από το να μην κόβουν ή να μη ζητούν αποδείξεις ως τις ληστείες, το εμπόριο ναρκωτικών και ανθρώπων και τους φόνους), επιβιώνουν με εξαιρετικά μειωμένα εισοδήματα, κάτω του 50% από όσο είχαν συνηθίσει ως σήμερα, τόσο στην Ελλάδα, όσο και, περίπου έτσι, παντού στον κόσμο.

Η σύγκρουση μεταξύ των ολοένα μειούμενων και ισχυρότερων πλουσίων με τους ολοένα πολυπληθέστερους κι ασθενέστερους πένητες, φαίνεται αναπόφευκτη αργά ή γρήγορα. Οι πλούσιοι διαθέτουν πυρηνικό οπλοστάσιο που δεν το έχουν οι φτωχοί, εκτός από καραμπίνες στην Αμερική και κουμπούρια ή καλάσνικοφ στην Κρήτη. Ήδη, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης συζήτησαν προ εβδομάδων την πρόταση να γίνει παγκόσμιος πόλεμος, διότι η Αμερική διαθέτει τέτοια υπεροπλία που θα εξουδετερώσει τη Ρωσία πριν προλάβει να ανταποδώσει. Άλλες πυρηνικές δυνάμεις, όπως η Κίνα, Βόρεια Κορέα, Ινδία, Πακιστάν, Ιράν, Ισραήλ κλπ είναι αμελητέες. Η Αμερική λοιπόν είναι βέβαιο, λένε, πως θα νικήσει. Γιατί όχι λοιπόν; Με πόλεμο λύνονται οι οικονομικές κρίσεις που μας ταλανίζουν. Βέβαια, πυρηνικά όπλα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις δυνάμεις που τα διαθέτουν (οικονομικο-στρατιωτικό κατεστημένο) στο Σικάγο, στο Λος Άντζελες, στη Νέα Υόρκη, διότι εκεί κατοικούν οι ίδιοι. Και δίπλα τους, βέβαια, μένουν φτωχοί με καραμπίνες. Σ’ ένα τέτοιο πόλεμο (3ο παγκόσμιο) θα σκοτωθούν τρομερά μεγάλο πλήθος των «φτωχών», αλλά και πόσοι από τους «πλουσίους» θα επιβιώσουν; Τόσο λίγοι προφανώς, που θα πάψουν να αποτελούν απειλή για τον κόσμο ολόκληρο. Στις μεγάλες ένδειες όπως είναι οι συνθήκες ενός πολέμου οι ισχυροί κινδυνεύουν περισσότερο από τους αδυνάτους. Μ΄ αυτή την αρχή ξεκινήσαμε τις σκέψεις μας σ΄ αυτό το κείμενο.

Η Οικουμένη, ωστόσο, δεν είναι ζούγκλα (ή μήπως είναι;). Οι άνθρωποι διαθέτομε ό,τι δεν έχουν τα άγρια θηρία: νου και ελεύθερη βούληση. Μπορούμε άραγε να αποτρέψουμε μια τέτοια καταστροφή; Ώσπου να ξεσπάσει πόλεμος, έχομε ακόμη τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε την ανθρώπινη σοφία για να μειώσουμε με ειρηνικά μέτρα πίεσης, την παγκόσμια ανισότητα, για ν΄ αποτρέψουμε τα χειρότερα. Θα το κάνουμε; Το μέλλον θα το δείξει.