Διερεύνηση των “ορίων αντοχής” της Σαντορίνης

Την ανάθεση της μελέτης για τον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας του νησιού της Σαντορίνης ενέκρινε, με απόφασή του στις 16 Ιουλίου, ο απερχόμενος Δήμαρχος Θήρας, προκειμένου, μέσα από τα στοιχεία που θα προκύψουν, να διαμορφωθούν πολιτικές, για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.

Δεδομένου, ότι οι φορείς της Σαντορίνης, εδώ και μερικά χρόνια, έχουν αντιληφθεί τους κινδύνους, για την ποιότητα ζωής, αλλά και το περιβάλλον του νησιού, από τον υπερτουρισμό, ο Δήμος Θήρας προχωρά σε μελέτη, η οποία θα αναδείξει τα “κόκκινα σημεία” της φέρουσας ικανότητας σε Σαντορίνη και Θηρασιά, ώστε ο Δήμος και η πολιτεία να έχουν σαφή εικόνα και στοιχεία, για την επιβολή πολιτικών κατάλληλων να διασφαλίσουν, πως το νησί θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, χωρίς όμως να επιβαρύνεται σε επικίνδυνο βαθμό το ιδιαίτερο και ευαίσθητο περιβάλλον του, καθώς και η ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων του.

Το τελευταίο διάστημα είναι σαφές, ότι οι υποδομές της Σαντορίνης δείχνουν αντέχουν μόλις οριακά την τεράστια αύξηση των επισκεπτών που κατακλύζουν κάθε χρόνο το νησί. Ως εκ τούτου, ο υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας θα βοηθήσει τις αρχές και τους φορείς του τόπου να διαμορφώσουν κοινό πλαίσιο δράσης, για την καταπολέμηση των επιβλαβών πρακτικών και την διαμόρφωση νέου σχεδιασμού για την βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη της “ναυαρχίδας” του ελληνικού τουρισμού.

Η σχετική απόφαση είχε ληφθεί τον Απρίλιο του 2018 από το Δημοτικό Συμβούλιο Θήρας, με τον επικεφαλής της μειοψηφίας τότε και νεοεκλεγέντα σήμερα Δήμαρχο Θήρας, κ. Αντώνη Σιγάλα, να τονίζει, πως η μελέτη θα πρέπει να συμπεριλάβει διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς και να λάβει υπόψιν όλες τις παραμέτρους του προβλήματος, ενώ είχε δηλώσει, πως τα όποια συμπεράσματα προκύψουν μέσα από τη μελέτη θα πρέπει να εφαρμοστούν.

Αναμένονται τα συμπεράσματα για την ανάδειξη των “κόκκινων” σημείων

Η Φέρουσα Ικανότητα (ΦΙ) μίας περιοχής, νησιωτικής ή μη, αποτελεί ένα σύνθετο δείκτη υπολογισμού του επιπέδου βιωσιμότητάς του. Είναι μία μέθοδος υπολογισμού της μέγιστης δυνατής αντοχής μίας περιοχής, σε διάφορους παράγοντες, όπως ο πληθυσμός και οι περιοδικές μεταβολές του, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ποιότητα των υδάτων, η ποιότητα του εδάφους του, το μέγεθος των υγρών και στερεών αποβλήτων, τον κυκλοφοριακό φόρτο, τη δομημένη επιφάνεια και τις χρήσεις της, τις ροές τουρισμού κ.ά., ούτως ώστε να παραμένει βιώσιμος, δηλαδή να αναπτύσσεται και να λειτουργεί βάσει των αρχών της αειφορίας.

Η ΦΙ κάθε περιοχής είναι διαφορετική και ανάλογη με τα μοναδικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Για το λόγο αυτό ο υπολογισμός της είναι αποτέλεσμα μίας εξειδικευμένης έρευνας συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων, με στόχο να εστιάζει, όπου εκτιμώνται περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτιστικοί δείκτες μίας περιοχής μελέτης, αναδεικνύοντας τα “κόκκινα” σημεία, εκείνα δηλαδή, που χρήζουν άμεσης προσοχής και αντιμετώπισης.

Ιδιαίτερα στους νησιωτικούς χώρους, ως σημαντικά και ευπαθή οικοσυστήματα, η εκτίμηση της Φέρουσας Ικανότητάς τους, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τις αποφάσεις της αναπτυξιακής τους πορείας. Ήδη, το Συμβούλιο της Επικρατείας, από 20ετίας και πλέον έχει ορίσει στη νομολογία του την έννοια της φέρουσας ικανότητας, ιδίως των “μικρών νησιών”, επιβάλλοντας τον απόλυτο σεβασμό της.

Σύμφωνα με την απόφαση αυτή του ΣτΕ, η φέρουσα ικανότητα ορίζεται σε συνάρτηση με τα παραδοσιακά ανθρωπογενή συστήματα και τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, έννοιες που αναπτύσσονται σε επανειλημμένες αποφάσεις, όπου σε μία εξ αυτών απαγορεύει την παραβίαση της ΦΙ με τους εξής όρους: “Η οικιστική ανάπτυξη των μικρών νησιών δεν μπορεί να παραβιάζει τη φέρουσα ικανότητά τους ως παραδοσιακών ανθρωπογενών συστημάτων και ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Επομένως, οι οικιστικές πιέσεις για την απόκτηση πρώτης και δεύτερης κατοικίας πρέπει, κατ' αρχήν, να απορροφώνται εντός του υπάρχοντος δικτύου οικισμών και εφ' όσον αυτό δεν έχει υπερβεί τα όρια της φέρουσας ικανότητάς του. Εφ' όσον δεν έχει εξαντληθεί η ΦΙ των υπαρχόντων οικισμών, είναι ανεπίτρεπτη η ίδρυση νέων οικισμών οιουδηποτε τύπου. Εάν η ικανότης αυτή έχει εξαντληθεί είναι εξεταστέο εάν, εν όψει της εξελίξεως του τοπικού δημογραφικού συστήματος και με βάση ειδική και εμπεριστατωμένη μελέτη, υπάρχουν ακόμη περιθώρια επεκτάσεως των υφιστάμενων οικισμών. Στην περίπτωση αυτή, η απορρόφηση των οικιστικών πιέσεων, πρέπει να γίνεται με το θεσμό της επεκτάσεως, όπου αυτό είναι επιτρεπτό, απολυόμενης, οπωσδήποτε, της ιδρύσεως νέων οικισμών με το θεσμό των συνεταιρισμών ή της ιδιωτικής πολεοδομήσεως”.

Ο υπολογισμός της Φέρουσας Ικανότητας, έννοιας με ευρεία εφαρμογή σε πολλούς τομείς όπως οι κατασκευές, η βιολογία και η πληροφορική, αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα ισόρροπης και αειφόρου αξιοποίησης των πόρων μίας περιοχής και συνδέεται άμεσα με την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ο υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας αφορά παραμέτρους που σχετίζονται με δραστηριότητες όπως η ανάπτυξη, ο τουρισμός, οι υποδομές, η φύση, ο πολιτισμός και τη σχέση τους με τους πόρους (τη γεωργική γη, τους υδατικούς πόρους, το τοπίο, τη γεωλογία, τη βλάστηση κ.α.)

Κύρια προτεραιότητα του εγχειρήματος αποτελεί η ουσιαστική αναβάθμιση και διαφύλαξη της Φέρουσας Ικανότητας της κάθε περιοχής, υπολογίζοντας ποσοτικά τα “όρια αντοχής” της. Στη βάση της ανάλυσης αυτής, καθίσταται επιτροεπτός ο καθορισμός μέτρων και πολιτικών για τη διαφύλαξη των ορίων που διασφαλίζουν την αειφόρο ανάπτυξή της.

Περί τα 25.000 ευρώ το κόστος της μελέτης

Η εκτίμηση της ΦΙ του νησιωτικού χώρου του Δήμου Θήρας θα οδηγήσει στην εκτίμηση της πραγματικής κατάστασης του Δήμου σε σχέση με τις πιέσεις:

• στον πληθυσμό (μόνιμο – επισκέπτες)

• στο δομημένο περιβάλλον (νόμιμο – αυθαίρετο) και τις υφιστάμενες χρήσεις γης

• στον κυκλοφοριακό φόρτο και τη ρύπανση του αέρα

• στην καλλιεργήσιμη γη και την ποιότητα του εδάφους

• στην κατανάλωση ενέργειας

• στη διαχείριση των αποβλήτων

• στην τοπική οικονομία

• στο πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής

• στην ποιότητα και την επάρκεια των υδάτων

• στον θόρυβο

• στην ανάδειξη των σημείων άμεσης προσοχής και αντιμετώπισης (σημεία υπέρβασης της ΦΙ της περιοχής)

Έμφαση θα δοθεί στη διερεύνηση των πιέσεων που προκύπτουν από:

• την ανάπτυξη της κρουαζιέρας,

• τον τουρισμό,

• τον παραθερισμό,

• την οργάνωση ιδιαίτερων εκδηλώσεων (π.χ. γάμων),

• την ανάπτυξη πεζοπορικού τουρισμού

Σημειώνεται, ότι η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Θήρας είχε ενημερώσει με έγγραφό της σχετικά με την αδυναμία καταγραφής των δεδομένων για τον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας της Σαντορίνης από την ίδια την υπηρεσία.

Ως εκ τούτου, ο απερχόμενος Δήμαρχος Θήρας, κ. Νίκος Ζώρζος, με απόφασή του, στις 16 Ιουλίου, ενέκρινε τη διενέργεια και τις τεχνικές προδιαγραφές της από 27 Ιουνίου 2019 μελέτης του Αυτοτελούς Τμήματος Αιρετών Οργάνων του Δήμου Θήρας, για την παροχή της υπηρεσίας «Καταγραφή κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών δεδομένων για τον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας του Δήμου Θήρας.

Ενέκρινε επίσης την ανάθεση της σύμβασης σε πολεοδόμο – αρχιτέκτονα μηχανικό και την πληρωμή του με δαπάνη 24.800 ευρώ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ 24%, το οποίο θα καλυφθεί από ίδιους πόρους του προϋπολογισμού του Δήμου.