Δημόσιο

Οι άνθρωποι έχομε στην κοινωνία τρεις επιλογές, μοναχικοί, σε αγέλη ή σε κοινωνία. Κινδυνεύει επομένως η κοινωνία να διαλυθεί. Οι δυνάμεις που τη συγκρατούν είναι δύο κυρίως ειδών. Με συμπληρωματική λειτουργία καθενός που εξαρτάται από όλους τους άλλους σε λογική βάση και με συναισθηματική ενότητα, καθώς όλοι συγκινούνται θετικά ή αρνητικά από κοινά ερεθίσματα, π.χ. τέχνη (αγελαίο κατάλοιπο). Τεχνικά, κυρίως η συμπληρωματική λογική λειτουργία, εξασφαλίζεται με την εξουσία που ορίζει νόμους. Ως σήμερα δεν έχει εμφανισθεί αξιόλογη εναλλακτική δυνατότητα. Η εξουσία αποτελείται από άρχοντες που είναι οι μόνοι που επιτρέπεται να εφαρμόζουν νόμιμη βία. Μπορούν, κατά τον Αριστοτέλη, να είναι ένας (μοναρχία), λίγοι (ολιγαρχία) ή το σύνολο (δημοκρατία). Κάθε εξουσία μπορεί να είναι καλή, όταν ενεργεί για το συμφέρον του συνόλου ή κακή όταν ενεργεί για το συμφέρον των αρχόντων. Η καλή εξουσία στη δημοκρατία αποτελείται από τρεις ανεξάρτητες υποεξουσίες: τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική. Το δικό μας καθεστώς είναι ρεπούμπλικα (Hellenic republic), όχι δημοκρατία, όπως απατηλά την ονομάζομε. Είναι κακό, διότι οι τρεις υποεξουσίες δεν είναι ανεξάρτητες. Η νομοθετική (βουλή) αποτελείται από άτομα που έχουν εκλεγεί μεταξύ υποψηφίων προεκλεγμένων από τα κόμματα. Η προεκλογή γίνεται από τα κόμματα που καθένα διεκδικεί την εξουσία σε μια ολιγαρχία. Για τον Αριστοτέλη αυτό είναι επικίνδυνο. Η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση) εκλέγεται από τη βουλή, εξαρτημένη επομένως απ΄ αυτήν, τελικά από κάποιο κόμμα. Οι επικεφαλής της δικαιοσύνης εκλέγονται από το Υπουργικό Συμβούλιο της κυβέρνησης, είναι επομένως εξαρτημένη και αυτή από την ίδια ολιγαρχία. Και ο Ανώτατος Άρχοντας, ρυθμιστής του πολιτεύματος και όλων των υποεξουσιών εκλέγεται επίσης από την ίδια αρχή. Το κακό σ΄ αυτή τη διαδικασία οφείλεται στο ότι η διαδικασία της εκλογής απαιτεί συναλλαγή μεταξύ υποψηφίου και εκλεκτόρων, δηλαδή πελατειακή σχέση. Ο εκλεγμένος άρχοντας πουλάει εκδουλεύσεις αγοράζοντας ψήφους. Το σύστημα αυτό στηρίζεται στη Ρωμαϊκή res publica, όχι στην Ελληνική δημοκρατία. Στη δημοκρατία οι άρχοντες κληρώνονται, δεν εκλέγονται, από όλους τους πολίτες, τουλάχιστον στις εξουσίες που δεν απαιτούν παρά κοινό νου και εντιμότητα, όπως είναι η ποινική δικαιοσύνη (ποινικά ορκωτά δικαστήρια) και η βουλή. Αντίθετα, χρειάζεται προεπιλογή όταν το είδος της εξουσίας απαιτεί γνώσεις των νόμων και εμπειρία, όπως η κυβέρνηση και η αστική και διοικητική δικαιοσύνη. Η κυβέρνηση ετοιμάζει νομοσχέδια επιστημονικά σχεδιασμένα, αυτά γίνονται νόμοι από τη βουλή, η κυβέρνηση πάλι υλοποιεί τους νόμους και η ανεξάρτητη δικαιοσύνη ελέγχει την πιστή εφαρμογή τους. Το κράτος για να λειτουργήσει απαιτεί ανθρώπους να υλοποιούν τις αποφάσεις του. Αυτοί είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι.

Πολίτες είναι καταρχήν οι μόνιμοι κάτοικοι μιας κρατικής επικράτειας. Σ΄ αυτό διαφέρει μια ιδανική σύγχρονη δημοκρατία (δεν υπάρχει) από την αρχαία όταν πολίτες δεν ήταν οι γυναίκες, οι δούλοι και οι μέτοικοι. Το θεμελιώδες αντικειμενικό κριτήριο για την ιδιότητα του πολίτη είναι ότι έχει υπηρετήσει μια υποχρεωτική θητεία. Κατά τον W. James "Κάθε άνθρωπος, πλούσιος ή φτωχός, πρέπει να προσφέρει δυο χρόνια από τη ζωή του στο κράτος, όχι σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους, αλλά υπερνικώντας αρρώστιες, αποστραγγίζοντας τέλματα, αρδεύοντας ερήμους, σκάβοντας διώρυγες και γενικά συμμετέχοντας με δημοκρατικούς όρους στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά έργα με τα οποία ανοικοδομείται, τόσο αργά και επώδυνα, ό,τι καταστρέφει ο πόλεμος τόσο γρήγορα." Στην υποχρεωτική θητεία είναι υποχρεωμένος να εκτελεί ό,τι τον διατάζει ο ανώτερός του. Σε αντιστάθμισμα, με κλήρωση, σε μιαν άλλη φάση της ζωής του γίνεται αυτός άρχοντας και οι υφιστάμενοί του εκτελούν ό,τι αυτός (μαζί με άλλους) διατάζει. Στο μεταξύ όλοι οι πολίτες επιλέγουν πώς θέλουν να επιβιώνουν πουλώντας τα αγαθά που παράγουν ή τις υπηρεσίες τους στο σύνολο. Μπορεί να είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδιωτικοί υπάλληλοι (και εργάτες) ή δημόσιοι υπάλληλοι. Έτσι κι αλλιώς εργάζονται σε κάποιο επαγγελματικό ωράριο. Πρωταρχικός σκοπός της επαγγελματικής εργασίας τους, ελεύθερης ή εξαρτημένης, είναι η ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη/πολίτη. Αν δεν το κάνει ο ελεύθερος επαγγελματίας θα χάσει τον πελάτη που τον πληρώνει· ο ιδιωτικός υπάλληλος θα απολυθεί από τον εργοδότη του· και ο δημόσιος υπάλληλος ελέγχεται από το κράτος.

Ο δημόσιος υπάλληλος είναι μερικά στρατευμένος. Εξυπηρετεί το κοινό σύμφωνα με τους νόμους του κράτους. Αντίθετα από την υποχρεωτική θητεία που ισχύει όλο το 24ωρο, εργάζεται αποκλειστικά στο επαγγελματικό του ωράριο και όποτε θέλει διακόπτει τη σχέση του με τον εργοδότη του, το κράτος. Αυτό μπορεί να του επιβληθεί στην ακραία περίπτωση απολύοντάς τον. Αντίθετα, στον ιδιωτικό υπάλληλο ο εργοδότης μπορεί να του επιβάλλει όποιες συνθήκες επιθυμεί, και εύκολα να τον απολύσει, πάντα στα πλαίσια του νόμου. Συνασπιζόμενοι οι εξαρτημένοι εργαζόμενοι μπορούν π.χ. να κάνουν απεργίες για να εκβιάσουν τον εργοδότη. Από τις δημόσιες υπηρεσίες κάποιες είναι υπαρξιακές. Μπορεί να μη συμφωνούν όλοι στο ποιες είναι υπαρξιακές, πάντως οι περισσότεροι θα συγκατέβαιναν πως π.χ. η υγεία, η παιδεία είναι τέτοιες. Κάποιες είναι υπαρξιακά απαραίτητες (π.χ. άμυνα). Σε τέτοιες περιπτώσεις οι δημόσιοι υπάλληλοι οφείλουν να είναι μόνιμοι, ώστε να μην αλλάζουν με κάθε αλλαγή κυβέρνησης. Ακριβώς λόγω της απόλυτης ανάγκης τέτοιων εργασιών, η απεργία των αντίστοιχων υπαλλήλων είναι αδιανόητη. Το τίμημα της μονιμότητας των εργαζομένων σε δημόσια υπηρεσία οφείλει, ισχυρίζομαι, να είναι η απεμπόληση του δικαιώματος της απεργίας. Παραπέρα, όταν κάποιοι εργαζόμενοι απεργούν χωρίς να είναι υπαρξιακή η ανάγκη της εργασίας τους, αλλά εξαιρετικά σημαντική (π.χ. λιμενεργάτες) εκείνος που υποφέρει δεν είναι το κράτος, ο εργοδότης, αλλά οι πολίτες. Το τι είναι απαραίτητο είναι συζητήσιμο και μόνο το σύνολο των πολιτών μπορεί να αποφασίσει. Αλλιώς οι απεργοί καθιστούν ομήρους τους πολίτες, που η ικανοποίηση των αναγκών τους είναι η πρωταρχική υποχρέωση κάθε επαγγελματία. Προκύπτει το ερώτημα πώς θα υποχρεωθεί ένας εκμεταλλευτής εργοδότης να ικανοποιήσει δίκαια αιτήματα των εργαζομένων του. Σε μια δημοκρατία, όπου η βουλή είναι κληρωμένο δείγμα όλου του λαού, η κρατική εξουσία θα κρίνει και θα επιβληθεί σε εργοδότες και εργαζομένους.

Η πρώτη επαφή του πολίτη με το κράτος του είναι συχνά ένα τηλεφώνημα. Κατά κανόνα θα έλεγα, το τηλέφωνο είτε βουΐζει ή δεν απαντά. Η διακοπή επικοινωνίας όμως είναι μια δυσάρεστη, περίπου εχθρική, στάση. Και ο πολίτης αγανακτεί και γίνεται κι αυτός εχθρικός στο κράτος του, που θα όφειλε να είναι αυτός ο ίδιος. Αντίστοιχη είναι η κωλυσιεργία που εφαρμόζει κάθε υπάλληλος εξυπηρετώντας τον πολίτη, επιβάλλοντάς του γραφειοκρατία και καθυστερήσεις. Η ευθύνη για την εχθρότητα κράτους-πολιτών ανήκει πρώτιστα στο κράτος.