ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΙΚΕΛΑΣ

Η εθνική ευεργεσία του Βικέλα επεκτείνεται και σε ένα εκπληκτικό σε αποτελεσματικότητα και ποικιλία κοινωνικό και παιδαγωγικό έργο. Ήταν ένας σπάνιος Έλληνας με ιδιαίτερη ευαισθησία και δράση. Είχε μόνο ένα μοναδικό ελάττωμα, ότι “δεν ήταν ικανός να μισήσει κανέναν!” είχε γράψει για τον Βικέλα η Λουίζα Ριανκούρ.

Και πραγματικά, θα έλεγε κανείς ότι νοιαζόταν μόνο για το καλό. Με την δημιουργική δράση του, κέρδισε την κοινή αποδοχή και την ευρύτατη αναγνώριση της ελληνικής κοινωνίας (της εποχής του), προσελκύοντας πολλούς δωρητές, ευεργέτες και χορηγούς, όπως ο Κ. Σεβαστόπουλος, ο Γ. Μαρασλής κ.α. που δημιούργησαν πραγματικά ωφέλιμα ιδρύματα και Συλλόγους για τους νέους Έλληνες, εκείνη τη δύσκολη εποχή της χώρας μας. Έγραφε ο Γ. Ράλλης ότι φορείς όπως ο “Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων” αποτελούν ευλογία Θεού για την πατρίδα μας, τον πολιτισμό μας και το έθνος μας.

Περισσότερα από 20 είναι τα λαμπερά ορόσημα, οι μεγάλοι σταθμοί στην όλη πορεία του Βικέλα που έχουν εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα. Μήπως ο Βικέλας, αυτός ο εθνικός ευεργέτης, που έδωσε στη μικρή πατρίδα του τους Ολυμπιακούς αγώνες το 1896 δικαιούται και τον τίτλο του Δασκάλου του Γένους των Ελλήνων;

Δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να τοποθετεί πάνω από κάθε φροντίδα του τα εθνικά συμφέροντα. Ήταν παρών και με ουσία σε όλους τους εθνικούς αγώνες. Μεγάλη και τότε η προσφορά του στην Κρητική επανάσταση, αλλά και στον Μακεδονικό αγώνα. Λογικό και δικαιολογημένο, λοιπόν, να νοιώθει υπερήφανη όλη η Ελλάδα γι' αυτόν τον Έλληνα. Ιδιαίτερα η Βέροια ως πατρογενιά του, η Ερμούπολη ως γενέτηρά του, τα Γιάννενα ως καταγωγή της μητέρας του Σμαράγδα Μελά και το Ηράκλειο ως αποδέκτης της περίφημης βιβλιοθήκης του και της βοήθειας του στον αγώνα της Κρήτης.

Είχε πάθος με την παιδεία

Χωρίς να είναι εκπαιδευτικός είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα για τα θέματα που αφορούν την ανθρώπινη καλλιέργεια, τη μόρφωση των παιδιών και την αναγνώριση και καταξίωση του δασκάλου για να υπάρξει καλλίτερη εκπαίδευση της νέας γενιάς της πατρίδας μας.

Ταξίδεψε στη Γερμανία, στη Δανία, στη Σουηδία, για να μελετήσει επί τόπου εκπαιδευτικά συστήματα και εφαρμογές τους. Παρακολούθησε μαθήματα σε Γαλλικά Λύκεια και κατόρθωσε να διοργανωθεί το πρώτο εκπαιδευτικό συνέδριο στην Ελλάδα, στη μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών με περίπου 1.000 συνέδρους. Εγκαινιάσθηκε παράλληλα και “Σχολική Έκθεση”. Οι τομείς του συνεδρίου ήταν οι ανακοινώσεις, και οι προτάσεις για τη στοιχειώδη, αλλά και τη μέση εκπαίδευση.

Είναι αρχές του 20ου αιώνα. Ο Βικέλας αιφνιδιάζει τότε που ενδιαφέρθηκε τόσο πολύ για τη γυναικεία εκπαίδευση! Κατέθεσε υπόμνημα “Περί γυναικείας Αγωγής”. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν αυτή η σκέψη του για την εποχή εκείνη ώστε η γυναίκα να έχει μόρφωση και να ασχολείται παράλληλα και με τον επαγγελματικό τομέα. Μια άλλη επίσης πνευματική ασχολία του Βικέλα και μάλιστα πρωτοποριακή για την εποχή εκείνη ήταν η... εκπαίδευση νηπίων!!

Διαβάζεται και ακούγεται παράξενο σήμερα όταν τα νηπιαγωγεία είναι τόσα πολλά. Φρόντισε, λοιπόν, ο Βικέλας να ιδρυθεί οργανισμός με το όνομα: “Νηπιακόν Επιμελητήριον Βασιλείου Μελά” που είχε σκοπό την ανέγερση κτιρίων και λειτουργία νηπιαγωγείων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος με χρηματοδότηση από το κληροδότημα του θείου του Βασιλείου Μελά. Πόσοι από τους Έλληνες, αλλά και εμείς οι Συριανοί γνωρίζαμε ότι τα νηπιαγωγεία ιδρύθηκαν στην Ελλάδα από τη σκέψη και την φροντίδα του Ερμουπολίτη Δ. Βικέλα!

1899 – Χρόνος ορόσημο στη Βικελαί πορεία

Ιδρύει, ο Δημ. Βικέλας, με δώδεκα φίλους και συνεργάτες τον “Σύλλογο προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων” (ΣΔΩΒ) κορυφαίο πνευματικό και μορφωτικό τέκνο του! “Στη ροή ενός αιώνα” γράφει ιστορικός και δημοσιογράφος Π.Λ. “ο σύλλογος αυτός - φάρος τηλαυγής παιδείας – έχει εκδώσει περί τα 400 βιβλία σε εκατομμύρια αντίτυπα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα 100 πρώτα βιβλία της γνωστής “Κόκκινης Σειράς”, από το 1900 έως το 1908, εκδόθηκαν σε ένα εκατομμύριο αντίτυπα!

Πρόεδρος του Συλλόγου ήταν ο Βικέλας και Γενικός Γραμματέας ο Γεώργιος Δροσίνης, ο γνωστός λογοτέχνης και Ακαδημαϊκός, που ήταν η ψυχή του Συλλόγου επί σειρά ετών.

Ο Σύλλογος αυτός είχε διανύσει γόνιμη και παραγωγική πορεία πάνω από 100 χρόνια. Η παρέμβαση του Συλλόγου στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας υπήρξε ουσιαστική και αποτελεσματική με την ίδρυση σχολικών βιβλιοθηκών, εκπαιδευτικού μουσείου, παιδαγωγικής βιβλιοθήκης καθώς επίσης και την ίδρυση της “Σεβαστοπούλειου Εργατικής Σχολής” που είχε σκοπό να δημιουργηθεί στη χώρα τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση. Παράλληλα δημιουργήθηκε “Κέντρο Γυναικείας Μορφώσεως”.

Σημαντική ήταν και η ίδρυση του “Οίκου Τυφλών” στην Καλλιθέα.

Ο “Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων” έως σήμερα παρουσιάζει άριστη δραστηριότητα και σημαντική προσφορά. Σημερινός πρόεδρος είναι ο καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κώστας Μανάφης”.

Η προσωπικότητα του Βικέλα

Ήταν πολύπτυχη η προσωπικότητά του, με ακτινοβολία, ευγένεια και ήθος. Ήταν προικισμένος με το μέγιστο χάρισμα να προσεγγίζει και να κερδίζει την εμπιστοσύνη, την προσοχή και την εκτίμηση του συνομιλητή του. Οραματιστής αλλά και προφήτης. Γνώριζε τους Έλληνες, αλλά γνώριζε και τους Ευρωπαίους. Αγωνίστηκε για να αναπτυχθεί η ρημαγμένη χώρα μας. Όταν παρουσίασε στους Έλληνες τα οφέλη από την Ολυμπιάδα είπε: “... δε πρόκειται μόνον περί των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων. Θα είναι μια απαρχή δια να μάθουν οι ξένοι τους δρόμους της Ελλάδος... Έχομεν εδώ προσόντα, τα οποία ουδεμία χώρα έχει: το γόητρον της Αρχαιότητας και την ωραίαν μας Φύσιν. Τους δύο τούτους θησαυρούς δεν ηρχίασαμεν να εκμεταλευόμεθα... Αναλογισθήτε οποίας ωφελείας δύναται να σας παρέξη η δυρροή ξένων...” 110 χρόνια μετά η Ελλάδα εκμεταλλεύεται αυτούς τους θησαυρούς της.

Υ.Γ. Ελπίζω τα δύο κείμενα να βοηθήσουν τα νέα παιδιά να γνωρίσουν την προσωπικότητα του Συριανού Δ. Βικέλα.