Παρακαταθήκη συνεδρίου για τη βιώσιμη διαχείριση του νερού

Η τεράστια επιτυχία του επιστημονικού Συνεδρίου «Βιώσιμη Διαχείριση Αστικού Νερού - Ανταλλαγή Βέλτιστων Πρακτικών στην Ευρώπη», που υλοποίησε το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS σε συνεργασία με την ΕΔΕΥΑ, στις 26 & 27 Ιανουαρίου στο THE HUB EVENTS, δεν έγκειται μόνο στον όγκο της προσέλευσης, που ξεπέρασε τους 420 συνέδρους από όλη την Ελλάδα. Η ουσιαστική προστιθέμενη αξία του αφορά στα συμπεράσματα, τις καλές πρακτικές και μεθοδολογίες που αναδείχθηκαν, καθώς επίσης, και στο γεγονός ότι συγκέντρωσε σε κοινό τραπέζι διαλόγου όλους τους βασικούς διαχειριστές των υδατικών πόρων της χώρας (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΔΕΥΑ κ.λ.), σε μια προσπάθεια ανάδειξης των κυριότερων προκλήσεων αλλά και των πλέον ενδεδειγμένων προτάσεων για την αντιμετώπισή τους.

Τα σημαντικότερα σημεία των τοποθετήσεων

Στη διάρκεια των 2 ημερών και των πάνω από 20 εισηγήσεων που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο, διατυπώθηκαν πολλές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες απόψεις, τοποθετήσεις και οπτικές. Επιχειρώντας μια σταχυολόγηση των απότοκων της εκδήλωσης σε σχέση με το νόημα αλλά και την προοπτική της ορθολογικής διαχείρισης του νερού, αναδείχθηκαν ως πλέον σημαντικά τα εξής:
1. Ο χαρακτήρας του νερού ως δημόσιου, περιβαλλοντικού, κοινωνικού αγαθού και ιδιαίτερου πεπερασμένου φυσικού πόρου και το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτό όλων των έμβιων όντων του πλανήτη τονίστηκε από το σύνολο, σχεδόν, των ομιλητών. Παράλληλα, υπογραμμίστηκε η σημασία της δημόσιας διαχείρισής του με βάση την ανάγκη διασφάλισης της καλής ποιότητας του νερού και της κάλυψης των βιοτικών υδροληπτικών αναγκών του συνόλου των πολιτών. Όπως είπε και το Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κα. Margrete Auken, το νερό δεν μπορεί να καταστεί εμπορεύσιμο είδος. Στη διαπίστωση αυτή συνέκλιναν και άλλες τοποθετήσεις στις οποίες αναφέρθηκαν περιπτώσεις περιοχών που παρέδωσαν τη διαχείριση του νερού σε ιδιώτες, με άμεσες συνέπειες τόσο την υποβάθμιση της ποιότητάς του όσο και την αύξηση της τιμής του.
2. Ο δημόσιος χαρακτήρας του νερού δε συνεπάγεται δικαίωμα στην κατασπατάλησή του. Αντίθετα, και προκειμένου να διασφαλιστεί η κάλυψη των βιοτικών αναγκών όλων των έμβιων όντων, δεν μπορεί να αναγνωρίζεται δημόσιο δικαίωμα στην σπατάλη ή κακοδιαχείρισή του. Ο ρόλος που μπορεί και πρέπει να παίξει στο πεδίο αυτό η τιμολόγηση είναι νευραλγικής σημασίας, γεγονός που αναγνωρίζεται και από την Κοινοτική Οδηγία για τα Ύδατα που έθεσε την οικονομική διάσταση της διαχείρισης των υδατικών πόρων στο προσκήνιο, επικεντρώνοντας, κυρίως, σε κανόνες εκτίμησης του πλήρους κόστους των υπηρεσιών ύδατος, την ανάκτησή του και στρατηγικές επιμερισμού του στους χρήστες. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι το χρηματοοικονομικό κόστος είναι κατανοητό ως όρος και σχετικά εύκολα υπολογίσιμο, δεν ισχύει το ίδιο με το κόστος πόρου και το περιβαλλοντικό κόστος, τα οποία δεν είναι εύκολα μετρήσιμα, καθώς χρησιμοποιούνται διαφορετικές προσεγγίσεις, ενώ απαιτείται και πολύ μεγάλος όγκος πληροφοριών, ο οποίος συνήθως δεν είναι διαθέσιμος. Η πρόκληση για τον καθορισμό ενιαίων κανόνων τιμολόγησης για κάθε χρήση του νερού είναι μεγάλη, δεδομένου τόσο των ανταγωνιστικών χρήσεων που μπορεί να υπάρχουν σε κάθε πόρο, όσο και της δυσκολίας στην εκτίμηση των επιμέρους τμημάτων του χρηματοοικονομικού κόστους που έχουν δαπανηθεί και δαπανούνται για τις υποδομές συλλογής, μεταφοράς, διανομής και επεξεργασίας του νερού. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, η τιμολόγηση του νερού πρέπει, κατ’ αρχήν να συμβάλει στην ελεύθερη πρόσβαση στο πόσιμο νερό όλων των πολιτών. Συγχρόνως όμως, και ενσωματώνοντας το κόστος μεταφοράς και επεξεργασίας του πόρου, να είναι μέσο διαχείρισης της ζήτησης και αποφυγής της αλόγιστης χρήσης και κατασπατάλησης, ένα πολύτιμο εργαλείο για την ορθολογική διαχείριση του νερού.

3. Έχουν αναπτυχθεί, πλέον, πολλές νέες τεχνολογίες που μπορούν να υποστηρίξουν μοντέλα ορθολογικής διαχείρισης του νερού. Συστήματα συλλογής και ανταλλαγής δεδομένων, έξυπνα εργαλεία παρακολούθησης και επεμβάσεων, βάσεις δεδομένων, συστήματα αυτοματοποιημένης λήψης μετρητικών δεδομένων των υδρομέτρων των καταναλωτών, πλατφόρμες αλληλεπίδρασης με τη συμμετοχή πολιτών και φορέων είναι μόνο μερικές από τις τεχνολογικές δυνατότητες που αξιοποιούνται σήμερα από αρκετές δημόσιες επιχειρήσεις και μπορούν να εισφέρουν καταλυτικά στην εξοικονόμηση και προστασία του πόρου.
4. Σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού, η Ευρώπη έχει να εισφέρει πολλά καλά παραδείγματα, στα οποία η διαχείριση του νερού εντάχθηκε σε ένα γενικότερο πλαίσιο περιβαλλοντικής αναβάθμισης της πόλης και αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της. Όπως εισέφεραν οι ξένοι experts που συμμετείχαν στο Συνέδριο, η Ολοκληρωμένη Διαχείριση του Αστικού Νερού οφείλει να αλληλεπιδρά με άλλες παραμέτρους του αστικού οικοσυστήματος όπως το πράσινο, την ενέργεια, την τροφή, την ανακύκλωση αποβλήτων, την ενεργειακή αποδοτικότητα κ.λ. και να συντίθεται μέσα από μια ολιστική θεώρηση με άμεσα αλληλοεξαρτώμενα πεδία, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής.

Αναγκαιότητα η εμπλοκή των πολιτών

Κοινό τόπο αποτέλεσε η διαπίστωση της αναγκαιότητας εμπλοκής των πολιτών στη διαχείριση του νερού μέσα από διαδικασίες ενημέρωσης και διαβούλευσης. 5. Οι συμμετοχικές διαδικασίες που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ αποτέλεσαν μια ρηξικέλευθη προσπάθεια για την ελληνική πραγματικότητα, που δεν είναι ακόμα εξοικειωμένη με την –παρόλα αυτά- θεσμοθετημένη και νομικά επιβεβλημένη πρακτική. Αντίθετα, σε άλλες χώρες της Ευρώπης η καλά οργανωμένη διαβούλευση, που βασίζεται σε μια δομημένη διαδικασία σχεδιασμού, έχει εισφέρει σημαντικά αποτελέσματα ως εργαλείο διαφάνειας, πληροφόρησης, μάθησης, λογοδοσίας και λήψης αποφάσεων με αμεσοδημοκρατικό τρόπο.
6. Τα ηγετικά στελέχη των φορέων δημόσιας διαχείρισης νερού της χώρας (ο Πρόεδρος της ΕΔΕΥΑ κ. Γ. Μαρινάκης, ο Πρόεδρος της ΕΥΔΑΠ κ. Παπαδόπουλος, ο Πρόεδρος της ΕΥΑΘ κ. Παπαδάκης, η Διευθύντρια της ΕΔΕΥΑ κ. Κοτσελίδου κ.α.) ανέδειξαν τη μεγάλη ανάγκη συνεργασιών για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων και των εντεινόμενων προκλήσεων στη δημόσια διαχείριση του πόσιμου νερού, σε μια περίοδο συνεχόμενης οικονομικής κρίσης. Η χρηματοδότηση νέων έργων μέσα από ευρωπαϊκούς και ίδιους πόρους, οι νέες τεχνολογίες και η μεταφορά τεχνογνωσίας, η ανάκτηση του περιβαλλοντικού κόστους και οι ενιαίοι κανόνες στην τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, η εφαρμογή της οδηγίας πλαίσιο για τα νερά είναι μερικά από τα ζητήματα που αναδείχθηκαν ως αναγκαία πεδία συνεργασίας.