Οι επιπτώσεις της πανδημίας σε επιχειρήσεις, απασχόληση και τουρισμό

Το Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδας, κατέθεσε μια εμπεριστατωμένη μελέτη, που αναφέρεται στις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης αλλά και σε προτάσεις για την επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας.

Τέσσερα χαρακτηριστικά καθιστούν την ελληνική οικονομία την πιο ευάλωτη στην κρίση σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες. Το σημαντικό ποσοστό των μικρών επιχειρήσεων, το μικρό ποσοστό του εργατικού δυναμικού που μπορεί να εργασθεί με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, το υψηλό ποσοστό της συνεισφοράς στο ΑΕΠ του τομέα των υπηρεσιών που επηρεάζονται από την κρίση και τέλος από τα περιορισμένα δημοσιονομικά μέσα για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Εκτιμάται ότι η επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης θα είναι μια επίμονη διαδικασία. Χρειάζεται να αναφερθεί ότι η κατανάλωση, η οποία συντελεί με ουσιαστικό τρόπο στη διαμόρφωση του ΑΕΠ δεν θα εκτιναχθεί μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων. Οι καταναλωτές θα στραφούν στην αποταμίευση και θα αρχίσουν να μετριάζουν την κατανάλωσή τους φοβούμενοι μια επαναφορά της πανδημίας και μια έκρηξη της ανεργίας μπροστά στην αδυναμία των επιχειρήσεων να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη θα αργήσει να επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα. Οι εξαγωγές πολύ δύσκολα θα μπορέσουν να παρακάμψουν τις δυσχέρειες που προέρχονται από την ευρωπαϊκή ύφεση και τα υγειονομικά μέτρα. Τέλος, οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν φαίνεται να ανακάμπτουν και οι αποσβέσεις της οικονομίας προβλέπεται να ξεπεράσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις.

Συμπερασματικά αναφέρεται ότι η αντιμετώπιση της κρίσης εντός του πλαισίου προηγούμενων δεκαετιών της δημοσιονομικής πειθαρχίας και η πρόωρη απόσυρση των υποστηρικτικών μέτρων θα έχει ως βέβαιο αποτέλεσμα τη μακροχρόνια ύφεση.

ΜμΕ

Οι ΜμΕ βρίσκονται στο επίκεντρο της κρίσης και η ευπάθειά τους στο σοκ της προσφοράς αλλά και της ζήτησης (ιδίως όσον αφορά τη ρευστότητά τους) θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την επιβίωση μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων που σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ μπορεί να φτάσει το 50% σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα μέτρα που προτείνονται διαχωρίζονται σε άμεσα και σε μεσομακροπρόθεσμου ορίζοντα και εξειδικεύονται στις εξής κατευθύνσεις και τομείς πολιτικής:

1. Δημόσια χρηματοδότηση και πρόσβαση σε αυξημένες τραπεζικές πιστώσεις: περιλαμβάνει, ως πρώτη ζώνη άμυνας της οικονομίας, όλες τις παρεμβάσεις που στοχεύουν στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε δημόσια χρηματοδότηση και τραπεζικές πιστώσεις για ΜμΕ και στη μείωση του σχετικού κόστους δανεισμού, μέτρα για τη δημιουργία ή την ευνοϊκότερη αναδιαμόρφωση κάθε είδους επιδοτούμενης χρηματοδότησης για ΜμΕ που παρέχονται από περιφερειακούς δημόσιους οργανισμούς, όπως άτοκα δάνεια, μη επιστρεπτέα δάνεια, εναλλακτικά χρηματοοικονομικά μέσα, ταμεία εγγύησης πιστώσεων (εθνικά ή και περιφερειακά), η μείωση των τόκων, η αναστολή για τις δόσεις δανείων ή αναδιάταξη των πληρωμών των χρεολυσίων απόσβεσης σε μεγαλύτερες περιόδους.

2. Μέτρα για την προστασία της εργασίας, επιδόματα εργασίας και πρόνοιας: τα μέτρα και οι πολιτικές για τη διατήρηση των επιπέδων απασχόλησης και υποστήριξη των προσωρινά ανέργων εργαζομένων στις ΜμΕ πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή στήριξης μαζί με την παροχή ρευστότητας.

3. Στοχευμένες δράσεις προς την κατεύθυνση αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος της χώρας: Στο πλαίσιο της «πράσινης» και της «γαλάζιας» ανάπτυξης, απαιτείται σχεδιασμός και εφαρμογή μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα αλλά και ειδικότερα στον τομέα των θαλασσών και των θαλάσσιων μεταφορών συνολικά.

Απασχόληση

Οι επιπτώσεις στην απασχόληση και στην ανεργία είναι άμεσες και έμμεσες.

Οι επιπτώσεις από την αναστολή της δραστηριότητας των επιχειρήσεων είναι βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες και θα επηρεάσουν την οικονομική δραστηριότητα αλλά και την αγορά εργασίας.

Οι εφαρμοζόμενες πολιτικές μπορούν να έχουν αντιφατικά αποτελέσματα. Η οικονομική ενίσχυση των ανέργων μέσω της αναπλήρωσης του εισοδήματός τους αποτελεί στοιχειώδη υποχρέωση ενός οργανωμένου συστήματος κοινωνικής προστασίας. Μπορεί όμως να ωθήσει ανέργους να μην αναζητούν εργασία για το διάστημα που θα μπορούν να εισπράττουν το επίδομα ανεργίας. Το κράτος οφείλει να δημιουργήσει παρατηρητήριο παρακολούθησης των ενεργειών των ανέργων για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Αυτό αποτελεί υποχρέωση του ΟΑΕΔ, αλλά δε γίνεται αποτελεσματικά.

Το κράτος θα πρέπει να ενισχύσει τους θεσμούς εκείνους που μπορούν να διαφυλάξουν τις εργασιακές σχέσεις αλλά να αναπτύξει και προγράμματα συμβουλευτικών υπηρεσιών για τη διάγνωση των δεξιοτήτων και των χαρακτηριστικών των ατόμων που είδαν την εργασιακή τους σχέση να χειροτερεύει. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργήσει προϋποθέσεις ώστε αυτά τα άτομα να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Είναι ανάγκη να αναζητηθούν, να δημιουργηθούν επιχειρήσεις σε κλάδους όπου παρουσιάζουν δυναμικότητα, όπως είναι η χρήση των ΤΠΕ, ο χώρος της ιατρικής και της φαρμακευτικής βιομηχανίας, η διατροφή κλπ. Διαφαίνονται νέες ανάγκες που συνδέονται με τη χρήση νέων τεχνολογιών και νέων δεξιοτήτων από την πλευρά των εργαζομένων. Θα πρέπει να αρθούν τα όποια εμπόδια υπάρχουν για τη δημιουργία επιχειρήσεων και θα πρέπει να θεσμοθετηθούν πρωτίστως φορολογικά κίνητρα όχι για να μην απολύουν οι επιχειρήσεις, αλλά για να αυξάνουν την απασχόληση στο βαθμό που ο κύκλος εργασιών τους το επιτρέπει. Παράλληλα ο εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης, που σε ορισμένες περιπτώσεις έκανε αλματώδη βήματα εν μέσω της πανδημίας, αποτελεί μονόδρομο όχι μόνο για τη βελτίωση της αποτε-λεσματικότητας του δημοσίου τομέα, αλλά για την ανάγκη στήριξης του ιδιωτικού τομέα από ένα δημόσιο τομέα παροχής υψηλής ποιότητας υπηρεσιών.

Tουρισμός

Ο τουρισμός στην Ελλάδα αποτελεί μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα, καθώς οι καθαρές εισπράξεις αντιστοιχούν στο 73,09% των καθαρών εισπράξεων από το εξωτερικό για υπηρεσίες και καλύπτουν το 67,6% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.

Η πανδημία του κορωνοϊού έχει προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στην οικονομική συμπεριφορά των ανθρώπων που αναπόφευκτα θα επιδράσουν αρνητικά στην παγκόσμια τουριστική δραστηριότητα και ειδικότερα στις χώρες υποδοχής τουριστών, όπως είναι και η Ελλάδα.

Ο τουρισμός είναι βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας καθότι συμμετέχει κατά 20,6% στη διαμόρφωση του ΑΕΠ και δημιουργεί πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στο 60% των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων της εγχώριας οικονομίας. Η κάθετη μείωση των τουριστικών ροών έχει συμπαρασύρει και άλλους κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας, όπως των αερομεταφορών, της ενοικίασης αυτοκινήτων, των ταξιδιωτικών γραφείων, των μεταφορικών μέσων, των ξεναγών, των επισιτιστικών επιχειρήσεων, του yachting, της κρουαζιέρας, των οποίων η ζήτηση είναι συμπληρωματική.

Σύμφωνα με το καλό σενάριο η τουριστική περίοδος θα ξεκινήσει τον Ιούλιο και θα έχει διάρκεια 3-4 μήνες, ώστε να υπάρξει απασχόληση και οι τουριστικές και συναφείς επιχειρήσεις να μπορέσουν να καλύψουν μέρος των λειτουργικών τους εξόδων. Κι αυτό με την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστεί ένα υγειονομικό πρωτόκολλο, ώστε να μπορέσουν οι ταξιδιώτες να μετακινούνται με ασφάλεια. Ο εσωτερικός τουρισμός αναμένεται να αυξηθεί στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, αλλά και στην Ελλάδα. Όμως, η αυξημένη εσωτερική ζήτηση, σε καμιά περίπτωση, δε μπορεί να αντισταθμίσει τις όποιες βραχυχρόνιες οικονομικές ζημιές της τουριστικής βιομηχανίας.

Η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως ένας εκ των ασφαλέστερων τουριστικών προορισμών βάσει της επιτυχημένης διαχείρισης και της περιορισμένης εξάπλωσης του κορωνοϊού σε σχέση με τους κύριους ανταγωνιστές της (Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία). Αυτό μας παρέχει τη δυνατότητα να χτίσουμε μια νέα ταυτότητα (Brand) και μια νέα τουριστική εικόνα στη βάση ενός νέου αφηγήματος και μιας νέας προσέγγισης για τον τουρισμό που να δημιουργεί αλυσίδα αξίας σε όλο το οικοσύστημα της τουριστικής βιομηχανίας.

Το σχέδιο αντιμετώπισης των προβλημάτων της υγειονομικής κρίσης στον ελληνικό τουρισμό πρέπει να περιλαμβάνει σταδιακά όλα τα αναγκαία μέτρα που απαιτείται να ληφθούν σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής της, ώστε να υπάρξει ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων. Τέτοια μέτρα μπορούν να είναι τα ακόλουθα:

i. Καθορισμός ενιαίων κανόνων για την επανεκκίνηση εναέριων, θαλάσσιων και οδικών μεταφορών, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφαλής και απρόσκοπτη μετακίνηση των ταξιδιωτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ii. Διαμόρφωση και υλοποίηση ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναθέρμανση της ζήτησης και την επανεκκίνηση της τουριστικής βιομηχανίας.

Iii. Ενίσχυση των επιχειρήσεων και εργαζομένων που πλήττονται καθ’ όλη τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης με ουσιαστική παροχή ρευστότητας και με άλλες διαθρωτικές παρεμβάσεις. iv. Δημιουργία Ταμείου Ανάκαμψης για τον τουρισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

v. Ενίσχυση των δημοσίων υποδομών υγείας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για την αντιμετώπιση των πιθανών κρουσμάτων του κορωνοϊού από τους ταξιδιώτες και για τη δημιουργία κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης που ενεργοποιεί την τουριστική ζήτηση.

vi. Κατάρτιση προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού για τις ευπαθείς και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.

Vii. Παροχή οικονομικών κινήτρων στους Έλληνες ταξιδιώτες για ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού της χώρας τόσο από την πολιτεία όσο και από τους επιχειρηματίες του κλάδου για την πραγματοποίηση διακοπών με χαμηλές τιμές.