Οι υφάντρες και οι αναμνήσεις τους

Μνήμες μία ένδοξης εποχής της κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας της Σύρου αναβίωσαν χθες το πρωί στο χώρο του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης.

Δεκάδες πρώην εργαζόμενοι, στην πλειοψηφίας του γυναίκες, του εργοστασίου Ζησιμάτου, συναντήθηκαν για άλλη μία φορά στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με αφορμή την ολοκλήρωση του προγράμματος "Υφάντρες και οι Αναμνήσεις τους", που πραγματοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση της Πρωτοβουλίας Cycladic Identity του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, με φορέα υλοποίησης την Hermoupolis Heritage.

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του πρώην εργοστασίου, ουσιαστικά έλαβε χώρα ένας εορτασμός της ιστορίας, της παράδοσης και της τέχνης της υφαντικής στην καρδιά των Κυκλάδων, όπου οι προσκεκλημένοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τεκμήρια και προφορικές μαρτυρίες εργατριών του νησιού.

Στην εκδήλωση μίλησαν η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Σάντρα Μαρινόπουλου, ο αντιδήμαρχος Τουρισμού του Δήμου Σύρου - Ερμούπολης, Γιάννης Βουτσίνος, καθώς και ο ιδρυτής του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης, Δημήτρης Σταυρακόπουλος, όπου μέσα από αρχειακό υλικό ανέδειξε τις άγνωστες πτυχές της ζωής και του μόχθου των γυναικών πίσω από τους αργαλειούς, ενώ συγκίνηση προκάλεσαν με την προσωπική τους μαρτυρία δύο πρώην εργαζόμενοι, η Μαρία Ρούσσου και ο Αντώνης Βαμβακάρης.

Αποκορύφωμα της εκδήλωσης, το βίντεο που δημιουργήθηκε από τις μαρτυρίες που συλλέχθηκαν από 10 πρώην εργάτριες του εργοστασίου Ζησιμάτου, νυν Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης.

Το πρόγραμμα

Οι "Υφάντρες και οι Αναμνήσεις τους" είναι ένα ακόμα πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με τη χρηματοδότηση της Πρωτοβουλίας Cycladic Identity του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και φορέα Hermoupolis Heritage και είχε ως στόχο την ανάδειξη της ιστορίας των γυναικών που εργάστηκαν στην κλωστουφαντουργία της Σύρου και τη σύνδεσή της με την τοπική συλλογική μνήμη και την ταυτότητα του νησιού.

Βασικός πυλώνας του προγράμματος, αποτέλεσαν τα 140 χρόνια βιομηχανικής κλωστοϋφαντουργίας που ήταν ο βασικός παράγοντας της οικονομικής ανάπτυξης της Ερμούπολης, παράλληλα με άλλες βιομηχανικές μονάδες, όπως η υαλουργεία ή οι βιοτεχνίες λουκουμιών, κλπ., καθώς και τη ναυπηγική και το εμπόριο. Αν και άλλα νησιά είχαν αναπτύξει κάποιους ή όλους αυτούς τους τομείς σε κάποιο εύρος, ωστόσο στη Σύρο η βιομηχανία συντέλεσε σε μια πολιτιστική έξαρση μετασχηματίζοντας το νησί σε άστυ.

Σημειωτέον, ότι στην Ερμούπολη την εποχή της βιομηχανικής ακμής της λειτούργησαν 68 εργοστάσια, μεταξύ αυτών 24 κλωστοϋφαντουργίας. Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι που έκλεισε και η τελευταία βιομηχανία, το εργατικό δυναμικό που απασχολούσε η Κλωστοϋφαντουργία ήταν 3.000 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες.

Ενδεικτικά, το Κλωστοϋφαντουργείο Ζησιμάτου, νυν μουσείο της Hermoupolis Heritage, έκλεισε το 1986 και είχε 60 άτομα προσωπικό.

Σκοπός του προγράμματος ήταν να αναδείξει κομμάτι της ταυτότητας της Ερμούπολης, αυθεντικά στοιχεία για την καθημερινότητα και την επαγγελματική ζωή αυτής της κοινωνικής τάξης, να διασώσει αυθεντικές μαρτυρίες, το βίωμα απλών ανθρώπων που θα προσθέσει στοιχεία στην καταγεγραμμένη ιστορία, καθώς η πρωτογενής καταγραφή είναι σημαντική για τους ιστορικούς του μέλλοντος αφού κάτι τέτοιο δεν είναι καταγεγραμμένο σε κάποια βιβλιογραφία.

Επίσης, σημαντικά πολιτιστικά ντοκουμέντα θα δημοσιοποιηθούν με ελεύθερη πρόσβαση μέσα από την ιστοσελίδα της Hermoupolis Heritage, προκειμένου αυτά να χρησιμεύσουν ως αυθεντικό υλικό για τον εμπλουτισμό και τη βελτιστοποίηση των βιωματικών δράσεων προβολής του βιομηχανικού πολιτισμού της Ερμούπολης.

Οι βασικές δράσεις του προγράμματος περιλάμβαναν καταγραφή 10 μαρτυριών με ψηφιακά μέσα 10 εργατριών του εργοστασίου Ζησιμάτου, δημιουργία ολιγόλεπτων προωθητικών σποτ και υλοποίηση μιας εκδήλωσης-ανοιχτής βραδιάς στο εργοστάσιο Ζησιμάτου με προβολή μικρών αποσπασμάτων από το υλικό.

"Το Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας, σημείο αναφοράς της κληρονομιάς της Σύρου"

"Το Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας, αποτελεί σημείο αναφοράς της κληρονομιάς της Σύρου", δήλωσε αρχικά στην τοποθέτησή της, η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Σάντρα Μαρινόπουλου, κάνοντας στη συνέχεια μία μεγάλη αναφορά στις δράσεις του Cycladic Identity.

"Το Cycladic Identity είναι η πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδική Τέχνης, που έχει στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων και τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Με άξονες προτεραιότητας τον πολιτισμό, τη βιοποικιλότητα και την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, η πρωτοβουλία λειτουργεί ως πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται στα νησιά", τόνισε η κα. Μαρινόπουλου.

Μάλιστα, όπως είπε, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία του Cycladic Identity ολοκληρώνει το δεύτερο χρόνο της, έχοντας ήδη υποστηρίξει 16 προγράμματα σε 11 νησιά των Κυκλάδων μεταξύ των οποίων ένα διακυκλαδικό, ενώ σύντομα θα ανακοινωθούν τα προγράμματα της 3ης φάσης.

"Η αξιολόγηση των προτάσεων προς χρηματοδότηση γίνεται από την επιστημονική επιτροπή του Cycladic Identity που συγκροτείται από τους Δρ Δημήτρη Αθανασούλη, Διευθυντή Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Dr Michael Boyd, Senior Research Affiliate, Science and Technology in Archaeology and Culture Research Center, The Cyprus Institute, Δημήτρη Καραβέλλα, Γενικό Διευθυντή WWF Ελλάς και Δρ Αγγελική Κοσμοπούλου, Αρχαιολόγο, Σύμβουλο Στρατηγικής Αφήγησης", σημείωσε μεταξύ άλλων.

"Είναι ένας ιστορικός χώρος, κύτταρο μνήμης και πολιτισμού"

Εκπροσωπώντας τον δήμαρχο Σύρου - Ερμούπολης, Αλέξη Αθανασίου, στην εκδήλωση παρέστη και μίλησε ο αντιδήμαρχος Τουρισμού, Γιάννης Βουτσίνος, ο οποίος αναφερόμενος στο Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας, τόνισε "ότι ο χώρος αυτός είναι ιστορικός, καθώς αυτός αποτελεί ζωντανό κύτταρο μνήμης και πολιτισμού. Εδώ όπου αντηχούσε ο ήχος των αργαλειών και των μηχανών, ερχόμαστε σήμερα να δώσουμε φωνή σε εκείνες της γυναίκες, τις εργάτριες που στήριξαν με κόπο και αξιοπρέπεια την οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου μας. Η παρουσία του ντοκιμαντέρ με τις μνήμες μιας άλλη εποχής, έρχεται να αναδείξει τη σημαντική πτυχή της νεότερης ιστορίας μας".

Εκτός από τη σημαντικότητα του Μουσείου, ο κ. Βουτσίνος μίλησε και για την κλωστοϋφαντουργία στη Σύρο, λέγοντας χαρακτηριστικά, ότι αυτή ήταν ένας από τους βασικότερους πυλώνες ανάπτυξης του νησιού, προσθέτοντας ότι μαζί με άλλες μονάδες, βοήθησαν τη Σύρο να αναδειχθεί σε βιομηχανικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο του Αιγαίου, δίνοντας τέλος τα εύσημα σε όλους όσους συνέβαλλαν στην ολοκλήρωση του προγράμματος.

"Ήταν ένα πολύτιμο ταξίδι"

Τον κύκλο των τοποθετήσεων έκλεισε ο εμπνευστής του προγράμματος και ιδρυτής του Μουσείου Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης, Δημήτρης Σταυρακόπουλος, ο οποίος στον σύντομο χαιρετισμό του υπογράμμισε ότι "η συγκεκριμένη εκδήλωση νιώθω ότι είναι μία συνάντηση μίας μεγάλης οικογένειας. Είστε όλοι εδώ. Πρώην εργάτριες και εργάτες του εργοστασίου Ζησιμάτου, οι συντελεστές του προγράμματος, αλλά και όσοι άλλοι βοήθησαν για την υλοποίησή του. Ήταν ένα πολύτιμο ταξίδι, που έχει να προσφέρει στην ιστορία και πολύ περισσότερο να τιμήσουμε τους ανθρώπους που εργάστηκαν σε αυτό το χώρο και είναι κάτι που τους αξίζει πραγματικά".