«Διεκδικούμε το δικαίωμα της ισότιμης θέσης στην τέχνη»

Το δικαίωμα της ισότιμης θέσης στις τέχνες και στο θέατρο, χωρίς εκπτώσεις και διακρίσεις για τους επαγγελματίες ηθοποιούς με αναπηρία, υπογραμμίζει σε συνέντευξή του στην «Κοινή Γνώμη», ο υπεύθυνος της ομάδας ΘΕ.ΑΜ.Α (Θέατρο Ατόμων με Αναπηρία), ενόψει της αποψινής παρουσίασης του έργου «Ο Φιλοκτήτης» στο Θέατρο Απόλλων.

Τιμώντας τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, ο Δήμος Σύρου - Ερμούπολης παρουσιάζει στο ιστορικό θέατρο του νησιού, έναν μονόλογο βασισμένο στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, από τη μοναδική στην Ελλάδα επαγγελματική θεατρική ομάδα ατόμων με κινητική αναπηρία.

Το κείμενο και η σκηνοθεσία της παράστασης ανήκουν στη θεατρολόγο Απολλωνία Τσαντά. Πρωταγωνιστεί ο Βασίλης Οικονόμου, ενώ συμμετέχει η performer Σοφία Σταυρακάκη.

Σημειώνεται, ότι από το 1992 και κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία προσφέρει την ευκαιρία στην κοινωνία να εστιάσει την προσοχή της στα δικαιώματα και τις δυνατότητες των ΑμεΑ, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής τους και υλοποιώντας μεταρρυθμίσεις που θα αναπτύξουν νέες προοπτικές για την κοινωνική τους ενσωμάτωση.

Το έργο πραγματεύεται τη θεμελιώδη αξία της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης, που είτε έχουν βιώσει, είτε εξακολουθούν να βιώνουν πολλοί συνάνθρωποί μας με αναπηρία. Ποιο είναι το μήνυμα που επιθυμείτε να περάσετε μέσα από την παράσταση;

«Η παράσταση αποτέλεσε επιλογή μας, διότι έχει έναν καθαρά δικαιωματικό χαρακτήρα. Ο Φιλοκτήτης είναι ένας ήρωας που προσπαθεί να δικαιωθεί αλλά και να αποδεχτεί την κατάσταση και την αναπηρία του. Η αποδοχή βέβαια της αναπηρίας ξεκινάει από το γεγονός ότι πρέπει πρώτα να την αποδεχτεί ο ίδιος ο ήρωας. Σε αυτό το πλαίσιο κινούμαστε κι εμείς ως ομάδα. Ο αγώνας μας είναι δικαιωματικός. Το ΘΕ.ΑΜ.Α (Θέατρο Ατόμων με Αναπηρία) είναι η μοναδική επαγγελματική θεατρική ομάδα ατόμων με κινητική αναπηρία στην κύρια σύνθεσή της. Δεν είναι ομάδα, όπου συμμετέχουν μόνο άτομα με αναπηρία. Είναι μικτή ομάδα. Δε μιλάμε για γκετοποίηση, αλλά για κοινωνική ενσωμάτωση. Για το λόγο αυτό, εμείς προσπαθούμε να αρθεί ένας παλαιός κανονισμός, που απαγορεύει το δικαίωμα του υποψήφιου ηθοποιού να δώσει εξετάσεις για ανώτερες δραματικές σχολές του Υπουργείου Πολιτισμού. Αυτό το δικαίωμα εμείς προσπαθούμε να το αποκτήσουμε, γιατί ένας νόμος όπως αυτός, ο λεγόμενος 370, είναι από τη φύση του, ρατσιστικός. Εμείς διεκδικούμε το δικαίωμα του επαγγελματία ηθοποιού ΑμεΑ με ισότιμη θέση απέναντι στην τέχνη, ισότιμη θέση επί σκηνής, που με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι προσπαθούμε να μην κάνουμε εκπτώσεις, να μην προβάλουμε την αναπηρία μας, να προχωράμε πέρα από αυτή και δεν αποζητούμε μια θετική αξιολόγηση λόγω φύσης, θέλουμε μια κανονική κριτική αξιολόγηση που θα γινόταν σε οποιονδήποτε ηθοποιό».

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου, που θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει απόψε το θεατρόφιλο κοινό της Σύρου;

«Καταρχήν, πρόκειται για έναν ύμνο περί αποδοχής του διαφορετικού. Επιπλέον, στην παράσταση υπάρχει έντονο το στοιχείο της κινησιολογίας. Μπορεί εγώ να μονολογώ επί της σκηνής, αλλά υπάρχει και η performer Σοφία Σταυρακάκη, υπεύθυνη της κινησιολογίας. Η performance σηματοδοτεί άλλα νοήματα, έννοιες που μπορούν ταυτόχρονα να συνυπάρξουν στη σκηνή. Το έργο είναι βασισμένο στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή αλλά υπάρχει υπερκείμενο, το κείμενο δηλαδή που γράφεται με αφορμή κάποιο άλλο. Και αυτό το κείμενο ανήκει στην Απολλωνία Τσαντά, η οποία έχει αναλάβει και τη σκηνοθεσία. Αξίζει να σημειωθεί, ότι κατά τη διάρκεια της παράστασης θα υπάρχει διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα από τη Θεοδώρα Τσαποίτη. Θέλουμε το περιεχόμενο κάθε παράστασης, να είναι προσβάσιμο σε όλους. Όχι μόνο για το δομημένο περιβάλλον, αλλά ακόμα και για το περιεχόμενο του έργου».

Είναι μεγάλος ο αριθμός των ηθοποιών με αναπηρία που έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με το τείχος του νόμου;

«Σίγουρα είναι πολλοί εκείνοι που έχουν σκεφτεί να προχωρήσουν, αλλά τους έχει απαγορευτεί το δικαίωμα αυτό. Η ομάδα μας απαριθμεί έξι χρόνια ζωής. Υπάρχουν 14 μέλη, άτομα με κινητική αναπηρία και κάθε φορά έχουμε μαζί μας και εξωτερικούς συνεργάτες, που επιλέγονται ανάλογα με το έργο. Δεν επιθυμούμε μια οικογενειακή κατάσταση. Η σχέση μας είναι επαγγελματική. Εγώ είμαι το πρώτο άτομο με αναπηρία που έχει περάσει εξετάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Πήγα και έδωσα χωρίς να υπολογίζω αυτή τη διάταξη, εμφανίστηκα μπροστά τους και εφόσον το κατάφερα αυτό, με επέλεξαν ως εξαίρετο ταλέντο όχι μόνο επειδή ήμουν καλός, αλλά επειδή δεν μπορούσαν να βρουν φόρμουλα να με περάσουν αλλιώς. Εξαίρετο ταλέντο λέμε κάποιον που δεν έχει τελειώσει το Λύκειο. Εγώ είμαι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος και δεν μπορούσα να περάσω σαν εξαίρετο ταλέντο. Παρόλα αυτά είμαι ο πρώτος ηθοποιός με αναπηρία στην Ελλάδα με τη βούλα και μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών».

Εκτός από ηθοποιός, είστε και εκπαιδευτής με ειδίκευση στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και όχι μόνο.

«Ακριβώς. Αυτή την περίοδο, εκτός από τον Φιλοκτήτη, το βασικό έργο της ομάδας είναι ο "Ιάκωβος ή Υποταγή" του Ευγένιου Ιονέσκο. Για το επόμενο καλοκαίρι, ετοιμάζουμε το «Πέρσες» του Αισχύλου, το οποίο είναι υποψήφιο για να συμμετέχει στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Στα έξι χρόνια δράσης της, η ομάδα έχει βιώσει αμφισβήτηση από επαγγελματίες του χώρου;

«Εννοείται. Η αμφισβήτηση είναι ένα πολύ γόνιμο στοιχείο. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται, καθώς έτσι γινόμαστε κι εμείς καλύτεροι. Πρέπει να επαναξιολογούμε τον εαυτό μας. Δεν χρειάζεται να έχουμε κάποια αναπηρία για να το κάνουμε. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να επαναξιολογούν τον εαυτό τους για να εξελίσσονται. Και ειδικά μέσα από μία τέχνη. Πριν ιδρύσω το ΘΕΑΜΑ, ήμουν τουλάχιστον δέκα χρόνια επαγγελματίας ηθοποιός και σκηνοθέτης. Τα άτομα χωρίς αναπηρία που σκηνοθετούσα εμφάνιζαν μεγαλύτερες αναπηρίες από τα άτομα με τα οποία συνεργάζομαι τώρα. Το κλειδί ενός ηθοποιού είναι η διαθεσιμότητα. Άκουσα πολύ λίγες φορές το «δεν μπορώ» από αυτά τα άτομα σε σχέση με άλλους επαγγελματίες ηθοποιούς ακόμα και με ονόματα. Έχω διδάξει στη Ρωσία, στη Μεγάλη Βρετανία, ειδικά σεμινάρια για το ελληνικό αρχαίο θέατρο, σε άτομα με κινητική αναπηρία, με νοητική υστέρηση και σε άτομα χωρίς αναπηρία. Η μέθοδος δεν είναι ειδική. Το θέατρο είναι ένα, η διδασκαλία είναι μία. Θέατρο κάνουμε, δεν κάνουμε κάτι παράλογο, ούτε δραματοθεραπεία. Δεν γυρεύουμε αυτοπραγμάτωση. Εμείς κάνουμε τέχνη για την τέχνη. Στο επίπεδο της νοητικής υστέρησης είναι λίγο διαφορετικά τα πράγματα και είναι ρίσκο να μιλάς για επαγγελματισμό. Βέβαια τόσο στο Τορίνο, όσο και στη Μόσχα έχω δει άτομα με σύνδρομο Down ή Asperger υψηλής λειτουργικότητας να θεωρούνται επαγγελματίες ηθοποιοί. Υπάρχουν ηθοποιοί με σύνδρομο Down που παίζουν στον Πύργο του Ντάουντον και δεν παίζουν τον εαυτό τους. Τα άτομα με αναπηρία δεν είναι απαραίτητο να παίζουν χαρακτήρες με αναπηρία, κάνουν όλους τους ρόλους».