Συνδετικός κρίκος μεταξύ Δήμων και κεντρικού κράτους

Το Παρατηρητήριο, έχοντας αρχίσει τη λειτουργία του από το 2020, συνεχίζει να καταγράφει και αναλύει βασικούς οικονομικο-κοινωνικούς δείκτες για την κοινωνική ένταξη, την απασχόληση και την ποιότητα ζωής στο Νότιο Αιγαίο. Παράλληλα, αναπτύσσει ψηφιακά εργαλεία προωθώντας την αξιόπιστη ενημέρωση και παρέχοντας προτάσεις για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στα νησιά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, με γνώμονα την κοινωνική ενσωμάτωση και την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνία.

Για τον ρόλο του, τους σκοπούς, αλλά και τις δράσεις που υλοποιεί, μεταξύ αυτών, και η "Κοινωνική Κάρτα του Πολίτη", αλλά και έρευνες για την προσβασιμότητα", μίλησε στην "Κοινή Γνώμη", η προϊσταμένη του τμήματος Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, απόφοιτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, Κυριακή Κυρίτση.

- Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης Νοτίου Αιγαίου. Πότε δημιουργήθηκε και ποιος είναι ο σκοπός της λειτουργίας του;

"Το Περιφερειακό Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης Νοτίου Αιγαίου (ΠΠΚΕ) άρχισε τη λειτουργία του το 2020, ενώ η διαδικασία ένταξης και χρηματοδότησης του έργου, από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), είχε ξεκινήσει λίγο νωρίτερα, το 2019, σε συνέχεια πρόσκλησης της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης (ΕΥΔ) της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, η οποία διαχειρίζεται έργα και προγράμματα ευρωπαϊκών ταμείων.

Τα Παρατηρητήρια Κοινωνικής Ένταξης εντάσσονται στον «Εθνικό Μηχανισμό για την Κοινωνική Ένταξη» σε περιφερειακό επίπεδο, μαζί με τα Κέντρα Κοινότητας σε επίπεδο Δήμων, και τις αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης. Με πιο απλά λόγια είναι ένας μηχανισμός που λειτουργεί συνδετικά ανάμεσα στους Δήμους και την Κεντρική Διοίκηση διαβιβάζοντας στοιχεία που αφορούν την κοινωνική ένταξη από τοπικό σε κεντρικό επίπεδο και αντίστροφα. Το Περιφερειακό Παρατηρητήριο, όπως λέει και το όνομά του έχει αρμοδιότητα σε όλη την Περιφέρεια, δηλαδή σε όλο το Νότιο Αιγαίο".

- Πάνω σε ποιους άξονες βασίζεται;

"Οι άξονες στους οποίους βασίζεται είναι οι άξονες και οι στόχοι που θέτουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες και στρατηγικές, η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και τέλος, οι στόχοι που θέτει το ίδιο το Παρατηρητήριο με βάση τις προτεραιότητες της εκάστοτε προγραμματικής περιόδου, τις εξελίξεις σε οικονομία και κοινωνία, αλλά και τους επιμέρους στόχους και τη δυναμική της Ομάδας Έργου. Βασική μέριμνα του Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης είναι να παρακολουθεί θέματα που αφορούν στην απασχόληση και την ανεργία, την εκπαίδευση και τους νέους, να τηρεί βάσεις δεδομένων για την οικονομία, την εργασία, την ανάπτυξη και τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, καταγράφοντας όλα τα σχετικά ευρήματα και τις προτάσεις σε εμπεριστατωμένες μελέτες που μπορούν να αξιοποιηθούν ως εργαλεία χάραξης πολιτικών για την προώθηση της συνοχής, της ευημερίας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής κατοίκων και επισκεπτών των νησιών στο Νότιο Αιγαίο".

- Με ποιους φορείς συνεργάζεται και ποιες είναι οι παρεμβάσεις του στην κοινωνία των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου;

"Συνεργάζεται με Δήμους και ειδικότερα με τις Κοινωνικές Υπηρεσίες και τα Κέντρα Κοινότητας, με τα οποία ανήκει στον ίδιο μηχανισμό όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω. Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να τονίσουμε ότι σε μια εποχή - με τόσες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό στον Δημόσιο Τομέα – είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν κοινωνικές υπηρεσίες που στέκονται δίπλα στα άτομα και λύνουν προβλήματα της καθημερινότητας, λιγότερο ή περισσότερο δύσκολα. Το ΠΠΚΕ συνομιλεί με αυτές τις υπηρεσίες, αναδεικνύοντας θέματα και καλές πρακτικές σε τοπικό επίπεδο. Γι' αυτόν τον σκοπό, έχουμε δημιουργήσει ένα ψηφιακό εργαλείο που ονομάζεται «Κοινωνικό Προφίλ των Δήμων στο Νότιο Αιγαίο», όπου για κάθε Δήμο δίνεται μια συνοπτική εικόνα αλλά και μια αναλυτική αναφορά των τελευταίων ετών σε βασικούς τομείς ( «Κρίσιμα Σημεία», «Καλές Πρακτικές», «Δικαιούχοι επιδομάτων» και «Προτάσεις» ) ως μία αποτίμηση για τον εκάστοτε Δήμο και μια προτροπή για συνεχή βελτίωση.

Επίσης, όσον αφορά τις παρεμβάσεις, το ΠΠΚΕ Νοτίου Αιγαίου έχει πετύχει σε σημαντικό βαθμό τη διασύνδεση φορέων και κοινωνίας των πολιτών σε θέματα ενημέρωσης και ανταλλαγής ιδεών μέσα από δράσεις εξωστρέφειας, συνεργασίας και εκπαίδευσης, που ξεκίνησαν διαδικτυακά την περίοδο αντιμετώπισης της πανδημίας και εξελίχθηκαν σε ημερίδες και συνέδρια με φυσική παρουσία, όπως το 1ο Πανελλαδικό Συνέδριο των Παρατηρητηρίων Κοινωνικής Ένταξης που διοργανώθηκε με επιτυχία τον Μάρτιο του 2025, δημιουργώντας μια δράση θεσμό για όλη την Ελλάδα.

Υπενθυμίζεται ότι η κοινωνία και οι πολίτες των νησιών μπορούν να αξιοποιήσουν το Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης, δηλαδή τις μελέτες και τα ψηφιακά εργαλεία που παρέχει και είναι χαρά μας να βλέπουμε ότι σιγά σιγά γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, της αξιοποίησης των δεδομένων για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων για την κοινωνία και την οικονομία".

- Πρόσφατα δημοσιεύσατε μία θεματική έρευνα για την προσβασιμότητα στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Ποια είναι τα αποτελέσματά της; Υπάρχουν ενθαρρυντικά δεδομένα, αλλά και καλές πρακτικές που εφαρμόζονται;

"Πράγματι, ολοκληρώσαμε την έρευνα αυτή, σε συνέχεια και άλλων δράσεων για την προσβασιμότητα όπως τη Διαδικτυακή Ημερίδα με θέμα τον Βιώσιμο και Προσβάσιμο Τουρισμό μια (Φεβρουάριος 2024) και την Ετήσια Περιφερειακή Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης με έτος αναφοράς το 2023, στην οποία αναλύθηκε η υφιστάμενη κατάσταση της προσβασιμότητας στον τουριστικό τομέα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Η ανάλυση περιλάμβανε δημογραφικά στοιχεία για τον πληθυσμό 16 ετών και άνω με αναπηρία (σύμφωνα με τα στοιχεία του EU-SILC 2020), καθώς και την κατανομή των πολιτών με αναπηρία ανά ηλικιακή ομάδα (ΕΦΚΑ, 2021). Εξετάστηκε η προσβασιμότητα των ιστοσελίδων των δήμων, των αρχαιολογικών χώρων με υψηλή επισκεψιμότητα, των αρχαιολογικών μουσείων και των λιμένων της ΠΝΑ, όπως αυτή είναι διαθέσιμη μέσω των επίσημων ηλεκτρονικών συνδέσμων των αρμόδιων φορέων. Επιπλέον, αξιολογήθηκαν οι διαθέσιμες υποδομές προσβασιμότητας σε τουριστικά καταλύματα, όπως ειδικά διαμορφωμένα ή προσαρμόσιμα δωμάτια, καθώς και η προσβασιμότητα σε επιπλέον παροχές, όπως πισίνες, σπα και εστιατόρια. Αναλύθηκε επίσης η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία σε κύριες υποδομές/ υπηρεσίες στην περιοχή κατοικίας βάσει στοιχείων έρευνας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία.

Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2024 δημοσιεύσαμε θεματική έρευνα με αντικείμενο την Προσβασιμότητα στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Η μελέτη εστίασε σε αυτό το κρίσιμο ζήτημα διερευνώντας ταυτόχρονα τη σχέση του με τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως και την ένταξη στην ενεργό κοινωνική ζωή. Ως προς τη μεθοδολογία, συνδυάζει την ανάλυση δεδομένων από στατιστικές πηγές με την επεξεργασία πρωτότυπων συνεντεύξεων, που έγιναν για τον σκοπό της μελέτης, με Δήμους και Δημόσιους φορείς, Συλλόγους της Κοινωνίας των Πολιτών και με Πολίτες - Δικαιούχους δελτίων μετακίνησης ΑμεΑ.

Συνολικά, δύναται να ειπωθεί ότι υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία, δεδομένης της προόδου που έχει επιτευχθεί σε αρκετούς Δήμους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου τόσο ως προς τις υφιστάμενες υποδομές όσο και ως προς αντίληψη των πολιτών σχετικά με τα άτομα με αναπηρία. Ωστόσο, τα νησιά μας έχουν ανάγκη από περισσότερες παρεμβάσεις, οι οποίες θα προάγουν την κοινωνική ισότητα. Επιπλέον, η έρευνα επισημαίνει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ τοπικών αρχών, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να διαμορφωθούν βιώσιμες λύσεις που θα εξασφαλίζουν ένα περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς για όλους τους πολίτες και τους επισκέπτες της Περιφέρειας".

- Ποιες άλλες μελέτες έχετε πραγματοποιήσει και πάνω σε ποια θεματικά πεδία;

"Το Παρατηρητήριο σε ετήσια βάση εκπονεί α) την Περιφερειακή Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης και β) τις Επιτόπιες Έρευνες σε Δήμους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Μέχρι σήμερα έχει εκπονήσει 5 μελέτες εισοδήματος για τα έτη 2020, 2021, 2022, 2023 και 2024 και 4 επιτόπιες έρευνες σε συνεργασία με τα Κέντρα Κοινότητα και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων στο Νότιο Αιγαίο. Επίσης, από το 2024 ξεκινήσαμε τις θεματικές έρευνες. Όλες οι μελέτες και τα ψηφιακά εργαλεία είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΠΠΚΕ Νοτίου Αιγαίου".

- Στις αρχές Μαΐου, ανακοινώσατε την "Κοινωνική Κάρτα Πολίτη". Για τι ακριβώς μιλάμε και ποια είναι τα οφέλη της για τον κάτοχό της;

"Στο πλαίσιο της συνεχούς προσπάθειας για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ψηφιακής μεταρρύθμισης, έχουμε δώσει έμφαση στα ψηφιακά εργαλεία, με πιο πρόσφατο την "Κοινωνική Κάρτα Πολίτη" - μια κάρτα με σημαντικές πληροφορίες και σκοπό να διευκολύνει την πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες.

Με την Κοινωνική Κάρτα Πολίτη, ένας πολίτης ή επισκέπτης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου αφού κάνει εγγραφή, στη συνέχεια μπορεί να αντλήσει πληροφορίες, εύκολα και γρήγορα από το κινητό ή τον υπολογιστή του, για δομές υγείας της περιοχής όπου βρίσκεται, για προσβάσιμους πολιτιστικούς χώρους και υποδομές, για βασικά κοινωνικά επιδόματα, δομές κοινωνικής προστασίας και πολιτιστικά δρώμενα.

Η Κάρτα έχει ήδη δημοσιευθεί ενώ αναμένεται να εμπλουτίζεται συνεχώς σε περιεχόμενο".