ΑΝΕΒΟΚΑΤΕΒΑΣΜΑ

Νεαρός ειδικευόμενος. Στις ερευνητικές συγκεντρώσεις μας άκουσα με έκπληξή μου τον καθηγητή μου να λέει πως η λειτουργία της καρδιάς είναι μια ταλάντωση. Μάλιστα κατασκεύασε ένα σύστημα με εκκρεμή που η ρυθμική λειτουργία τους θύμιζε τη ρυθμική λειτουργία της καρδιάς, ενώ οι εκτροπές από το ρυθμό του είχαν κάποια ομοιότητα με τις καρδιακές αρρυθμίες. Το στείλαμε για δημοσίευση κι από το διεθνές περιοδικό μας ήλθε η ψυχρολουσία. «Σας πρόλαβε άλλος πριν από 3 δεκαετίες. Ο VanderPol κατασκεύασε ένα σύστημα με ηλεκτρικούς ταλαντωτές που αναπαρίστανε τον καρδιακό ρυθμό πολύ καλύτερα από το δικό σας».

Η πρώτη απογοήτευση όμως πέρασε. Λάτρης της μουσικής και του ρυθμού είχα ενθουσιασθεί με την ιδέα. Ξεκίνησα να επαναλαμβάνω τα πειράματα του VanderPol. Σύντομα είδα τις ατέλειες και προσπάθησα να τις ξεπεράσω. Άρχισα να αυτοσχεδιάζω. Ο καθηγητής μου με ενθάρρυνε. Ζήτησα βοήθεια από ηλεκτολόγους και από μαθηματικούς, αλλά δεν βρήκα ανταπόκριση. Δεν είχα συνειδητοποιήσει τότε πως η έρευνα χρειάζεται χρηματοδότη. Εγώ κι η ομάδα γύρω από τον καθηγητή μου εργαζόμαστε κάθε βδομάδα κάνοντας πειράματα για να ικανοποιήσουμε το κέφι μας. Αναγκάστηκα να μελετήσω μόνος μου ανώτερα μαθηματικά και ηλεκτρολογία, για να κατασκευάσω το δικό μου ηλεκτρικό ανάλογο. Κι αυτό ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μου παραπάνω από όσο ανέμενα. Όχι μόνο μιμήθηκε το φυσιολογικό ρυθμό της καρδιάς και τις γνωστές αρρυθμίες με όλες τις ιδιοτροπίες τους, αλλά και παρουσίαζε διαταραχές του ρυθμού του που δεν είχαν περιγραφεί από τους καρδιολόγους. Μελετώντας συστηματικά τους καρδιοπαθείς ανακαλύψαμε πως τέτοιες αρρυθμίες εμφανίζοντας και στους αρρώστους. Οι πολλές εργασίες που γράφτηκαν πάνω στο θέμα δημοσιεύθηκαν σε πλήθος διεθνών περιοδικών.

Ο VanderPol, σαν μεγάλος προφήτης πρόβλεψε πως το μοντέλο των ταλαντώσεων που περιέγραψε μπορούσε να αναπαραστήσει μεγάλο πλήθος φαινομένων σε πολλαπλά επίπεδα. Όχι μόνο στο φυσικό κόσμο του ηλεκτρισμού, όχι μόνο στο βιολογικό του καρδιακού ρυθμού, αλλά και σε ψυχολογικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Η πείνα και το φαγητό που τρώμε, η δίψα και το νερό που πίνομε, ο έρωτάς μας, η έπειξη για ούρηση και αποπάτηση είναι φυσιολογικά φαινόμενα που ταλαντώνονται σύμφωνα με τους νόμους ταλαντωτών του VanderPol. Μαζί μ΄ αυτά τα φυσιολογικά φαινόμενα ταλαντώνεται και η βούλησή μας: Θέλω να φάω, θέλω να πιω, θέλω να κάνω έρωτα…θέλω να… Ολόκληρη η βούλησή μας λειτουργεί σα μια ταλάντωση. Κι ακόμη, σε κοινωνικό επίπεδο, βλέπομε την ιστορία, τις μεταβολές στο χρόνο της πολιτικής και της οικονομίας να ταλαντώνονται. Μια πάνω, μια κάτω.

Με λίγα λόγια, η ταλάντωση του VanderPol έχει την ιδιαιτερότητα ότι αφενός ανεβοκατεβαίνει ρυθμικά ένα φαινόμενο απλά με την πάροδο του χρόνου, αλλά και μπορεί να διεγείρεται από εξωγενείς παράγοντες, έτσι που να επιταχύνεται ή να επιβραδύνεται (αν λείψουν τα εξωγενή ερεθίσματα). Μάλιστα, μόλις διεγερθεί η ταλάντωση, η επαναδιέγερσή της είναι αδύνατη για λίγη ώρα. Μας δίνει την εντύπωση αφενός ότι μοιρολατρικά, τελολογικά, όλα είναι προδιαγεγραμμένα. Κι από την άλλη, καθώς μπορεί να επηρεάζεται η ταλάντωση από τυχαία ερεθίσματα, μας δίνει την εντύπωση ότι όλα είναι τυχαία.

Στη φύση η ταλάντωση είναι ο κανόνας. Σήμερα που γράφω αυτό το κείμενο έχομε τη μεγαλύτερη νύχτα του έτους. Η διάρκεια της μέρας και της νύχτας ταλαντώνεται αναγκαστικά όλο το έτος. Από αύριο αρχίζει να μεγαλώνει η μέρα. Σήμερα που γράφω αυτό το κείμενο βρισκόμαστε στον πάτο μιας πρωτοφανούς οικονομικοπολιτικής ταλάντωσης.

Δεν είναι η πρώτη φορά που περνάμε από κρίση. Χθες μου ήλθε με το ταχυδρομείο ένα βίντεο της Sheila Lecoeur, με εικόνες από την κατοχή. Μου θύμισε τις ανατριχιαστικές εικόνες που στοιχειώνουν τη μνήμη μου. Μετά το θρίαμβο της Αλβανίας, το κατοχικό θανατικό. Ήλθε όμως η θριαμβευτική απελευθέρωση. Δεν κράτησε πολύ στον τόπο μας. Ήλθε ο εμφύλιος. Κι αυτός τέλειωσε. Και όταν πια στην οικογένεια των Ευρωπαϊκών χωρών πήγαμε να νοιώσουμε το αίσθημα της ασφάλειας, ήλθε η τρέχουσα κρίση. Κάθε χρόνο και χειρότερα. Διαδοχικοί «σωτήρες» μας βεβαίωναν πως αιτία των κακών μας ήταν οι κακοί προηγούμενοι. Κι η κρίση, με κάθε αλλαγή σωτήρα, χειροτέρευε. Πού οδεύομε;

Πρόκειται για μια τυπική ταλάντωση. Θέμε-δε-θέμε, η κρίση θα περάσει. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα αρχίσει κάποια στιγμή η ανιούσα πορεία. Πότε ακριβώς θα συμβεί είναι άγνωστο, είναι βέβαιο όμως πως η αναγέννηση θα εμφανισθεί. Φυσικά, ανάλογα με τη συμπεριφορά μας, μπορούμε να την επηρεάσουμε, όχι όμως να τη σταματήσουμε.

Πριν από δυο χιλιετίες, η ανθρωπότητα βρισκόταν στην ακμή της. Κι όμως βάδιζε αναπόφευκτα με σιγουριά στην παρακμή. Η οικονομική, πολιτική και ηθική κατάπτωση άρχιζαν και συνεχίσθηκαν για λίγους αιώνες. Κι όμως, σε μια απρόβλεπτη γωνιά της γης, μέσα σε ένα στάβλο, μέσα σε μια φάτνη, γεννήθηκε – ποιος το φανταζόταν – η σωτηρία. Χρειάστηκαν αγώνες τρομακτικοί. Ο Σωτήρας του κόσμου χρειάστηκε να σταυρωθεί, κι όμως αναστήθηκε. Ο Χριστιανισμός κυνηγήθηκε άγρια. Κι όμως επικράτησε. Η εκκλησία εκφυλίστηκε καταστρέφοντας ό,τι θαυμάσιο είχε δημιουργήσει ο Ελληνικός πολιτισμός. Κι όμως ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, ιδίως με τους τρεις ιεράρχες, και επήλθε η δημιουργική μίξη του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.

Κάθομαι και γράφω κάθε βδομάδα ένα άρθρο και η απαισιοδοξία με συνεπαίρνει καθώς γράφω. Και ξαφνικά, ήλθαν αυτές οι άγιες μέρες. Τα παιδιά μου ήλθαν από το εξωτερικό όπου τους είχε διασπείρει η κρίση. Το τραπέζι μας σήμερα το μεσημέρι γέμισε παιδικές φωνές. Οι μέρες αυτές με ξύπνησαν για να μου θυμίσουν το όραμα της ταλάντωσης που δημιούργησα στη νεότητά μου. Οι κακές μέρες δεν μπορούν παρά, αργά ή γρήγορα, να λήξουν. Ας σκεφτούμε θετικά. Ας πάψουμε να σκεφτόμαστε ποιος φταίει και πώς θα τον τιμωρήσουμε κι ας αρχίσουμε να ονειρευόμαστε θετικά, πώς θα συμβάλουμε για να αναστραφεί η πορεία της ταλάντωσης όσο γίνεται πιο γρήγορα. «Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή». Κι ας ευχηθούμε συνειδητά, μέρες που είναι, για πραγματικά χαρούμενες γιορτές κι ευτυχισμένο τον καινούργιο χρόνο.