Προγράμματα και δράσεις για το περιβάλλον - Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Μέσο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης

του Γιώργου Μαρκατάτου,

Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης είναι το βασικό σημείο του σημερινού μας σημειώματος και εδράζεται στην προσπάθεια για χορήγηση χρημάτων ως λύση σε εδάφη που αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα τα οποία απορρέουν από τη διαδικασία μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία της Ένωσης έως το 2050. Στο σύνολο της χώρας παρεμβαίνει και ο κανονισμός για τη θέσπιση Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης δυναμικά με τρεις τρόπους που αφορούν όσους μπορούν να στηρίξουν τις προτάσεις τους για επενδύσεις: α) παροχή με τη μορφή μη επιστρεπτέων ενισχύσεων, β) δανείων και γ) εγγυήσεων.

Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης  αναμένεται να δεσμεύσει εντός του 2023 πάνω από 1,466 δις €, κυρίως ως Επιχειρησιακές δαπάνες.

Πρόκειται για ποσά που προορίζονται να καλύψουν την παροχή στήριξης από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) σε εδάφη που αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα τα οποία απορρέουν από τη διαδικασία μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία της Ένωσης έως το 2050.

Επιπλέον, και σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2020/2094 , σχετικά με τη θέσπιση Μέσου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη της ανάκαμψης μετά την κρίση της νόσου COVID-19 το σύνολο των ποσών που έχουν ενταχθεί στο Μέσο αυτό ανέρχονται στο θηριώδες ποσόν των 750 δις €, εκ των οποίων για προγράμματα στήριξης περιοχών στη μετάβασή τους προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία έχουν αποφασιστεί στα περίπου 10 δις. € Υπενθυμίζεται ότι ο Κανονισμός 2020/2094 τονίζει, μεταξύ άλλων ότι η νόσος COVID-19, προκάλεσε σημαντικές διαταραχές στην οικονομική δραστηριότητα που αντανακλώνται σε απότομη πτώση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και σε σημαντικό αντίκτυπο στην απασχόληση, τις κοινωνικές συνθήκες, τη φτώχεια και τις ανισότητες.

Η διαφορετική δημοσιονομική ικανότητα των κρατών μελών να παρέχουν οικονομική στήριξη όπου χρειάζεται περισσότερο για την ανάκαμψη και η απόκλιση μεταξύ των μέτρων των κρατών μελών θέτουν σε κίνδυνο την ενιαία αγορά καθώς και την κοινωνική και εδαφική συνοχή. Αυτό μας αφορά δυστυχώς, διότι η χώρα μας, εκτός των μνημονίων, ανήκει και στις χώρες με ασθενή προϋπολογισμό και για το λόγο αυτό θα πρέπει να στηρίζουμε σωστά τις αιτιάσεις μας για επενδύσεις μέσω  κοινοτικών κονδυλίων.

Η στήριξη στο πλαίσιο του μέσου που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό (το «Μέσο») θα πρέπει να επικεντρώνεται ιδίως σε μέτρα για την :

• αποκατάσταση των αγορών εργασίας και της κοινωνικής προστασίας καθώς και των συστημάτων υγείας,
• αναζωογόνηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων για βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση με στόχο την ενίσχυση της συνοχής μεταξύ των κρατών μελών και τη στήριξη της μετάβασής τους σε πράσινη και ψηφιακή οικονομία,
• στήριξη των επιχειρήσεων που πλήττονται από τις επιπτώσεις της κρίσης της νόσου COVID-19, ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και
• στήριξη για επενδύσεις σε δραστηριότητες ουσιαστικές για την ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ένωση συμπεριλαμβανομένων των άμεσων χρηματοοικονομικών επενδύσεων σε επιχειρήσεις, έρευνα και καινοτομία (μέτρα) ως απάντηση στην κρίση της νόσου COVID-19, για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε επίπεδο Ένωσης
• ενίσχυση της ετοιμότητας αντιμετώπισης μελλοντικών κρίσεων,
• διασφάλιση μιας δίκαιης μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία και
• στήριξη της γεωργίας και της ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές.

Η στήριξη μέσω των προγραμμάτων που χρηματοδοτεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός  παρέχεται με τη μορφή μη επιστρεπτέων ενισχύσεων, δανείων και σχηματισμού προβλέψεων για εγγυήσεις από τον προϋπολογισμό

Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) — Επιχειρησιακές δαπάνες

Στον τομέα των Αναλήψεων υποχρεώσεων έχουν δεσμευθεί  1,462 δις € για το 2023

Πρόκειται για κονδύλι  που  προορίζεται να καλύψει την παροχή στήριξης από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) σε εδάφη που αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα τα οποία απορρέουν από τη διαδικασία μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία της Ένωσης έως το 2050 σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1056, για τη θέσπιση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης[1] .

Το πλαίσιο που πρέπει να κινηθεί ο κανονισμός αυτός αφορά τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη και κυκλική οικονομία, γεγονός που αποτελεί, για την Ένωση, έναν από τους σπουδαιότερους στόχους. Σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού, είναι δύσκολο κυρίως προς τα κράτη που έχουν ορυκτά καύσιμα και πρέπει να αποδεσμευθούν σταδιακά. Μια από τις χώρες αυτές είμαστε και εμείς. Όπως φαίνεται και στο άρθρο 1 του κανονισμού αυτού,  το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης («ΤΔΜ») θεσπίστηκε για την παροχή στήριξης στους ανθρώπους, στις οικονομίες και στο περιβάλλον των εδαφών που αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα τα οποία απορρέουν από τη διαδικασία μετάβασης προς τους στόχους της Ένωσης για την ενέργεια και το κλίμα για το έτος 2030. Και σύμφωνα με το άρθρο 3 το ΤΔΜ υποστηρίζει τον στόχο «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη».

Δεκαπέντε εφαρμογές έχει ο κανονισμός αυτός που συνοψίζουμε στη συνέχεια:

• παραγωγικές επενδύσεις σε ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων και των νεοφυών επιχειρήσεων, επενδύσεις στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων μέσω εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων και συμβουλευτικών υπηρεσιών, που οδηγούν στη δημιουργία θέσεων εργασίας·
• επενδύσεις σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας ·
• επενδύσεις στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001,
• επενδύσεις στην έξυπνη και βιώσιμη τοπική κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της απαλλαγής του τομέα των τοπικών μεταφορών και των υποδομών του από τις ανθρακούχες εκπομπές·
• αποκατάσταση και αναβάθμιση των δικτύων τηλεθέρμανσης,
• επενδύσεις στην ψηφιοποίηση, την ψηφιακή καινοτομία και την ψηφιακή συνδεσιμότητα·
• επενδύσεις στην αναγέννηση και την απορρύπανση εγκαταλελειμμένων εκτάσεων, την αποκατάσταση του εδάφους και, μεταξύ άλλων όπου απαιτείται, σε έργα πράσινων υποδομών και αναπροσαρμογής της χρήσης, λαμβάνοντας υπόψη την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»,
• επενδύσεις στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας,
• αναβάθμιση δεξιοτήτων και επανειδίκευση για τους εργαζόμενους και τα άτομα που αναζητούν εργασία·
• συνδρομή για την αναζήτηση εργασίας στα άτομα που αναζητούν εργασία·
• άλλες δραστηριότητες στους τομείς της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης,

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:32021R1056