Επανασύνδεση σε νέες συνθήκες

Χρήσιμες επισημάνσεις και έντυπα δραστηριοτήτων για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών μετά από το διάστημα παραμονής τους στο σπίτι κατά την περίοδο της πανδημίας περιλαμβάνονται στην εγκύκλιο που υπέγραψε η υφυπουργός Σοφία Ζαχαράκη.

Το σχετικό υλικό που εστάλη προς τις Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης και τις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, οι οποίες με τη σειρά τους θα το προωθήσουν στις σχολικές μονάδες, δημιουργήθηκε από το Εργαστήριο Σχολικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το εν λόγω ηλεκτρονικό έντυπο στοχεύει στη διευκόλυνση της ομαλής μετάβασης στην τάξη και στην ενίσχυση των συναισθηματικών δεσμών μεταξύ των μαθητών/τριών μετά την αναστολή της λειτουργίας των σχολείων και την εξ αποστάσεως εκπαιδευτική διαδικασία. Απώτερος σκοπός είναι η στήριξη των παιδιών ενισχύοντας τις κοινωνικοσυναισθηματικές διαστάσεις της μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας όλων των εμπλεκομένων στη μαθησιακή διαδικασία.

Στο πλαίσιο αυτό περιγράφονται ορισμένοι βασικοί άξονες και χρήσιμες επισημάνσεις για τη διαχείριση της ομάδας και τη στήριξη των μαθητών/-τριών στη μετάβαση και την  επανασύνδεσή τους με την τάξη. Με βάση τους άξονες αυτούς παρατίθενται τέσσερα έντυπα δραστηριοτήτων, που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους/τις εκπαιδευτικούς σε συνεργασία με τους/τις μαθητές/-τριες με στόχο την αποτελεσματικότερη στήριξή τους.

Όπως υπογραμμίζεται, η επιστροφή στο σχολείο στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19, αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τους μαθητές, τις οικογένειές τους και όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Η ψυχοκοινωνική προσαρμογή στα νέα δεδομένα και η ψυχολογική επανάκαμψη θα εξελίσσονται σταδιακά μέσα από τη συνύπαρξη όλων των μελών στις σχολικές μονάδες τηρώντας μέτρα ασφαλείας και προστασίας.

Η ενίσχυση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας, δηλαδή της ικανότητάς μας να αξιοποιούμε τα δυνατά μας στοιχεία, τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και στο περιβάλλον μας και να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες στη ζωή μας, είναι ιδιαίτερα σημαντική σε αυτήν τη φάση.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενεργοποίηση και ενίσχυση των βασικών τομέων που συμβάλλουν στην προαγωγή της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών και μαθητριών.

Σχέσεις

Επανασυνδεόμαστε σε μια διαφορετική πραγματικότητα και σε νέες συνθήκες με έμφαση στις σχέσεις. Η ανθρώπινη επαφή και η σχέση μας με τους άλλους μας δίνουν την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια ομάδα, λαμβάνουμε και παρέχουμε στήριξη και αισθανόμαστε ότι δεν είμαστε μόνοι στα δύσκολα. Επιστρέφοντας στην τάξη είναι σημαντικό να δοθεί το μήνυμα ότι η τάξη μπορεί να είναι μια ομάδα, όπου υπάρχει “Νοιάξιμο” — Αλληλοϋποστήριξη και Φροντίδα ακόμα και σε δύσκολες περιόδους.

Αυτοπεποίθηση

Επανεκτιμούμε και αναγνωρίζουμε ακόμη περισσότερο τις προσωπικές μας δυνάμεις και τα χαρακτηριστικά που μας βοήθησαν να τα καταφέρουμε. Η πίστη στον εαυτό και στις προσωπικές πηγές δύναμης βοηθά τους ανθρώπους να ανακάμπτουν από τις δυσκολίες συντομότερα και πιο αποτελεσματικά. Η σύνδεση με προηγούμενες εμπειρίες επιτυχίας και η υπέρβαση δυσκολιών συμβάλλει στο να συνειδητοποιήσουν οι άνθρωποι τα δυνατά τους σημεία, να αναγνωρίσουν ικανότητες και να ανακτήσουν την αίσθηση ότι «τελικά θα τα καταφέρουμε».

Πηγές στήριξης

Επανεξετάζουμε και αξιοποιούμε όλες τις δυνατές πηγές στήριξης σε όλα τα επίπεδα στο περιβάλλον μας. Είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε και να συνειδητοποιούμε τα στοιχεία που μας ενισχύουν στη ζωή μας (πηγές στήριξης), είτε αφορούν σε πρόσωπα είτε σε καταστάσεις. Στις δυσκολίες μας, τα στοιχεία αυτά μπορούν να αναδειχθούν σε πολύτιμα στηρίγματα που θα μας επιτρέψουν να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας και να προχωρήσουμε.

Υπευθυνότητα – Ενεργός συμμετοχή

Επανελέγχουμε τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που έχουμε στο σχολείο για ανάληψη πρωτοβουλιών. Η αίσθηση ότι αναλαμβάνουμε ευθύνη για δράσεις, βοηθά να αποκτήσουμε την αίσθηση ελέγχου στα πράγματα και να διατηρήσουμε την ηρεμία μας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά που αισθάνονται συμμέτοχοι σε δράσεις του σχολείου, αλλά και για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας.

Αξίες και στόχοι

Επανερχόμαστε και στηριζόμαστε στην κινητήριο δύναμη αξιών και βαθύτερων πεποιθήσεων που μας καθοδηγούν στις επιλογές μας και τον τρόπο δράσης μας.

Επαναπροσδιορίζουμε και ιεραρχούμε τους νέους στόχους μας στο πλαίσιο των νέων συνθηκών και με βάση τις νέες αναδυόμενες ανάγκες μας. Οι στόχοι αυτοί είναι σκόπιμο να είναι μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του ατόμου, βραχυπρόθεσμοι, ρεαλιστικοί και εφικτοί και να διευρύνονται στην πορεία.

Επαναλαμβάνουμε στους μαθητές μας πως στη ζωή μας έχουν σημασία οι εμπειρίες που αποκτούμε.

Ψυχική ανθεκτικότητα εκπαιδευτικών

Η φροντίδα και η στήριξη των μαθητών αποτελεί πάγια και βασική μέριμνα όλων των εκπαιδευτικών. Ωστόσο είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι και εμείς οι ίδιοι αντιμετωπίζουμε την ίδια δύσκολη κατάσταση με τον δικό του τρόπο ο καθένας/η καθεμία. Είναι πολύ πιθανό να βιώνουμε τις δικές μας δυσκολίες, αλλά και τα ίδια ή παρόμοια συναισθήματα και σκέψεις με τους μαθητές και τις μαθήτριές μας. Συνεπώς είναι σημαντικό να φροντίζουμε τους εαυτούς μας για να είμαστε σε θέση να φροντίσουμε και τους μαθητές μας.

Ψυχική ανθεκτικότητα σε επίπεδο σχολείου

Η συνεργασία στο πλαίσιο του σχολείου και η δημιουργία ομάδων για το συντονισμό και υλοποίηση δράσεων με βάση τις ανάγκες της κάθε σχολικής μονάδας είναι πολύ βοηθητική.

Ο καθένας αντιδρά διαφορετικά στην ίδια κατάσταση και ότι οι δυσκολίες επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο την ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση αλλά και τη συμπεριφορά μας. Η παροχή στήριξης, ιδιαίτερα στους ευάλωτους μαθητές είναι ιδιαίτερα σημαντική σε αυτή τη φάση για την ενίσχυση και την προαγωγή της ψυχικής τους ανθεκτικότητας και τη διευκόλυνση της ανάκαμψής τους.

Τα παιδιά και οι έφηβοι, μετά το μεγάλο διάστημα παραμονής στο σπίτι, με σημαντικές αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα της μαθησιακής και ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης, είναι πιθανό να παρουσιάζουν συμπεριφορές όπως αποδιοργάνωση, απόσυρση, ένταση, δυσκολία στη συγκέντρωση, αύξηση των συγκρούσεων, σωματικές ενοχλήσεις, προκλητική συμπεριφορά και είναι πιθανό να αισθάνονται έντονη ανησυχία, στρες, θυμό. Ωστόσο, οι πιθανές αυτές αντιδράσεις θεωρούνται φυσιολογικές και αναμενόμενες στην πρωτόγνωρη συνθήκη που διανύουμε.

Σε περίπτωση που οι συμπεριφορές αυτές εμμένουν ως προς την ένταση, τη συχνότητα, τη διάρκεια και στο βαθμό που παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργικότητα των παιδιών, είναι σημαντικό να ενημερώσουμε την οικογένεια και να συστήσουμε την παροχή βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας αρμόδιων φορέων ή απευθυνόμαστε στον/η ψυχολόγο του σχολείου εφόσον υπάρχει.

Τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι σε βάθος χρόνου θα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν ψυχολογικά, παρά τα δύσκολα βιώματά τους αναπτύσσοντας ή/και εξελίσσοντας εσωτερικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, λαμβάνοντας παράλληλα την καθοδήγηση και τη στήριξη των γονέων και των «σημαντικών» ενηλίκων.