Αηδών

Εφημερίς Σατυρική και Πολιτική της Σύρου
  • Πέμπτη, 26 Ιανουαρίου, 2017 - 06:10
  • /   Eνημέρωση: 26 Ιαν. 2017 - 7:34
  • /   Συντάκτης: Μαίρη Ρώτα

Είναι γνωστό ότι τα πρώτα τυπογραφεία που λειτουργούσαν στην Ελλάδα, αμέσως μετά την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, ιδρύθηκαν στη Σύρο. Ήταν αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι δραστηριότητες των Συριανών τυπογραφείων έγιναν γνωστές όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στον Ευρωπαϊκό χώρο.

Η Ερμούπολη ήταν γνωστή για τη δημιουργία μιας “ξεχωριστής” κοινωνίας με ιδιαίτερη πολιτιστική παρουσία και παράλληλα κατάφερε να έχει μια αυτοτέλεια σε όλους τους τομείς με μοναδική ανάπτυξη στη ναυτιλία, στο εμπόριο, στη βιομηχανία, στις τέχνες στα γράμματα κ.α.

Μοναδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έκδοση συριανών εφημερίδων για το μεγάλο αριθμό, αλλά και για την ποικιλία της ύλης. Η πρώτη εφημερίδα ήταν η “Ελληνική Μέλισσα” και ακολούθησαν ο “Ερμής”, ο “Αίολος”, ο “Ερμής των Κυκλάδων”, “Ερατώ” κ.α.

Πριν λίγες μέρες έλαβα από την Αθήνα ένα κείμενο που αναφέρεται στην σατυρική εφημερίδα “Αηδών” ένα έντυπο του 19ου αιώνα, που όπως γράφει στην προμετωπίδα είναι: ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΣΑΤΥΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ και εκδιδόταν ανά δεκαπενθήμερο από τον Ιωάννη Φιλίππου στα τέλη της δεκαετίας του 1870. Στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας (Αύγουστος 1879) προσπαθώντας να παρουσιάσει το πρόγραμμα που θα ακολουθούσε και στα επόμενα φύλλα, ο εκδότης Ιωάννης Φιλίππου έγραψε μεταξύ άλλων: “Η “Αηδών”, καταλιπούσα τα χλοερά και μυροβόλα αυτής άλση, απεφάσισεν ελθούσα να στήση την φωλέαν αυτής εν μέσω του πολιτικού αναβρασμού, εν μέσω της κοινωνικής και πολιτικής ημών αθλιότητος!...” Παράλληλα υπήρχε, ως φαίνεται μόνιμα, κάτω από το έμβλημα της εφημερίδας (το αηδόνι) και το σατιρικό έμμετρο: “Θα ψάλλω όσα δυνηθώ και όσα ημπορέσω. Αδιαφορόν αν κανενός Ταρτούφου δεν αρέσω”!

Το έμβλημα της εφημερίδας

Ποίο, αλήθεια ήταν το έμβλημά της; Σίγουρα ο εκδότης της ήθελε να είναι ένα αηδόνι. Δεν είναι γνωστό, βέβαια, ποιος χάραξε ή ζωγράφισε ή σχεδίασε το αηδόνι, αλλά το αποτέλεσμα σίγουρα δεν ήταν επιτυχημένο. Αντί για αηδόνι εμφανίστηκε στο πρώτο φύλλο μια ... πέρδικα. Έγινε και δεύτερη προσπάθεια από τον σχεδιαστή και όπως φαίνεται και αυτή τη φορά του προέκυψε ένα πουλί, που μοιάζει, όπως είπε ο Ι. Φιλίππου σαν κουρούνα, με την οποία ωστόσο συμβιβάστηκε και η εφημερίδα “Αηδών” συνέχισε την πορεία της μ' ένα πουλί που δεν έμοιαζε αηδόνι. Όσα για τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε η συριανή “Αηδών”, εντυπωσιάζει η ποικιλία τους.

Όπως έκανε κάθε φιλότιμος Έλληνας, ασχολιόταν ιδιαίτερα με το ελληνικό πολίτευμα ο συντάκτης της εφημερίδας.

Έγραφε κατά καιρούς περίεργες φιλοσοφίες, όπως... ότι η Ελλάδα δεν είχε δημοκρατία, ούτε αριστοκρατία, ούτε μοναρχία, αλλά το πολίτευμά της ήταν η αργυροκρατία. Αυτό σήμαινε ότι οι Έλληνες ενδιαφερόταν μόνο για το... αργύριο; και τίποτε άλλο;

Κατά καιρούς γράφονταν άρθρα που περιέγραφαν την δραστηριότητα και τη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων, όπως για παράδειγμα: είχε ασχοληθεί με κάποια σαραντάρα χήρα η οποία, λέει, ανέβαινε στην ταράτσα του σπιτιού της και πετούσε στους περαστικούς πετραδάκια και φλούδια αμυγδάλων! Παράλληλα, η εφημερίδα είχε ασχοληθεί με κάποιον που τον αποκαλούσε Μπρούντο, τον οποίο ολοένα και πιο συχνά ανέφερε στα δημοσιεύματα, παρουσιάζοντας τις περιπέτειές του!

Βέβαια, κανείς δεν γνωρίζει ούτε ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος, ούτε φυσικά, τις δραστηριότητές του.

Όπως αναφέρουν όσοι έχουν διαβάσει κάποια φύλλα της εφημερίδας, βλέπουν ότι έγραφε με πολλές και περίεργες λέξεις και στίχους τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσε ένα μεγάλο τμήμα του λαού της πλούσιας και ακμάζουσας Σύρου. Και, ως φαίνεται, άλλοτε σχολίαζε θετικά τις δραστηριότητες όσων είχαν δραστηριοποιηθεί στο εμπόριο, στην βιομηχανία, στην ναυτιλία κ.α. και άλλοτε σατίριζε πράξεις τους.

Ο πάμπλουτος τραπεζίτης

“Ο πάμπλουτος τραπεζίτης Στέφανος Σκουλούδης, (έγραφε η “Αηδών”), εξέθεσε υποψηφιότητα και εκλεγόταν βουλευτής Σύρου χωρίς καν να έχει επισκεφθεί το νησί. Το χρήμα και οι άνθρωποί του αναλάμβαναν να διεκπεραιώσουν τις τυπικές διαδικασίες. Εξ' άλλου, ο Στ. Σκουλούδης ήταν ο τραπεζίτης που φρόντιζε να δανείζει τον Δήμο Σύρου με επιτόκιο 7%. Πολλοί ήταν εκείνοι που περίμεναν να ζήσουν από το ταμείο του πανίσχυρου άνδρα, ο οποίος κατηύθυνε τις εξελίξεις από το μέγαρό του στην πλατεία Συντάγματος.”

Είναι γνωστό, από τα κείμενα σπουδαίων συγγραφέων, ότι η Σύρος και η πρωτεύουσά της και των Κυκλάδων, η Ερμούπολη γνώρισε ημέρες ακμής και δόξας, ένα αληθινό μεγαλείο του 19ου αιώνα. Γνωστό είναι επίσης πως κατά το τέλος του αιώνα με αρχές 20ου η βουλευτική έδρα της Σύρας είχε γίνει ζηλευτή και εθεωρείτο μεγάλη τιμή για εκείνον που την κατείχε.

Το 1890 επί πρωθυπουργίας Τρικούπη έγιναν προσπάθειες για να ιδρυθεί μεγάλη Ελληνική Ατμοπλοΐα. Στον όμιλο των χρηματιστών, συμμετείχε και ο Στέφανος Σκουλούδης, ο οποίος συνέχιζε την προσπάθειά του βοηθώντας την ανάπτυξη του νησιού.

Η λαϊκή μούσα, μέσω της “Αηδόνος” φρόντιζε να του στέλνει μηνύματα, όπως άρεσαν στον δημοσιογράφο: “Τον παρά για να μας στείλεις, κυρ Σκουλούδη, μην αργήσεις, και τις άδειες μας σακούλες ως την πίστιν να γεμίσεις”!

Όσο για τους αναγνώστες, “μεγάλους άνδρες” όπως τους αποκαλούσε ο εκδότης, ήταν ο Δημητρέλης ο πτωχοκουτσοδιδάσκαλος, ο Ντάφιας ο ψαράς, ο Σουρλάντας ο μουσικός κ.α.

Η τύχη του εντύπου και του εκδότη του δεν ήταν, βεβαίως, από τις καλύτερες, αλλά τα λίγα φύλλα που σώζονται αποτελούν πλούσια πηγή πληροφοριών για τα λαϊκά στρώματα του νησιού.

Ένα τελευταίο: Η εγκαταλελειμμένη γυναίκα με τον μέθυσο σύζυγο, τα παιδιά που δεν είχαν φροντίδα και ψωμοζητούσαν. Και έγραφε η “Αηδών”: “αν έχουν τα παιδιά ψωμί και το κανδύλι λάδι, με δίχως φως και νηστικά κοιμούνται στο σκοτάδι”. Τα παιδιά που “ρούχα δεν έχουν τ' άμοιρα, αλλ' ούτε παπουτσάκια και πορπατούν ξεβράκοτα με τα πουκαμισάκια”

Υ.Γ. Πάνω από το όνομα “ΑΗΔΩΝ” γράφει: ΕΤΟΣ Α' – ΕΝ ΕΡΜΟΥΠΟΛΕΙ 23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1879

-Πληροφορίες για τον Στ. Σκουλούδη: Δημ. Κρίνου “Η Σύρα και η ναυτιλία της κατά τον 19ο αιώνα.

-ΑΗΔΩΝ. Από τον Ελευθέριο Σκιαδά

Ετικέτες: