Τρίτο έτος υλοποίησης του έργου LIFE Andros Park

Τον τρίτο χρόνο δράσης του ολοκλήρωσε φέτος τον Σεπτέμβριο, το πρόγραμμα LIFE Andros Park, έχοντας πραγματοποιήσει πλειάδα δράσεων εντός του τελευταίου έτους, παρά τις όποιες αντιξοότητες λόγω της πανδημίας.

Το έργο LIFE Andros Park αποτελεί συνέχεια του πετυχημένου έργου LIFE+ «Διαχείριση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της Άνδρου με σκοπό την επίτευξη ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης 4 ειδών πτηνών προτεραιότητας» που εφαρμόστηκε στη ΖΕΠ της Άνδρου την περίοδο 2011-2017. Βασικός στόχος του έργου είναι η εφαρμογή δράσεων διατήρησης και αποκατάστασης, ώστε να αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό και να βελτιωθεί η κατάσταση διατήρησης του χερσαίου οικότοπου προτεραιότητας των αλλουβιακών δασών με Alnus glutinosa και Fraxinus excelsior, καθώς και των θαλάσσιων ειδών προτεραιότητας της Μεσογειακής φώκιας, του Θαλασσοκόρακα και του Αιγαιόγλαρου εντός των περιοχών Natura 2000 της νήσου της Άνδρου.

Παρατίθενται στη συνέχεια ενδεικτικά οι δράσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον Οκτώβριο του 2019 έως και το Σεπτέμβριο του 2020.

Φύτευση 8.000 σκλήθρων στην Άνδρο

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά πραγματοποιήθηκαν φυτεύσεις δενδρυλλίων σκλήθρου σε επιλεγμένες παραποτάμιες θέσεις στη Βόρη και στα Λεύκα. Συνολικά, φυτεύτηκαν 8.000 φυτά από την ομάδα του Δήμου Άνδρου και σύντομα αναμένεται να «πετάξουν» τα φετινά τους φύλλα.

Τα δενδρύλλια έχουν προέλθει από σπέρματα σκλήθρων που είχαν συλλεχθεί τα προηγούμενα χρόνια στα δάση της Άνδρου. Αφού σπάρθηκαν, βλάστησαν και έγιναν μικρά δενδρύλλια μακριά από το νησί, στις εγκαταστάσεις του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, επέστρεψαν το καλοκαίρι για να προσαρμοστούν στις κλιματικές συνθήκες της Άνδρου.

Τα δενδρύλλια σχηματίζουν πλέον μικρές περιφραγμένες συστάδες δίπλα στα ρέματα της Βόρης και των Λεύκων, όπου θα αναπτυχθούν και θα αποτελέσουν μέρος των δασών σκλήθρου της Άνδρου.

Σεμινάρια για τη διάσωση της Μεσογειακής φώκιας

Στο πλαίσιο του έργου LIFE Andros Park πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια με τίτλο «Επιχείρηση – Διάσωση της Μεσογειακής φώκιας».

Η ομάδα διάσωσης της MOm πραγματοποίησε παρουσίαση στους ενδιαφερόμενους πάνω στις τεχνικές διάσωσης θαλασσίων θηλαστικών και ιδιαίτερα της Μεσογειακής φώκιας. Το πρώτο σεμινάριο απευθυνόταν σε υπηρεσίες του νησιού και επαγγελματίες αλιείς και διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Λιμεναρχείο Άνδρου στη Λέσχη Ανδρίων. Το δεύτερο σεμινάριο απευθυνόταν στις εθελοντικές ομάδες του νησιού και άλλους ευαισθητοποιημένους πολίτες και πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείου Άνδρου. Εκτός από το θεωρητικό τμήμα, πραγματοποιήθηκε και πρακτική επίδειξη στην παραλία στο Παραπόρτι.

Στο πλαίσιο των σεμιναρίων παραδόθηκε στον Δήμο kit Διάσωσης/Νεκροψιών με τον απαιτούμενο εξοπλισμό για την παροχή πρώτων βοηθειών σε τραυματισμένα ζώα ή τη λήψη δειγμάτων από νεκρά άτομα και τη μεταφορά ορφανών νεογνών.

Παρεμβάσεις στο δέλτα της Βόρης

Οι παρεμβάσεις στο δέλτα της Βόρης που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του έργου LIFE Andros Park έχουν αρχίσει να αλλάζουν την όψη του και να αναγεννούν το δάσος σκλήθρων της περιοχής.

Στη Βόρη, όπου καταλήγει ποταμός μόνιμης ροής, τα τελευταία 50 χρόνια αναπτύχθηκε το μοναδικό δάσος σκλήθρων του Νοτίου Αιγαίου και το νοτιότερο των Βαλκανίων. Η παρουσία των σκλήθρων στην περιοχή ήταν γνωστή από το παρελθόν, όπου φύονταν κατά μήκος του ποταμού.

Οι καταρρακτώδεις, όμως, βροχές του 2012, σε συνδυασμό με τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές στις πλαγιές των γύρω βουνών που απογύμνωσαν το έδαφος, όπως και την εγκατάλειψη των αναβαθμίδων, οδήγησαν σε πλημμυρικά φαινόμενα με μεγάλες ποσότητες νερού και χώματος να καταστρέφουν πολλά δέντρα. Παράλληλα, η δίοδος του νερού προς τη θάλασσα παρεμποδίστηκε από φερτά υλικά και δημιουργήθηκε ένα έλος, που με τη σειρά του οδήγησε στη νέκρωση ακόμα περισσότερων σκλήθρων. Έκτοτε, η έκταση του δάσους περιορίστηκε σημαντικά.

Στο πλαίσιο του έργου LIFE Andros Park, τα τελευταία τρία χρόνια πραγματοποιήθηκαν μια σειρά από παρεμβάσεις από τον Δήμο Άνδρου που είχαν ως στόχο την αποκατάσταση – αναγέννηση του μοναδικού αυτού δάσους σκλήθρων. Έγιναν επανειλημμένα φυτεύσεις για την επαναδημιουργία συστάδων που είχαν καταστραφεί, ενώ πολύ σημαντική υπήρξε η παρέμβαση στην κοίτη του ποταμού. Μέσω του καθαρισμού της κοίτης το νερό έχει πλέον διέξοδο προς τη θάλασσα. Τμήμα του έλους αποξηράνθηκε, επιτρέποντας στα σκλήθρα να ανακάμψουν. Ακόμα και δέντρα τα οποία αρχικά είχε εκτιμηθεί ως νεκρά επανήλθαν και η εικόνα των περισσότερων είναι σαφώς βελτιωμένη, μιας και σχηματίζουν νέα βλάστηση.

Συνολικά, καθαρίστηκαν 2 χιλιόμετρα της κοίτης του ποταμού, ενώ έχουν φυτευτεί και περιφραχτεί 11.000 νέα δέντρα. Επίσης, πραγματοποιούνται εργασίες επισκευής αναβαθμίδων για τη συγκράτηση του εδάφους, καθώς και εργασίες καθαρισμού των υφιστάμενων μονοπατιών και κλαδέματος των παρακείμενων θάμνων/δέντρων.

Λειτουργία Βοτανικού Κήπου

Ξεκίνησε στο Κτήμα Αγαδάκη τη λειτουργία του ο Βοτανικός Κήπος που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του έργου LIFE Andros Park. Παράλληλα διοργανώθηκε έκθεση φωτογραφίας που αφορά στα είδη και τον βιότοπο για τα οποία υλοποιούνται δράσεις από το έργο με στόχο την προστασία και ανάδειξη τους.

Ο Βοτανικός Κήπος φιλοξενεί 150 είδη αυτοφυών φυτών της Άνδρου που έχουν φυτευτεί στις αναβαθμίδες του Κτήματος και σε διάφορες θέσεις ανάλογα με τις απαιτήσεις τους. Η πρώτη αναβαθμίδα φιλοξενεί αρωματικά φυτά και φρύγανα, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει χαρακτηριστικά οπωροφόρα δένδρα, θάμνους και ποώδη φυτά της μεσογειακής χλωρίδας της Άνδρου.

Ειδικές πινακίδες δίπλα σε κάθε είδος φυτού δίνουν χρήσιμες πληροφορίες για την ταυτότητα και την βιοκατανομή τους, ενώ η διαδρομή των επισκεπτών έχει οριοθετηθεί με ένα πετρόκτιστο μονοπάτι που διασχίζει τις δυο πρώτες αναβαθμίδες, οδηγώντας τον επισκέπτη -ταυτόχρονα με την παρατήρηση των φυτικών εκθεμάτων- στο να προσεγγίσει και τις εγκαταστάσεις του όμορφου παλιού ελαιοτριβείου.

Ο Βοτανικός Κήπος έχει διαμορφωθεί με την επιστημονική καθοδήγηση του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την Καΐρειο Βιβλιοθήκη. Τα φυτικά είδη (εκθέματα) έχουν συλλεχθεί στην Άνδρο και μεταφυτευτεί στον Κήπο. Στόχος του εγχειρήματος δεν είναι μόνο η ενημέρωση των επισκεπτών για τον χλωριδικό πλούτο της Άνδρου, αλλά και η προστασία σπάνιων ειδών φυτών του νησιού.

Σημαντική έρευνα για τα μανιτάρια της Άνδρου

Στο πλαίσιο του έργου LIFE Andros Park εντατικοποιήθηκε η έρευνα που αφορά στα μανιτάρια της Άνδρου και εστίασε στα δάση και τις συστάδες σκλήθρου που υπάρχουν στο νησί. Συνολικά καταγράφηκαν 106 είδη μανιταριών που σχετίζονται με τα συγκεκριμένα δένδρα, 21 από τα οποία τα καταγράφονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Η μελέτη του συνόλου των δειγμάτων που συλλέχθηκαν και η επεξεργασία των αποτελεσμάτων που προέκυψαν, οδήγησαν σε μια επιστημονική εργασία που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο διεθνές περιοδικό «Diversity». Στην εργασία αυτή συμπυκνώνεται όλη η γνώση που η μυκητολογική ομάδα του Εργαστηρίου Γενικής και Γεωργικής Μικροβιολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών έχει αποκομίσει μελετώντας την ποικιλότητα των μανιταριών που σχετίζονται με τα σκλήθρα της Άνδρου.

Δράσεις για το θαλάσσιο περιβάλλον

Στην ευρύτερη περιοχή της Άνδρου βρέθηκε η Ομάδα Πεδίου της MOm όπου πραγματοποίησε επισκέψεις σε θαλάσσιες σπηλιές που χρησιμοποιούνται από Μεσογειακές φώκιες στην Άνδρο, την Τήνο και τη Γυάρο, ενώ καθάρισε μεταξύ άλλων και μια από τις πιο επιβαρυμένες θαλάσσιες σπηλιές της περιοχής στη Μανδηλού.

Η νησίδα Μανδηλού βρίσκεται σε μια από τις κύριες διαδρομές μεταφοράς θαλάσσιων απορριμμάτων στο Αιγαίο που διέρχεται από το Κάβο Ντόρο μεταφέροντας απορρίμματα κυρίως από το Βόρειο Αιγαίο. Ως αποτέλεσμα, η θαλάσσια σπηλιά που βρίσκεται σε αυτήν είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη στη ρύπανση.

Επίσης, η ομάδα πεδίου του έργου βρέθηκε σε νησίδες της Άνδρου, για να ελέγξει την αναπαραγωγή των θαλασσοκόρακων. Παράλληλα, πραγματοποίησε δειγματοληψίες για την ύπαρξη πλαστικών στις φωλιές τους και συνέλεξε τα πλαστικά και άλλα απορρίμματα που βρέθηκαν στις νησίδες.

Συμμετοχή σε διοργανώσεις

Η Ομάδα του έργου συμμετείχε στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία από τον ΦΔΠΠ Κυκλάδων με θέμα «Γνωριμία με τις περιοχές Natura 2000: Αειφορική Διαχείριση, Προκλήσεις, Βιώσιμες Λύσεις», ενώ το LIFE Andros Park φέτος συμμετείχε στις δράσεις του 2ου Andros on Foot Festival, όπου ο Δρ. Ηλίας Πολέμης (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) συνόδευσε τους πεζοπόρους στη διαδρομή Αποίκια-Καταρράκτες Πυθάρας-Κατακαλαίοι-Βουρκωτή, ξεναγώντας τους στο φυτικό κόσμο και τον κόσμο των μανιταριών κατά μήκος της διαδρομής. Αφορμή αποτέλεσε η διάσχιση περιοχών με συστάδες σκλήθρων, έναν βιότοπο για τον οποίο το έργο υλοποιεί δράσεις προστασίας στο νησί. Επιπλέον σε επίσκεψη στο Κτήμα Αγαδάκη, ο Δρ. Παναγιώτης Τρίγκας (ΓΠΑ) ξενάγησε όσους παρευρέθηκαν στον υπό διαμόρφωση Βοτανικό Κήπο του έργου, καθώς και στο φυτώριο σκλήθρων.