Ο τελικός λόγος στις τοπικές κοινότητες

Για πολλά χρόνια το επίκεντρο του πολιτισμού ήταν οι μεγάλες πόλεις, όπως η Ρώμη, το Παρίσι, το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη, το Ρίο Ντε Τζανέιρο. Ακολουθώντας την κίνηση των ανθρώπων προς τα μεγάλα αστικά κέντρα της πατρίδας τους, καλλιτέχνες και μάνατζερ συγκεντρώνονταν εκεί κάνοντας την πολιτιστική ζωή σε αυτές τις πόλεις ολοένα και πιο έντονη. Τα τελευταία χρόνια όμως φαίνεται ότι υπάρχει ένα κλίμα για αντιστροφή αυτής της τάσης. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η επιλογή πόλεων όπως το Λιντς της Αυστρίας, η Μασαλία και η Πάφος, στις οποίες απονεμήθηκε ο τίτλος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, για το 2009, το 2013 και το 2017 αντίστοιχα. Αυτό το θέμα απασχόλησε και το πρόγραμμα Kufstein Summer School for Arts Management -ένα πρόγραμμα που απευθύνεται σε σπουδαστές των επιστημών που σχετίζονται με τον πολιτισμό και τον τουρισμό- που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του προηγούμενου μήνα στην Παλαιά Επίδαυρο.

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις για το θέμα «κέντρο και περιφέρεια» δείχνουν ότι στον χώρο του πολιτισμού υπάρχουν ορατά και αόρατα στοιχεία και δομές. Ανάλογα με τον τρόπο και την ένταση που τονίζονται και γίνονται περισσότερο ορατά αυτά τα στοιχεία, εμφανίζονται νέες δυναμικές και προοπτικές στους μικρότερους προορισμούς. Αλλά η θεωρία γίνεται περισσότερο αντιληπτή με τα παραδείγματα.

Ας δούμε λοιπόν το παράδειγμα του Λιντς. Η βιομηχανική αυτή πόλη της Αυστρίας κουβαλά τα τραύμα ότι εκεί έζησε τα νεανικά του χρόνια όχι μόνο ο Χίτλερ, αλλά και ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος Άντολφ Αιχμαν. Η ανακήρυξή της ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης χρησιμοποιήθηκε για να ξεπεράσει αυτό το τραύμα και να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα. Η διαδικασία της επιλογής της πόλης έδωσε περισσότερη έμφαση στην ανάγκη για αυτόν τον τίτλο παρά στην επιβράβευση μιας υπάρχουσας κληρονομιάς. Με το σύνθημα «το Λιντς αλλάζει», η πόλη σήμερα θεωρεί το όνομά της συνώνυμο με την πρόοδο και τη ζωντάνια.

Ας κοιτάξουμε όμως και εκτός Ευρώπης. Το Πόρτλαντ των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να θεωρηθεί ένα best practice για το πώς οι κάτοικοι έχουν τη δύναμη να μετασχηματίσουν μια πόλη χρησιμοποιώντας υπάρχουσες δομές σε ένα νέο πλαίσιο, με αποτέλεσμα την τόνωση της πολιτιστικής κίνησης. Όπως λέει ο Bill Flood, ειδικός σε θέματα τοπικής και περιφερειακής πολιτιστικής ανάπτυξης «στην περιοχή του Πόρτλαντ όπου δουλεύω, το 30% των κατοίκων αποτελούν εθνικές μειονότητες. Έχουν υπέροχες παραδόσεις, αλλά είναι εντελώς διαφορετικοί από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Πώς μπορούν να γίνουν κομμάτι της συνολικής κοινότητας; Πώς θα τους αποδεχθεί η κοινότητα και πώς θα μάθει ο ένας από τον άλλο; Η πόλη έφτιαξε ένα οικονομικό αναπτυξιακό σχέδιο στο οποίο ο πολιτισμός έχει ρόλο κλειδί. Ο πολιτισμός είναι το στοιχείο που είτε μας φέρνει κοντά είτε μας χωρίζει».

Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν ότι οι ειδικοί και η κατάλληλη πολιτική μπορούν να υποστηρίξουν το όραμα των μικρότερων τόπων να έλθουν στο προσκήνιο, αλλά τον τελικό λόγο τον έχει η τοπική κοινότητα. Όπως κατέληξαν συμπερασματικά οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα στην Παλαιά Επίδαυρο, το κύριο έργο καλλιτεχνικών μάνατζερ είναι να πείσουν τους ντόπιους ότι για την άνθηση της πολιτιστικής ζωής στον τόπο τους υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι.