Της Μαρίας Ρώτα

Φραγκίσκος Λεονταρίτης. Ο πρώτος «Γκρέκο» στη Βενετία

  • Πέμπτη, 11 Οκτωβρίου, 2018 - 06:22

Μια εικοσαετία πριν τον ζωγράφο, ο Κρητικός συνθέτης και σπουδαίος Φραγκίσκος Λεονταρίτης άφησε έντονα τα ίχνη του στη «Γαληνοτάτη». Οι Βενετσιάνοι δεν αποκαλούσαν μονάχα τον σπουδαίο Δομίνικο Θεοτοκόπουλο, El Greco (ο Γκρέκο = ο Έλληνας). Περίπου μια εικοσαετία πριν την άφιξη του Θεοτοκόπουλου στη Βενετία, ήταν εκεί, και είχε παρουσιάσει μια άριστη μουσική δραστηριότητα ο Φραγκίσκος Λεονταρίτης που άφησε άριστες μουσικές δραστηριότητες στην Βενετία.

Μέχρι σήμερα, ακόμα και άριστα εγκυκλοπαιδικά λεξικά τον καταχωρούν ως Ιταλό σπουδαίο συνθέτη παραθέτοντας όμως ταυτόχρονα την προσωνυμία: «El Greco». Σε διάφορα γραπτά κείμενα της εποχής αναφέρεται ότι ο Λεονταρίτης υπήρξε ο μοναδικός Έλληνας συνθέτης της Αναγέννησης, που χρησιμοποίησε δυτικές φόρμες. Όσα στοιχεία έχουν γίνει γνωστά για τη ζωή και το έργο του οφείλονται στην ερευνητική εργασία του καθηγητού Ν. Παναγιωτάκη, διευθυντή του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών» της Βενετίας. Πριν από περίπου 30 χρόνια ο Παναγιωτάκης άρχισε να συνθέτει το πορτρέτο του Λεονταρίτη, χρησιμοποιώντας σκόρπιες πληροφορίες που εντόπισε σε διάφορες πηγές.

Ο σπουδαίος μουσικός και συνθέτης Λεονταρίτης ήταν Έλληνας στην καταγωγή, με μητρική γλώσσα την Ελληνική, και Καθολικός στο θρήσκευμα. Γεννήθηκε το 1518 στον Χάνδακα (το σημερινό Ηράκλειο της Κρήτης) επαρχίας τότε του Βενετικού κράτους. Ήταν γιος Έλληνα Καθολικού ιερέα, πήρε τα πρώτα του μαθήματα στον Άγιο Τίτο (ήταν σχολείο της γενέτειράς του) και φυσικά γνώρισε ένα πολιτισμό που προέκυψε από την δημιουργική ιστορική και πολιτιστική συνάντηση της ελληνο – βυζαντινής παράδοσης με την λατινο-ιταλική. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στον Άγιο Ιωάννη του Λατερανού στη Ρώμη και στη συνέχεια επέστρεψε στην Κρήτη όπου δίδαξε μουσική και χειροτονήθηκε. Στη Βενετία έφτασε το 1549 σε μια από τις λαμπρότερες περιόδους της πόλης. Έγινε δεκτός στη χορωδία του Αγίου Μάρκου και υπό την καθοδήγηση του σπουδαίου μουσικού Αντριάν Βιλαέρτ εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο αξιόλογους συνθέτες της πόλης.

Η θαυμάσια φωνή και η μουσική του δεξιοτεχνία εκτιμήθηκαν αμέσως, από πλήθος ανθρώπων που αγαπούσαν την ωραία μουσική και τον ανέδειξαν σε έναν από τους πλέον περιζήτητους μουσικούς. Ωστόσο, παρά την αναγνώριση της καλλιτεχνικής του προσφοράς και τον θαυμασμό για τις άριστες παρουσιάσεις του, σε προσωπικό επίπεδο η ζωή του Λεονταρίτη δεν ήταν ευτυχισμένη. Το 1562 ξέφυγε προσωρινά από την ιερατική του ιδιότητα και το 1557 παραιτήθηκε από τη χορωδία, αλλά για λίγα χρόνια παρέμεινε στη Βενετία.

Ο Λεονταρίτης έφυγε από τη Βενετία

Το 1562 θέλησε να φύγει από τη Βενετία και να επισκεφθεί άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Πέρασε τις Άλπεις και έφτασε στο Μόναχο. Επισκέφθηκε την Αυλή του φιλόμουσου Αλβέρτου Ε’ του Μεγάθυμου που ήταν ο Δούκας της Βαυαρίας. Είχε ιδρύσει την πινακοθήκη και την βιβλιοθήκη του Μονάχου και αγαπούσε τη μουσική. Εκεί βρισκόταν ένας κορυφαίος μουσικός της εποχής, ο περίφημος Φλαμανδός Ορλάντο ντι Λάσο. Μόλις πληροφορήθηκε την επίσκεψη του Λεονταρίτη στην πόλη τους, ζήτησε την «μουσική του συνεργασία»! Χάρη σε αυτόν η χορωδία της Βαυαρικής Αυλής αναδείχθηκε σε μια από τις διασημότερες της Ευρώπης. Η αξία του Λεονταρίτη αναγνωρίστηκε και ο συνθέτης υπήρξε ιδιαίτερα δημιουργικός, γράφοντας τα περισσότερα από τα σωζόμενα έργα του. Αυτή την εποχή του 16ου αιώνα παρουσιάζονται και οι δυο εκδόσεις των «μοτέτων»* του, αφιερωμένες στον Δούκα της Βαυαρίας η πρώτη (Βενετία 1564) και στον Αρχιεπίσκοπο του Σάλτσμπουργκ η δεύτερη (Βενετία 1566). Τα έργα του θαυμάστηκαν ιδιαίτερα και και έγιναν γνωστά σε πολλούς Ευρωπαίους. Το 1567 ο Λεονταρίτης ταξίδεψε και επισκέφθηκε πάλι την Ιταλία, αρχικά στην Κρεμόνα και στη συνέχεια και πάλι στη Βενετία. Επιθυμούσε, μετά από λίγους μήνες να επιστρέψει πάλι στη Βαυαρία, όμως η οικονομική του κατάσταση δεν ήταν καλή και αυτό τον στεναχώρησε πολύ. Έτσι πήρε την απόφαση να επιστρέψει στη γενέτειρά του, στο Ηράκλειο της Κρήτης (στον Χάνδακα). Η απόφασή του ήταν μεγάλη. Η χαρά του ήταν ότι η μητέρα του ήταν ζωντανή και… εκποιεί την πατρική περιουσία προκειμένου να εξοφλήσει τους πιστωτές. Εκεί ανέκτησε τον βαθμό ιεροσύνης (που είχε πριν φύγει από την Ελλάδα) και επέστρεψε στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας. Δραστηριοποιείται ως οργανίστας και δάσκαλος μουσικής στον Ναό του Αγίου Τίτο.

Η μουσική του Φραγκίσκου Λεονταρίτη στο Μέγαρο Μουσικής

Η Ελλάδα υποδέχθηκε την μουσική του Λεονταρίτη στο Μέγαρο Μουσικής, τον Μάρτιο του 1999 υπό τη διεύθυνση του Νίκου Κοτροκόη με έργα θρησκευτικής μουσικής του Κρητικού συνθέτη. Δέκα χρόνια πριν το 1989 πρώτος ο Αντώνης Κοντογεωργίου είχε παρουσιάσει στην Ελλάδα το σύνολο των έργων και είχε προχωρήσει στην πρώτη ηχογράφηση της μουσικής. Δημιούργησε το φωνητικό σύνολο «ΠολυΦωνία» όπου αναδείχθηκαν όλα τα άριστα έργα του. Παρουσιάστηκε ακόμη μια οκτάφωνη λειτουργία του συνθέτη με δωδεκάφωνη λειτουργία «Αμνός Θεού».

Πρέπει να είμαστε υπερήφανοι εμείς οι Έλληνες γιατί υπήρξαν αρκετοί που προσέφεραν γνώση και πολιτισμό (κάποτε) στην Ευρώπη και όχι μόνον.

*Μοτέτο: Πολυφωνική σύνθεση με ή χωρίς συνοδεία οργάνων. Τα κείμενα είναι συνήθως θρησκευτικού περιεχομένου. Η λέξη είναι Ιταλική.

Μαρία Ρώτα

Ετικέτες: 

Διαβάστε ακόμα