Ξαναζωντανεύει η «Μικρά Αγγλία»

Σε ένα τεράστιο κινηματογραφικό σκηνικό έχει μετατραπεί εδώ και ενάμιση μήνα το νησί της Άνδρου, με αφορμή τα γυρίσματα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Μικρά Αγγλία», τα οποία ξεκίνησαν στις αρχές Μαρτίου. Ο καλός καιρός των τελευταίων ημερών ευνόησε τα γυρίσματα στα οποία συμμετέχει πλήθος κατοίκων του νησιού που θα προσθέσουν τη… δική τους πινελιά λαμβάνοντας μέρος στην ταινία, με πολύτιμη συνεισφορά μπροστά και πίσω από τις κάμερες.

Η ταινία, η δωδέκατη κατά σειρά ταινία μεγάλου μήκους του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, έχει βασιστεί στο ομώνυμο μυθιστόρημα της συγγραφέα Ιωάννας Καρυστιάνη, το οποίο κυκλοφόρησε το 1997 από τις εκδόσεις Καστανιώτη και έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1998. Το βιβλίο, το πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέα, σημείωσε μεγάλη επιτυχία και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες. Μάλιστα, με αφορμή το βιβλίο το νησί έχουν επισκεφθεί ταξιδιώτες από πολλά μέρη του κόσμου προκειμένου να «συστηθούν» και από κοντά με τη… Μικρά Αγγλία.

Η «Μικρά Αγγλία» των Κυκλάδων

Η Άνδρος, ένα νησί με μακρά ναυτική παράδοση ονομαζόταν από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και την εποχή του Μεσοπολέμου «Μικρά Αγγλία», σε μια προσπάθεια να «μιμηθεί» την πανίσχυρη ναυτικά Αγγλία αλλά κυρίως λόγω αντιπαλότητας με τα εφοπλιστικά γραφεία της Αγγλίας. Στο βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη έχει αποτυπωθεί η ναυτική ζωή της Άνδρου από το 1925 μέχρι και το 1950, μέσα από ιστορίες των ίδιων των ναυτικών αλλά και των γυναικών που έμεναν πίσω, περιμένοντας τη χαρμόσυνη είδηση της επιστροφής ή το τραγικό μήνυμα της απώλειας. «H ιστορία διαθέτει ναυτικό φυλλάδιο», αναφέρεται στην περίληψη του βιβλίου «και ταξιδεύει επί μία εικοσαετία μεταφέροντας θαλασσοφαγωμένους άντρες και θαλασσοφαγωμένες γυναίκες στους μεγάλους ή ασήμαντους πλόες της ζωής, από τη Σουραμπάγια στα βυσσινοχώραφα της Άνδρου, από τα τζενεραλάδικα και τα υπερωκεάνια στη χρυσαφένια αμμουδιά του Nειμποριού και στις ασκήσεις μελαγχολίας μιας παρέας κοριτσιών, από ένα ντοματοπίλαφο στο Mπουένος Άιρες στις πιστές λαρδομούνες που κρέμονται από το στόμα της Mούραινας κι από τις συμμαχικές νηοπομπές κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου στη Pίβα και στο λευκό διώροφο των Σαλταφέρων με το τσιγκούνικο ταβάνι, που σαν απλωμένο τουλπάνι έσταζε τους ήχους τού απάνω σπιτιού και μαζί τους ήχους του έρωτα στο πανομοιότυπο κάτω σπίτι, είκοσι τέσσερις λεπτές κυπαρισσοσανίδες που ρήμαξαν ζωές».

Όπως είχε δηλώσει η Ιωάννα Καρυστιάνη, μιλώντας στους κατοίκους του νησιού στο κατάμεστο δημοτικό θέατρο Άνδρου, κατά την παρουσίαση της ταινίας τον περασμένο Νοέμβριο, «την Άνδρο τη νιώθω κι εγώ σαν γενέθλιο τόπο. Η Άνδρος για μένα έγινε όλα τα μέρη του κόσμου, ένας πλήρης κόσμος». Η συγγραφέας αποφάσισε το 1989, επισκεπτόμενη για πρώτη φορά το νησί, να γράψει ένα βιβλίο για τους ναυτικούς της Άνδρου. «Όλα μου τα βιβλία είναι απότοκα ενός ισχυρού συγκλονισμού. Αυτό που με συγκλόνισε στην Άνδρο ήταν η αίσθηση ότι το χαμένο σώμα του ναυτικού στους μακρινούς ωκεανούς δεν επιστρέφει στον γενέθλιο τόπο για τον τελευταίο ασπασμό με την ταφή», ανέφερε η συγγραφέας.

«Αξία γενέθλιου τόπου» η Άνδρος

Σύμφωνα με τα όσα είχε πει ο σκηνοθέτης της ταινίας, Παντελής Βούλγαρης, στη συνάντηση στο δημοτικό θέατρο: «το σημαντικότερο για ‘μένα είναι η προσπάθεια να γυρίσω πίσω στα χρόνια, στην εικοσαετία 1930-1950, να πλησιάσω τα πρόσωπα εκείνης της εποχής, να καταγράψω τα βλέμματα γυναικών και ανδρών, να ανακαλύψω τις μικρές χειρονομίες, κάποιες συμπεριφορές που έχουν ξεχαστεί. Με λίγα λόγια, να ψάξω για ένα άλλο ήθος που σήμερα έχει ατονήσει. Οι σιωπές των ανθρώπων, τα χαμόγελα, οι πίκρες στις ρυτίδες των προσώπων, τα τρυφερά χάδια, τα βλέμματα που λένε πολλά. Αυτό το υλικό καταγράφω στη μνήμη μου εδώ και 25 χρόνια. Η Άνδρος για ‘μένα αποτέλεσε την αξία του γενέθλιου τόπου».

Μνήμες και ιστορίες της παλιάς Άνδρου

Οι συντελεστές της ταινίας περπάτησαν σπιθαμή προς σπιθαμή την Άνδρο, αναζητώντας κάθε ατμοσφαιρική γωνία του νησιού, όπου θα μπορούσαν να γίνουν γυρίσματα. Περισσότερα από εκατό σημεία, ανάμεσά τους το γηροκομείο, το παλιό νεκροταφείο, η λέσχη Ανδρίων, η Καΐρειος βιβλιοθήκη, το Επισκοπείο, η Ρίβα, η Αγία Θαλασσινή, η Πλακούρα, το Κόρθι, αποτελούν το σκηνικό που θα ξαναζωντανέψει μνήμες και ιστορίες από την παλιά Άνδρο. Ιστορίες των ανθρώπων και του τόπου, του απέραντου κόσμου της θάλασσας, των ταξιδιών, της ξενιτιάς, της αναμονής και της απώλειας. Οι κάτοικοι του νησιού βρίσκονται επί ποδός προσπαθώντας να βοηθήσουν τους συντελεστές της ταινίας με κάθε τρόπο, ενώ σπουδαία είναι η συνδρομή που παρέχει εθελοντικά η πολύ δραστήρια Κινηματογραφική Λέσχη Άνδρου.