Μακεδόνες

Ο Δημοσθένης θεωρούσε το βασιλιά των Μακεδόνων Φίλιππο «βάρβαρο». Μιλούσε ακαταλαβίστικα, σαν να έκανε «μπαρ-μπαρ». Ο Ισοκράτης όμως, κι αυτός Αθηναίος, έλεγε πως «Τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι καὶ μᾶλλον Ἓλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἤ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας». Η παιδεία δηλαδή μετράει για να πούμε κάποιον Έλληνα κι όχι η καταγωγή. O Ηρόδοτος περιγράφει πως ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος του Περδίκκα έλαβε μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες, όπου μόνον Έλληνες επιτρεπόταν να μετάσχουν.

Η ταυτότητα των λαών καθορίζεται από την καταγωγή, τον τόπο τους, την παιδεία, τη θρησκεία, τη γλώσσα που μιλούν. Το πρόβλημα των Μακεδόνων μας τυραννάει ως σήμερα. Για την καταγωγή, μόνο μυθολογικές πληροφορίες έχομε που απηχούν τα συναισθήματα λαών, τουλάχιστον στην αρχαιότητα. Παιδιά κι εγγόνια του Έλληνα ήταν ο Δώρος, ο Ίωνας, ο Αχαιός και ο Αίολος, γεννήτορες των Δωριέων, Ιώνων, Αχαιών, Αιολών. Αποτελούσαν το «Γένος» των Ελλήνων. Αδελφή του Έλληνα ήταν η Θυία, που παιδιά της ήταν ο Μακεδόνας, ο Γραικός κλπ. Αυτοί ήταν λοιπόν «ξαδέλφια» των Ελλήνων. Ο προπάτορας όλων, ο Προμηθέας, μας παρέδωσε, κλέβοντάς την από τους θεούς, τη Γνώση και την Τέχνη, την παιδεία. Οι Μακεδόνες επομένως είχαν την ίδια παιδεία, το ίδιο «έθος», με τους Έλληνες, ανήκαν στο ίδιο «Έθνος». Ίδιο έθνος, άλλο γένος! Ο διεθνής όρος nation (λατινικά nasco=γεννώ) σημαίνει γένος. Λέξη για το έθνος δεν έχουν οι ξένοι και επιτείνουν τη σύγχυση ταυτίζοντας το ethnicity με το nationality.

Για τη γλώσσα τους, δεν ξέρομε πολλά. Δεν υπήρχε τότε φωνόγραφος για να ακούσουμε πώς μιλούσαν οι αρχαίοι Μακεδόνες και οι Έλληνες. Για να τους ονομάζει ο Δημοσθένης βαρβάρους, σημαίνει πως οι Αθηναίοι δεν καταλάβαιναν τι έλεγαν οι Μακεδόνες, όπως κι εγώ δεν καταλάβαινα μια γριούλα που μου μιλούσε ποντιακά. Τα ονόματα των Μακεδόνων, όσων τουλάχιστον αναφέρει η ιστορία, ήταν καθαρά Ελληνικά: Φίλιππος, Αλέξανδρος, Δημήτριος, Πτολεμαίος κλπ. Το Δίο, αρχαία Μακεδονική πόλη στον Όλυμπο, έχει πολεοδομία με τα ίδια χαρακτηριστικά όπως των Ελληνικών πόλεων, ναούς αφιερωμένους στους ίδιους θεούς, με ελάχιστες τοπικές παραλλαγές, και επιγραφές Ελληνικές.

Ο τόπος που κατοικούν οι σύγχρονοι αυτοαποκαλούμενοι «Μακεδόνες» δεν έχει, σημαντικά τουλάχιστον, μνημεία από την εποχή των Μακεδόνων του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου. Όλα τα αξιόλογα μνημεία τους (Δίο, Βεργίνα, Αμφίπολη κλπ) βρίσκονται στην Ελληνική Μακεδονία. Ο τόπος τους αντιστοιχεί στην αρχαία Παιονία. Οι Ρωμαίοι όμως την ένωσαν με τη Μακεδονία κι από τότε όλος αυτός ο τόπος ονομάζεται Μακεδονία.

Από την εποχή του Φιλίππου, όταν η Ελλάδα έγινε ενιαία χώρα, Έλληνες και Μακεδόνες βρισκόμαστε κάτω από τους ίδιους θεσμούς, Μακεδονικούς, Ρωμαϊκούς, Βυζαντινούς, Οθωμανικούς, για πάνω από 2 χιλιετίες. Ίδια ήθη, ίδιο έθνος. Μου φαίνεται, τελικά, ξεκάθαρο, πως οι Μακεδόνες και οι Έλληνες είμαστε το ίδιο έθνος, έστω και διαφορετικό γένος. Ο Αλέξανδρος, στο αφιέρωμά του, ανέφερε: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων». Είχε επομένως Ελληνική συνείδηση. Τους Μακεδόνες δεν τους ανέφερε, θεωρώντας τους αυτονόητα Έλληνες. Σε κάποια φάση, άρχισε διαφοροποίηση με την κάθοδο Σλάβων (Βουλγάρων). Όσο πιο βόρεια τόσο πιο συχνά η επικρατούσα γλώσσα είναι παραλλαγή της Σλάβικης, όσο πιο νότια η εξελισσόμενη Ελληνική. Η Ελληνική γραφή επικράτησε σ΄ αυτούς με τη μορφή του κυριλικού αλφαβήτου. Στον 20ό αιώνα οι πληθυσμοί άλλαξαν απότομα. Από το νότο αναγκάσθηκαν να φύγουν οι σλαβόφωνοι κάτοικοι και οι Τούρκοι, ενώ γέμισε ο τόπος από Πόντιους πρόσφυγες.

Σήμερα, οι κάτοικοι του βορρά αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες και η πατρίδα τους ως Μακεδονία. Κανένας δεν μπορεί να αποδείξει καταγωγή από τους αρχαίους Μακεδόνες, που κανένας δεν ξέρει τι απογόνους άφησαν. Ο τόπος που κατοικούν είναι η αρχαία Παιονία, που αργότερα ονομάσθηκε Μακεδονία, χωρίς μνημεία από την εποχή της Μακεδονίας του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου. Μόνο στήριγμά τους είναι ο μύθος που επινόησαν γύρω από αυτό το θέμα. Στο μύθο τους απαντούμε με άλλο μύθο, πως την εθνική τους συνείδηση τη δημιούργησε ο Τίτο. Κατά τη μαρτυρία του Μυριβήλη, γραμμένη πριν από το 1924, οι ντόπιοι συνεννοούνται άνετα με Σέρβους και Βουλγάρους, μισούν τους βουλγάρους, επειδή παίρνουν τα παιδιά τους στον πόλεμο, μισούνται από τους Σέρβους, διότι τους θεωρούν βουλγάρους και βλέπουν με συμπάθεια εμάς του περαστικούς Ρωμιούς, διότι είμαστε πιστοί στον Πατριάρχη και διότι στους τάφους των προγόνων τους και στα σκεβρωμένα εικονίσματά τους τα γράμματα είναι Ελληνικά. Όμως δεν είναι ούτε Σέρβοι, ούτε Βούλγαροι ούτε Ρωμιοί. Είναι «Μακεντόν ορτοντόξ». Δεν επιθυμούν να είναι ούτε Σέρβοι ούτε Βούλγαροι ούτε Έλληνες. Δεν τους μένει άλλο από το να είναι «Μακεδόνες».

Τους τιμωρούμε γι΄ αυτό ασκώντας βέτο σε κάθε προσπάθειά τους να ενταχθούν σε διεθνή οργανισμό. Κι αυτό, αφού δεχθήκαμε για πολλές δεκαετίες να είναι Μακεδόνες, κάτοικοι της Δημοκρατίας της Μακεδονίας στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας. Ο μύθος τους είναι υπαρξιακός γι΄ αυτούς. Αν δεν είναι ούτε Σέρβοι, ούτε Βούλγαροι, ούτε Έλληνες, τι είναι; Οι μύθοι εγγεγραμμένοι στο σκληρό δίσκο της ομαδικής μνήμης δεν διαγράφονται εύκολα. Θα προτιμούσαμε όμως στη θέση τους μια μεγάλη Βουλγαρία ή μεγάλη Σερβία, ή μεγάλη Αλβανία αντί της μικρής ανεξάρτητης FYROM; Είναι προφανές, ότι κανένας άλλος εκτός από αυτούς δεν μπορεί να τους εμποδίσει να αυτοπροσδιορισθούν, στο βαθμό που δεν θίγουν εμάς. Στο Σύνταγμά τους δηλώνουν ότι δεν έχουν βλέψεις σε άλλες χώρες, χωρίς όμως να περιγράφουν τα σύνορα του κράτους τους. Το διπλωματικό πόλεμο τον έχουν πρακτικά κερδίσει. Όλοι (εκτός από εμάς) τους αποκαλούν Μακεδόνες. Πρόβλημα είναι, όπως λέει το Υπουργείο μας των Εξωτερικών, ότι, αφού υπάρχει κι άλλη Μακεδονία, η Ελληνική και Βουλγαρική, το όνομα του Κράτους τους ως Μακεδονία υποδαυλίζει αλυτρωτικές τάσεις.

Είναι οι γείτονές μας. Έχομε περισσότερα κοινά παρά διαφορές, συμπεριλαμβάνοντας τον τρόπο που κάνομε το σταυρό μας. Έχομε ισχυρά οικονομικο-πολιτικά συμφέροντα να ζούμε αρμονικά με τους γείτονές μας, αμοιβαία ανάγκη για αλληλοβοήθεια. Έχουν ένα ακαταμάχητο επιχείρημα: Το όνομά είναι δικό τους, κανένας δεν μπορεί να τους το επιβάλει. Το ιστορικό επιχείρημά μας είναι κυρίως επιστημονικό και σε καμιά περίπτωση δεν παραιτούμαστε από την επιστημονική αλήθεια. Ένας προσδιορισμός του κράτους τους, όπως «Βόρεια» ή «Νέα» Μακεδονία, σε αντιδιαστολή με την Κεντρική, Δυτική και Ανατολική Μακεδονία, που είναι Ελληνική, θα επέτρεπε τον αυτοπροσδιορισμό τους ως Μακεδόνων διώχνοντας το δικό μας δικαιολογημένο φόβο του αλυτρωτισμού.