Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. καθηγητής καρδιολογίας

Μεταμορφώσεις

  • Τρίτη, 12 Μαρτίου, 2019 - 06:22

Από σπουδαία, ευγενική οικογένεια το παλικάρι, ο Ακταίωνας. Η μάνα του κόρη του ξακουστού Κάδμου, Σύρου μετανάστη που μας έφερε τα Φοινικικά γράμματα, την εκτροφή των βοοειδών κι έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Θήβας. Πατέρας του ήταν ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα. Πήρε την καλύτερη μόρφωση το παιδί από το σοφότερο δάσκαλο της εποχής, τον Κένταυρο Χείρωνα. Κι έγινε σπουδαίος κυνηγός. Το πήρε πάνω του. Ως και την Άρτεμη, θεά του κυνηγιού, της παρθενιάς και της Σελήνης, προκάλεσε. Κυνηγούσε με 50 σκυλιά. Φυσικά δεν του αρκούσε το κυνήγι. Και κάποτε, σε μια μυστική σπηλιά, είδε ότι δεν έπρεπε να δει: Γυμνή την Άρτεμη να λούζεται με τις ακολούθους της. Ανελέητη, η θεά έγινε έξαλλη μαζί του. Του έσταξε μια σταγόνα μαγικού υγρού και τον μεταμόρφωσε σε αρσενικό ελάφι. Το είδαν τότε τα σκυλιά του, δεν τον αναγνώρισαν και τον κατασπάραξαν.

Ξέρομε πολιτικούς που εμφανίζονταν π.χ. αριστεροί. Μ΄ αυτό τον τρόπο πήραν την εξουσία, το πήραν πάνω τους, μεταμορφώθηκαν και επέβαλαν την πιο δεξιά πολιτική που έχει ποτέ εφαρμοσθεί. Μετέβαλαν το δήμο σε όχλο. Πέτυχαν ακόμη και να επιβάλουν διεθνώς μια νεοελληνική ορολογία. Μετονόμασαν τη μεταμόρφωση σε kolotoumba. Οι δυνάμεις τους, τα σκυλιά, που εξέθρεψαν έγιναν οι δυνάμεις για να τους κατασπαράξουν. Η αριστερά Άρτεμη έπρεπε να αποδείξει την αμφισβητημένη αγνότητά της.

Να αφήσουμε όμως τ΄ αστεία, που μπορεί να είναι και άδικα. Το πραγματικό μου ερώτημα είναι πώς γίνονται οι μεταμορφώσεις σαν κι αυτές που περιγράφει ο Οβίδιος. Ο ένας λόγος είναι προσωπικός, το νοητό Εγώ του καθενός. Άβατο για τους άλλους, καθαρά δικό του. Κάποιος έχει αναπτύξει φιλοδοξίες. Διαθέτει πνευματικές και σωματικές ικανότητες μεγαλύτερες από τους άλλους, κατάλληλος δηλαδή για ηγέτης σε μια αγέλη, που είναι έτοιμη να μιμηθεί και ακολουθήσει τον ικανότερο ανάμεσά της. Οι ικανότητές μας έχουν διπλή προέλευση. Μια είναι η κληρονομικότητά, το DNA μας, του αισθητού Εγώ μας, που μας έκανε δυνατούς, ωραίους, ευφυείς και ότι άλλο χρειάζεται για να αναδειχθούμε στην κοινωνία μας. Η άλλη είναι η παιδεία μας. Ο ασθενικός τύπος που γυμνάζεται εξαντλητικά μπορεί να αποβεί ισχυρότερος από το γεννημένο δυνατό, που περνά νωχελικά σ' όλη τη ζωή του και ο ευφυής που έμεινε απαίδευτος μπορεί να υπολείπεται σε πνευματική απόδοση, από τον λιγότερο ευφυή που εκπαιδεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο. Τέτοια παιδεία μπορεί να την έχει πάρει από το σπίτι του, από το σχολείο, από φίλους, μόνος του. Η προσπάθειά του και συγκυρίες έχουν βοηθήσει να αναδειχθεί. Ισχύει πάντοτε ο νόμος του Thorndike: "Οι άνθρωποι τείνουν να επιδιώκουν εκείνες τις δραστηριότητες που καταλήγουν σε κάποια επιτυχία". Η κοινωνική αναγνώριση είναι η επιτυχία, που αναπτύσσει το κοινωνικό του Εγώ. Δεν είναι κακό. Η φιλοδοξία αποτελεί κίνητρο, μπορεί όμως, όταν γίνεται υπέρμετρη, να καταλήξει σε αλαζονεία, που, ναι, όπως συνήθως οι ακραίες στάσεις, μπορεί να επιφέρει καταστροφή. Την είχε ο Ακταίωνας. Την έχουν συχνά πολιτικοί μεγαλωμένοι σε κατάλληλο περιβάλλον. Οι ικανότητες ενός ηγέτη όμως είναι δύο ειδών. Μια είναι η ικανότητα να καταλάβει την εξουσία. Η άλλη είναι να έχει σαφή Σκοπό, εικόνα του τι επιδιώκει να κάνει όταν θα έχει αναλάβει την εξουσία, τη δυνατότητα δηλαδή, μόνον αυτός, να επιβάλλει νόμιμη βία. Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν την πρώτη ικανότητα. Αποδεικνύεται όταν έχουν γίνει εξουσία. Τη δεύτερη όμως, τη δημιουργία οράματος, σχεδίου συγκεκριμένου με προσχεδιασμένο πρόγραμμα πώς να επιτύχουν το σκοπό τους και προδιαγεγραμμένο τρόπο αξιολόγησης του αποτελέσματος, την έχουν ελάχιστοι σ΄ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία.

Στο μεταξύ, δεν πρέπει να ξεχνάμε τα άλλου είδους κίνητρα, τις Αριστοτελικές ορέξεις που ταλαντώνονται φυσιολογικά, όπως είναι η πείνα, η δίψα, ο ύπνος, ο έρωτας κλπ. Αυτά είναι ακατανίκητα, ενώ τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα μπορούν να τα ελέγξουν σε μικρό βαθμό, ποτέ όμως να τα αναστείλουν πλήρως. Η ερωτική δίψα ήταν που έστρεψε το μεγάλο κυνηγό Ακταίωνα στην οφθαλμοπορνεία της Άρτεμης που του στοίχισε τόσο άδοξα τη ζωή. Στις ταλαντούμενες ορέξεις ανήκει και η ικανότητα της προσοχής. Εκτός από την αυτόματη εστίασή της σε κάθε ισχυρό και απότομο ερέθισμα, κατευθύνεται και από το Σκοπό που έχει θέσει το νοητό Εγώ. Στην τελευταία περίπτωση, η προσοχή αμβλύνει όλες τις αισθήσεις εκτός από εκείνη στην οποίαν εστιάζεται. Αυτοενισχύεται έτσι, αυξάνοντας την πιθανότητα να παραχθεί αποτέλεσμα, μια έμπνευση, ένα "Εύρηκα!". Αδιάλειπτα μπορεί να διαρκέσει για κάτω από 10 δευτερόλεπτα. Με μικροδιαλείμματα, ως 3 ώρες. Ακολουθεί κάματος, Οι σχετικές δραστηριότητες πρέπει να σταματήσουν, ενδέχεται να επέλθει και ύπνος και μετά την ανάπαυση, επανέρχεται ταλαντούμενη η εστίαση της προσοχής, εκεί που την στρέφει ο Σκοπός. Και ο Σκοπός, προϊόν της ελεύθερης βούλησης του νοητού Εγώ, είναι κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου που τον διακρίνει από τα υπόλοιπα ζώα. Αυτά κατευθύνουν τις δραστηριότητές του ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχονται και τις φυσιολογικές ταλαντώσεις τους, από Αιτίες του παρελθόντος δηλαδή. Ο άνθρωπος όμως τις κατευθύνει και από το μελλοντικό Σκοπό του. Η επιδίωξή του απαιτεί τη στοιχειώδη ικανοποίηση των κινήτρων του αισθητού και του κοινωνικού Εγώ (Maslow).

Η αλαζονεία, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη πίεση για επιτυχία, κοινωνική αναγνώριση, μπορεί να κατανικήσει και τους πιο αγνούς Σκοπούς, αν βέβαια υπήρξαν κάποτε κάποιοι. Δεν συνειδητοποιεί ο ήρωας το μέγεθος των δυσχερειών που έχει αναλάβει συγκριτικά με τις φυσικές και επίκτητες ικανότητές του, που τις θεωρεί ακατανίκητες. Οι δραστηριότητες στρέφονται όχι προς την ικανοποίηση του Σκοπού του νοητού Εγώ, αλλά προς την κοινωνική αναγνώριση του κοινωνικού Εγώ. Και γίνεται έτσι αυτό που οι άλλοι βλέπουν ως μεταμόρφωση. Για τον ίδιο δεν είναι μεταμόρφωση. Την επιτυχία, επιζητούσε, την επιτυχία εξακολουθεί να επιζητεί. Χρησιμοποιεί κάθε μέσο γι΄ αυτό το Σκοπό, ακόμη και άγρια σκυλιά για να είναι πρώτος στο κυνήγι. Επειδή όμως είναι άνθρωπος, και επομένως υπόκειται στους περιορισμούς των φυσιολογικών ταλαντώσεων, όπως είναι π.χ. η δίψα για κοινωνική αναγνώριση ή, πιο ταπεινά, η δίψα για πλούτο και άλλες εφήμερες δόξες, κάποια στιγμή θα κάνει το λάθος. Και ο Δήμος, σα σύνολο, πάντοτε είναι ανώτερος από τον οποιονδήποτε ηγέτη του. Και ανελέητος. Γίνεται έξαλλος, αναδεικνύει τη μεταμόρφωση και τα αγριεμένα σκυλιά, οι δυνάμεις που ο ίδιος ο Ακταίωνας εξέθρεψε, θα τον κατασπαράξουν. Θυμάμαι ένα βασιλιά, πριν από μερικές δεκαετίες, που τον κατασπάραξαν τα σκυλιά του παρακράτους που είχε εκθρέψει.

Μυθολογία!

 

Ετικέτες: 

Διαβάστε ακόμα