"Μεγάλο το φάσμα, μειωμένα τα αντανακλαστικά της πολιτείας"

Στη Σύρο, προσκεκλημένη της Στέγης Ανηλίκων, βρέθηκε την Πέμπτη η βοηθός του Συνηγόρου του Παιδιού, Θεώνη Κουφονικολάκου, η οποία στο πλαίσιο της ενημερωτικής της ομιλίας στα Εκπαιδευτήρια Δελασάλ για τα βασικά και αναφαίρετα δικαιώματα των παιδιών, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παραχώρησε και συνέντευξη Τύπου στα τοπικά ΜΜΕ.

Η κα. Κουφονικολάκου απαντώντας σε ερωτήσεις της "Κοινής Γνώμης" αναφέρθηκε στο τι είναι Συνήγορος του Παιδιού, στο χάρτη των δικαιωμάτων βάση της διεθνής σύμβασης και στα πεδία παρέμβασης του Συνηγόρου, στα προβλήματα που εντοπίζονται στις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων, στα κενά που υπάρχουν εκ μέρους του κράτους, καθώς και στο καθοριστικό ζήτημα της πρόληψης και της ενημέρωσης, ιδιαίτερα των παιδιών.

Να σημειωθεί ότι η βοηθός του Συνηγόρου του Παιδιού επισκέφθηκε τη Στέγη Ανηλίκων, συνομίλησε με τους εθελοντές της, αλλά πολύ περισσότερο ήρθε σε επαφή με τα παιδιά που στηρίζονται μέσω αυτής.

- Κα. Κουφονικολάκου τι ακριβώς είναι ο Συνήγορος του Παιδιού; Τι πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος γι' αυτή την ανεξάρτητη Αρχή;

"Ο Συνήγορος του Παιδιού ανήκει στον Συνήγορο του Πολίτη, μία συνταγματικά κατοχυρωμένη ανεξάρτητη Αρχή, με κάποιες όμως ιδιαιτερότητες. Δηλαδή, ενώ ο Συνήγορος του Πολίτη έχει μία αποστολή καταπολέμησης της κακοδιοίκησης και ελέγχου του κράτους, ο Συνήγορος του Παιδιού έχει εκτός από τη διαμεσολάβηση, ως αποστολή του την προάσπιση και την προαγωγή των δικαιωμάτων του παιδιού. Αυτό σημαίνει ότι έχει κάποιες ιδιαιτερότητες ως προς τις αρμοδιότητές του. Πρώτη ιδιαιτερότητα, είναι ότι ο Συνήγορος δεν ελέγχει μόνο το κράτος, δεν παρεμβαίνει μόνο στις σχέσεις μεταξύ κράτους και πολίτη, αλλά παρεμβαίνει και σε ιδιώτες, καθώς πάρα πολλές παραβάσεις δικαιωμάτων του παιδιού, προέρχονται από ιδιώτες ή φυσικά πρόσωπα. Δεύτερη ιδιαιτερότητα, ο Συνήγορος δεν εξετάζει αναφορές μόνο από εκείνον ο οποίος έχει έννομο ενδιαφέρον ή είναι ο παθών, εξετάζει από οποιονδήποτε ή οποιανδήποτε έχει αντίληψη παραβίασης των δικαιωμάτων αυτών. Ακόμη και από το ίδιο το παιδί και μάλιστα χωρίς την προϋπόθεση της γονικής συναίνεσης. Άρα είναι ο μοναδικός μηχανισμός διαχείρισης παραπόνων για όλες τις κατηγορίες παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών. Τρίτον, ο Συνήγορος του παιδιού έχει έναν καταστατικό χάρτη για τις παρεμβάσεις, που δεν είναι άλλος από τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού".

- Μιλήσατε για τη Διεθνή Σύμβαση, που αποτελεί τον καταστατικό, όπως είπατε, χάρτη του Συνηγόρου του Παιδιού. Ποια είναι τα δικαιώματα του παιδιού;

"Η Σύμβαση έχει σαράντα και πλέον δικαιώματα που έχουν να κάνουν με τις παροχές, με το επίπεδο διαβίωσης των παιδιών, την κοινωνική ασφάλιση, έχει δικαιώματα που σχετίζονται με την προστασία του παιδιού από κακοποίηση, εκμετάλλευση, παραμέληση και έχει δικαιώματα που σχετίζονται με τη συμμετοχή του παιδιού, με την ανάδειξη της φωνής του στο δημόσιο διάλογο. Σε όλο αυτό το φάσμα παρεμβαίνουμε ποικιλοτρόπως".

- Με ποιο τρόπο μπορεί να παρέμβει ο Συνήγορος του Παιδιού;

" Ο Συνήγορος μπορεί να παρέμβει μετά από αναφορά, δεύτερον διενεργούμε αυτοψίες, επιτόπιους ελέγχους σε όλους τους χώρους που διαβιούν παιδιά, είτε αυτά είναι ιδρύματα, σωφρονιστικά καταστήματα, χώρους υποδοχής, κλειστές ελεγχόμενες δομές. Ασκούμε θεσμική πίεση - συνηγορία για να ευθυγραμμιστεί το νομοθετικό πλαίσιο και η διοικητική πρακτική με τη σύμβαση. Πρέπει να πω ότι δεν είναι δεσμευτικές οι προτάσεις του Συνηγόρου και αυτό έχει μία αξία να το αναφέρουμε. Συμμετέχουμε σε όλα τα εθνικά συλλογικά όργανα για το παιδί, λειτουργούμε τηλεφωνικές γραμμές για τα παιδιά, τους γονείς, για επαγγελματίες του πεδίου, εκπροσωπούμε τη χώρα στο ευρωπαϊκό δίκτυο Συνηγόρου του Παιδιού, αλλά στο πλαίσιο της προαγωγής, που είναι ο πιο σημαντικός ρόλος κατά την άποψή μου, ο Συνήγορος είναι κάθε εβδομάδα στα σχολεία, μιλά με παιδιά σε πραγματικό χρόνο και με επαγγελματίες του πεδίου. Επομένως, διαμορφώνουμε τις συστήσεις από τα κάτω προς τα πάνω. Επίσης, επιμορφώνουμε επαγγελματίες κάθε εβδομάδα και τέλος, έχουμε την δική μας ομάδα εφήβων συμβούλων, με την οποία διαβουλευόμαστε. Άρα αυτό είναι περίπου το φάσμα των αρμοδιοτήτων της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Παιδιού σε ότι αφορά τα δικαιώματά τους".

- Ποια είναι η συνεργασία σας με τις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων, καθώς γνωρίζουμε ότι υπάρχει θέμα υποστελέχωσης των συγκεκριμένων υπηρεσιών;

"Στις Κοινωνικές Υπηρεσίες δεν υπάρχει μόνο το θέμα της υποστελέχωσης, υπάρχουν πολλαπλά ζητήματα, τα οποία και αποτυπώνονται και στην ειδική έκθεση του Συνηγόρου του 2020. Εκεί έχουμε ένα πολύ σοβαρό ζήτημα υποστελέχωσης και δεν επιθυμώ να ακούω θεωρίες τύπου ότι επαγγελματίες υπάρχουν, αλλά δεν εργάζονται αρκετά. Δεν ισχύει αυτό. Δεν επαρκούν οι επαγγελματίες του πεδίου, δεν υπάρχουν όμως ούτε καθηκοντολογία, ούτε επιστημονική εποπτεία, αλλά και ούτε τακτικές επιμορφώσεις. Δεν υπάρχει τίποτα από όλα αυτά. Αν κάνουμε και ένα βήμα παραπέρα, δεν υπάρχει και μία ενιαία πολιτική παιδικής προστασίας που να συνδέει την κοινωνική υπηρεσία με το Κέντρο Ψυχικής Υγείας, το Κέντρο Ψυχικής Υγείας με την υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων και όλους αυτούς με το σχολείο. Άρα, ο καθ' ένας από αυτούς κάνει ότι νομίζει καλύτερο. Έχουμε ιδιαίτερα ανομοιογενείς πρακτικές που παρατηρούμε στο πεδίο και έχουμε τεράστιες καθυστερήσεις. Θα σας φέρω ως παράδειγμα, την Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων, μπορεί να παρέμβει μετά από 1,5 χρόνο για έρευνα συνθηκών διαβίωσης, από την στιγμή που θα έρθει η αναφορά ακόμη και για σοβαρές κακοποιήσεις. Αυτό δεν είναι το μοναδικό μας έλλειμμα, είναι πολλά ακόμη, αλλά είναι πολύ σοβαρό για την πρόληψη και την πρώτη αναγνώριση".

- Ποια θεωρείται ότι είναι τα κενά εκ μέρους του κράτους; Ποια είναι εκείνα που πρέπει να θεσμοθετηθούν άμεσα προκειμένου να αρθούν οι όποιες στρεβλώσεις του συστήματος;

"Θέλω να φανταστούμε σχηματικά ότι η προστασία του παιδιού χωρίζεται σε κάποιες κατηγορίες. Πρώτα έχουμε την πρόληψη, μετά έρχεται η έγκαιρη αναγνώριση, ακολουθεί η διερεύνηση και η θεραπεία, αφήνοντας τα δικονομικά έξω από αυτές τις κατηγορίες. Στην πρόληψη δεν έχουμε αντανακλαστικά, όπως επίσης έχουμε έλλειμμα και στη βιωματική ενδυνάμωση των παιδιών για τα δικαιώματά τους. Έχουμε δηλαδή ένα εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο μοιάζει σαν μία φρενήρης κούρσα προς τις πανελλαδικές εξετάσεις. Δεν ασχολούμαστε ιδιαίτερα για τη διάθεση χώρου και χρόνου για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, την ενθάρρυνση των σχέσεων. Το δεύτερο ζήτημα είναι η απόλυτη υποστελέχωση των υπηρεσιών που ασχολούνται με την παιδική προστασία και συγκεκριμένα από τις Εισαγγελίες και τις υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων μέχρι τις Κοινωνικές Υπηρεσίες και τους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς στα σχολεία που έχουν ο καθένας από πέντε σχολικές μονάδες. Δεν φθάνουν οι επαγγελματίες, είναι πάρα πολύ απλό. Έχουμε προβλήματα στο σκέλος της διερεύνησης, αλλά και στο ζήτημα της θεραπείας. Δηλαδή, ενώ το πρώτιστο μέλημα της πολιτείας πρέπει να είναι η θεραπευτική αποκατάσταση, ανάρρωση και επανένταξη του παιδιού θύματος, όχι μόνο δεν παρέχουμε εμείς τις υπηρεσίες που του χρειάζονται συστηματικά, με γνώμονα και την στήριξη των γονέων, έχουμε αντίθετες πρακτικές. Έχουμε πρακτικές απόλυτης υπονόμευσης της αποκατάστασης του παιδιού. Έχουμε ζητήματα στην τοποθέτηση του παιδιού μετά την απομάκρυνσή του από την οικογένεια. Που είναι ο θεσμός της επείγουσας αναδοχής, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες; Το τρίτο ζήτημα είναι ο τρόπος της δικανικής εξέτασης των ανηλίκων θυμάτων βίας. Υπάρχουν πολλές καλές προθέσεις, όμως έχουμε ελάχιστα Σπίτια του Παιδιού σε όλη την επικράτεια, δύο συγκεκριμένα και είναι και τραγικά υποστελεχωμένα. Οπότε μπορούμε να πούμε ότι είναι πολλά τα ελλείμματα".