Ερμηνεία Λέξεων

Υπάρχουν πολλές λέξεις στη χώρα μας, αλλά και στο νησί μας που λέγονται, ακούγονται, είναι κατανοητές αλλά αν ζητήσει κανείς την πραγματική ερμηνεία μερικών λέξεων που ακούμε συχνά ή χρησιμοποιούμε γράφοντας ή λέγοντας.... ανακαλύπτουμε ότι... δεν γνωρίζουμε από που ξεκινούν, πια είναι η προέλευσή τους.

Ας γίνουν γνωστές μερικές λέξεις που γνωρίζουμε από παλιά ή άλλες που έχουμε ακούσει χωρίς να γνωρίζουμε από που προέρχονται ή τι σημαίνουν.

1. Δήλι! Υπάρχει στο νησί μας περιοχή που ονομάζεται Δήλι, λίγο πιο ανατολικά από τον Ναό της Ανάστασης. Από που πήρε το όνομά της η περιοχή; Η ονομασία Δήλι, έρχεται από την αρχαία εποχή. Δεν σημαίνει ή δεν προέρχεται από το Δειλινό γιατί θα γραφόταν με ει. Το Δήλι προέρχεται από τη λέξη Δήλος, το νησί που βρίσκεται ανατολικά της Σύρου και μάλιστα από το επίθετο του αρχαίου θεού, Δηλίου Απόλλωνος. Η περιοχή Δήλι βρίσκεται βόρεια της Ερμούπολης και επειδή είναι απέναντι στη Δήλο, μήπως... να υπήρχε εκεί, ίσως, ένας ναΐσκος του Απόλλωνα ή από το σημείο αυτό να γίνονταν δεήσεις προς τον θεό του φωτός;

2. Νερό του Σύριγγα! Υπάρχει Συριανός που να μην έχει πιει νερό του σύριγγα; Κι αν δεν έχει πιει, τουλάχιστον το άκουσε. Βέβαια, παλαιότερα, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι αυτό το νερό έπιναν. Πως πήρε το όνομά του; Ένας από τους θεούς που λάτρευαν οι αρχαίοι κάτοικοι της Σύρου ήταν ο Παν. Όπως αναφέρεται στα κείμενα, ήταν γιος του Ερμή. Ο Παν ήταν θεός των δασών, των βοσκών, των ζώων, των αγροτών. Αποστολή του ήταν να φροντίζει τα ποίμνια (τα πρόβατα, τα κατσίκια κ.α.) τα οποία υπεραγαπούσε. Όπως αναφέρεται στη μυθολογία, το βράδυ όταν επέστρεφε και και τα ζώα πήγαιναν για ύπνο, ο Παν πήγαινε σ' ένα κοντινό λόφο κρατώντας το μουσικό του όργανο, μήπως χρειαζόταν να προσελκύσει τα ζώα του αν ξέφευγαν. Το μουσικό όργανό του ήταν η... Σύριγξ δηλαδή ο αυλός. Κάθε βράδυ, όπως γράφουν οι ιστορικοί, έπαιζε αυλό και η μελωδία του ήταν υπέροχη. Από την Σύριγγα λοιπόν (δηλαδή τον αυλό) πήρε το όνομα η περιοχή. Ένας ιστορικός είπε ότι θα έπρεπε αυτή η περιοχή να ονομάζεται Σύριγγα και όχι Σύριγγας. Και θα ακούγαμε τον πωλητή, όταν πήγαινε με το ζώο του στα βόρια της πόλης να φωνάζει: “Έχω νερό της “Σύριγγας”, αντί Σύριγγα”. Εκεί κοντά στον Σύριγγα είναι μια περιοχή που έχει το όνομα (κατά τον Α. Φραγκίδη) Πανιαυλαί. Δηλαδή ο αυλός του θεού Παν;

3. Λαχείο! Από που προέρχεται η λέξη. Μας είναι γνωστές (από τη Μυθολογία) οι Μοίρες. Συχνά ακούγεται η καλή του Μοίρα... κ.α. Είναι το μερίδιο του κάθε ανθρώπου στη ζωή. Η Μοίρα προέρχεται από το ρήμα “μοιράζω”. Η μυθολογία μας αναφέρεται σε τρεις Μοίρες: Η Κλωθώ, η Άτροπος και η Λάχεσις.

Η Κλωθώ έπλεκε το νήμα της ζωής του ανθρώπου, δηλαδή πως ήταν η ζωή του. Άλλωστε κλώθω σημαίνει πλέκω.

Η Άτροπος φρόντιζε να μην αλλάξει τίποτα στον άνθρωπο, να γίνουν αμετάβλητα, όλα τα προηγούμενα.

Η Λάχεσις φρόντιζε την τύχη των ανθρώπων, δηλαδή το “λαχνό” που θα τύχει σε κάθε άνθρωπο. Στην αρχαιότητα η λέξη “λάχεια” σημαίνει = εύφορος γη. Και το ρήμα λαγχάνω σημαίνει κερδίζω. Γαλλικά: loterie.

4. Φουρλάκοι! Ένα μικρό χωριό, προστατευμένο από τους τριγύρω λόφους, μεταξύ Ταλάντων και Παρακοπής. Δημιουργήθηκε μέσα σε απόκρημνο χείμαρρο που ήταν, γεμάτος βούρλα, γιατί τότε είχε πολύ νερό η περιοχή. Οι αγρότες έκαναν αναγραμματισμό και είπαν τα φυτά αντί βούρλα – φούρλα κι έτσι το σημερινό όνομα είναι Φουρλάκοι.

5. Μέγκλα! Είναι μια λέξη “μάγκικη” και καθόλου ελληνική. Τα παλιά χρόνια, οι μάγκες της εποχής συνήθιζαν να λένε, αν κάτι τους άρεσε πολύ: πω, πω, αυτό είναι Μέγκλα!

Μέγκλα μπορούσε να είναι ένα ωραίο ρούχο, ένα ωραίο φαγητό, ποτό ή όποιο άλλο κομψό αντικείμενο. Αυτή η λέξη ξεκίνησε από τους Συριανούς μάγκες τα παλιά χρόνια και σιγά – σιγά έφθασε στον Πειραιά. Δηλώνει, βέβαια, θαυμασμό. Πως πρωτοακούστηκε.

Στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα στο λιμάνι της Σύρου, που ήταν και πρώτο λιμάνι της ελεύθερης Ελλάδας, διεκομίζοντο τα προϊόντα που ερχόταν από τη Δύση (Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία κ.α.) για να μεταφερθούν στα άλλα λιμάνια της Ελλάδας και της Ανατολής. Οι Συριανοί έμποροι έκαναν εισαγωγή πολλών Ευρωπαϊκών προϊόντων, όπως υφάσματα, γυαλικά, κρύσταλλα KOSTA BODA κ.α., γραβάτες, παπιγιόν, καλλυντικά, έτοιμα ρούχα κ.α. Υπήρξε μαι εποχή που τα Αγγλικά προϊόντα εθεωρούντο πολύ ωραία και κομψά. Όσοι είχαν αναλάβει να μεταφέρουν τα προϊόντα από το πλοίο στα καταστήματα, προσπαθούσαν να διαβάσουν την ταμπέλα που συνόδευε το προϊόν. Σε αρκετά προϊόντα έγραφε: “made in England”. Αυτό λοιπόν το made in England παραφθάρθηκε από τους... “μη αγγλομαθείς μάγκες” και έγινε megla. Έτσι ακουγόταν... αυτά τα ρούχα είναι Μέγκλα.

6. Φρικιό! Όλοι μας έχουμε ακούσει τα νέα παιδιά και όχι μόνο, νομίζω ότι και μεγάλης ηλικίας άνθρωποι, όταν ακούν κάτι που τους εντυπωσιάζει, αρνητικά βέβαια, ακούγεται να λένε: πω, πω φρικάρισα ή φρικάρω κάθε φορά που τον ακούω.... Πολλές φορές αν σε κάποιους φίλους δεν αρέσει το ντύσιμο ή το χτένισμα των μαλλιών ή... ή... ενός άλλου νέου, ακούγεται το σχόλιο: Αμάν, αυτός είναι φρικιό. Όμως και οι μεγαλύτεροι όταν ακούσουμε ένα κακό ή μάλλον άσχημο νέο λέμε: έφριξα που τ' άκουσα, ή που το είδα. Οι λέξεις φρικάρο, φρικιό, έφριξα, φρίκη προέρχονται από το ρήμα φρίσσω ή φρίττω που σημαίνει ριγώ (όπως ριγώ από πυρετό ή έχω ρίγη από πυρετό ή έχω έντονη δυσαρέσκεια, έχω φρίκη.)

7. Φρυγίς! Υπάρχει στην πλούσια ελληνική γλώσσα άλλο ένα ρήμα φρύττω ή φρύσσω, που ακούγεται όπως το προηγούμενο, αλλά γράφεται με υ (ύψιλον) και σημαίνει ψήνω, καίω, καβουρντίζω. Οι λέξεις είναι:

Φρυγίς = τηγάνι, φρυγανιά

φρύγανο = καμένος θάμνος (ξεροψημένος από τον ήλιο)

“Φρυγμένη Γη”: Φράση του Οδυσσέα Ελύτη

Φρυγία: αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας που καιγόταν από τον πολύ δυνατό ήλιο.

8. Ταρσανάς! Η λέξη είναι Τούρκικη (Tersana). Με αυτό το όνομα υπάρχουν στην Τουρκία όρμοι και βραχώδη ακρολιμανιών σε διάφορες ακτές όπου χρόνια πολλά πριν υπήρχαν πρόχειρες ναυπηγικές ή επισκευαστικές εγκαταστάσεις. Στην Τουρκία το όνομα Ταρσανάς ακούγεται και αρσανάς.

9. Φάμπρικα! Ιταλική λέξη (Fabrica) σημαίνει εργοστάσιο. Φαμπρικάντης είναι ο εργοστασιάρχης, βιομήχανος. Το ιταλικό ρήμα φαμπρικάρω, σημαίνει κατασκευάζω βιομηχανικά προϊόντα.

Μαρία Ρώτα