Η Ελλάδα της φλόγας

Τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσει ότι η ιστορία αποτελεί πολύτιμο εργαλείο ερμηνείας του παρόντος, αλλά και όχημα του μέλλοντος προσέφερε στο κοινό της Σύρου η Καθηγήτρια Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, Μαρία Ευθυμίου μέσω της χειμαρρώδους διάλεξής της στο Θέατρο Απόλλων, με θέμα «1821: Συνέχειες και Ασυνέχειες».  

Η ομιλία της ιστορικού διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου, στο πλαίσιο της επετείου μνήμης για τα 99 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Κατά τον χαιρετισμό της, η πρόεδρος του Συλλόγου, Ειρήνη Χαρδαλή σημείωσε ότι η φετινή επέτειος συμπίπτει με την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης που οδήγησε στην εθνική ανεξαρτησία και τη σύσταση εθνικού κράτους το 1830 με το όνομα «Ελλάς» και πρωθυπουργό τον Ιωάννη Καποδίστρια.

«Το 2021 αποτελεί αναμφίβολα έτος ορόσημο για τη χώρα μας, καθώς και ευκαιρία για εθνικό επαναπροσδιορισμό. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αναβιώνουν μνήμες της Ελληνικής Επανάστασης και αναδεικνύονται διαχρονικές εθνικές αξίες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η συμβολή των Μικρασιατών στην Επανάσταση του 1821

Στις αρχές του έτους, ο Σύλλογος Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου τίμησε την εμβληματική επέτειο των 200 ετών με την έκδοση επετειακού ημερολογίου αφιερωμένου στη συμβολή των Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής στην παλιγγενεσία του Έθνους.

Όπως τόνισε η κ. Χαρδαλή, οι Έλληνες της Ιωνίας, της Αιολίας, της Καππαδοκίας και του Πόντου αγκάλιασαν ομόθυμα τον πανελλήνιο ξεσηκωμό. Η συμμετοχή τους στον αγώνα ήταν συνειδητή, χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας και εξέφραζε απόλυτα τους μύχιους πόθους και οραματισμούς τους για την ανάταση του έθνους.

Η Φιλική Εταιρεία από νωρίς είχε στείλει τους αποστόλους της στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τη Χερσόνησο της Ερυθραίας και τις Κυδωνίες και φρόντισε να μυήσει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό Ρωμιών στο μεγάλο μυστικό. Οι Μικρασιάτες υπήρξαν όμως και τα πρώτα θύματα της εκδικητικής μανίας των Τούρκων που ξέσπασαν κατά της Επανάστασης του 1821 στον άμαχο πληθυσμό με διώξεις, σφαγές και εξανδραποντισμούς.

«Ας μην ξεχνάμε ότι η πυρπόληση του Τουρκικού δικρότου στην Ερεσό από τον Ιάκωβο Τομπάζη και τον Δημήτρη Παπανικολή σηματοδότησε την καταστροφή των Κυδωνιών».

Η σπουδαία ενεργητική συμμετοχή των Μικρασιατών στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα εκδηλώθηκε με την εθελοντική στράτευση στα επαναστατικά στρατιωτικά σώματα και τη συγκρότηση ενός τακτικού στρατιωτικού σώματος, την “Ιώνιο Φάλαγγα” από τον Σμυρναίο Γιαννακό Καρόγλου. Ο Κυδωνιάτης στρατηγός Ευστράτιος Πίσσας υπολογίζει τους πεσόντες στον αγώνα Κυδωνιάτες στις 5.000. Στη Σμύρνη συστάθηκε Φιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γκραικική Εμπορική Εταιρία που μέλημά της ήταν να συλλέξει χρήματα τα οποία διατίθεντο για την προώθηση πολεμοφοδίων στην επαναστατημένη Ελλάδα. Διαπιστώνει λοιπόν κανείς ότι ο Μικρασιατικός ελληνισμός σε μία αδιαίρετη ενότητα με τον ελληνισμό τόσο της Στερεάς Ελλάδας, όσο και της Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Κύπρου, της Μακεδονίας αλλά και των Επτανήσων συμμετείχε ενεργά στον εθνικό αγώνα του ξεσηκωμού.

Με πλήρη και απόλυτο σεβασμό στους προγόνους και σε όσους έπεσαν μαχόμενοι στον αγώνα για την ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία, ο Σύλλογος Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου κάλεσε την ιστορικό Μαρία Ευθυμίου για να φωτίσει με τις γνώσεις της σημαντικές πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης.

Η κ. Ευθυμίου σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1981 αποτελεί τακτικό μέλος τόσο του διδακτικού όσο και του ερευνητικού προσωπικού του. Η ίδια διδάσκει στο ευρύ κοινό σχεδόν καθημερινά κύκλους παγκόσμιας και ελληνικής ιστορίας με εξειδίκευση στην ιστορία του ελληνισμού την περίοδο της Τουρκοκρατίας και την Ελληνική επανάσταση. Έχει συγγράψει και επιμεληθεί έξι βιβλία ιστορίας ενώ έχει δημοσιεύσει άρθρα της και μελέτες σε περιοδικά ιστορίας, πρακτικά συνεδρίων και ένθετα ιστορίας τόσο στην Ελλάδα, όσο και το εξωτερικό. Κατά το έτος 2013 τιμήθηκε με το βραβείο εξαιρετικής πανεπιστημιακής διδασκαλίας στη μνήμη του Βασίλειου Ξανθόπουλου και Στέφανου Πνευματικού. Από το 1981 που αποτελεί τακτικό μέλος του ΕΚΠΑ έχει διδάξει 41 ολόκληρα έτη χιλιάδες φοιτητές, έχει εποπτεύσει εκατοντάδες σεμιναριακές και μεταπτυχιακές εργασίες, καθώς και διδακτορικά. Με όλες αυτές τις διαλέξεις και με την επαφή της με το ευρύ κοινό συμβάλλει στην απόκτηση μιας σχετικής εθνικής αυτογνωσίας.

«Πολλαπλή πρωτιά η σύσταση του ελληνικού κράτους»

Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο χρονικό πλαίσιο των γεγονότων, η κ. Ευθυμίου σημείωσε ότι η Ελληνική Επανάσταση συνέβη τον 19^ο αιώνα, που ονομάζεται ο αιώνας των επαναστάσεων – παιδί του προηγούμενου (18^ου) στον οποίο είχαν συμβεί δύο εμβληματικές Επαναστάσεις, η Αμερικανική και έπειτα, η Γαλλική Επανάσταση. Δύο επαναστάσεις που έφεραν ανατροπές στην συλλογική, πολιτική σύλληψη του ανθρώπου και συνέβαλαν στη διαμόρφωση ενός πολιτικού αστικού κύματος, τεράστιας δυναμικότητας, του φιλελευθερισμού και φυσικά του μεγάλου κινήματος του εθνισμού. Ο φιλελευθερισμός προκρίνει την ισονομία, την ισότητα ενώπιον των νόμων, την ελευθεροτυπία, την αντιπροσωπευτική δημοκρατία και από την άλλη, ο εθνισμός, απαιτούσε από τους λαούς να αποκοπούν από τις αυτοκρατορίες και να δημιουργήσουν ανεξάρτητα εθνικά κράτη. Έτσι κατά τον 19^ο αιώνα πολλοί λαοί εισέρχονται σε αυτό το πεδίο σύγκρουσης, διότι, σύμφωνα με την ιστορικό, όταν είσαι ένας υποτελής λαός που ξεσηκώνεσαι εναντίον μιας αυτοκρατορίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εσύ είσαι ο αδύναμος και κάνεις μια τρέλα. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης «αν δεν είμεθα τρελοί, δεν εκάναμε την επανάστασιν».

Το ελληνικό κράτος συστάθηκε το 1830 και ήταν το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος στην ανατολική μεσόγειο, το πρώτο που αποκόπταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το πρώτο στην Ανατολική Ευρώπη, το πρώτο στον 19^ο αιώνα. «Πρωτιές σε μια επανάσταση που αν την παρατηρούσε κανείς εκείνη την εποχή ίσως να μην την αξιολογούσε έτσι όπως έπρεπε. Ωστόσο, είχε τέτοια εξέλιξη και τέτοιες εκπλήξεις που τελικά έγινε πολύ αξιόλογη», διευκρίνισε η κ. Ευθυμίου, χαρακτηρίζοντας την Ελληνική Επανάσταση ένα γεγονός διεθνούς ενδιαφέροντος.

Για την Επανάσταση του 1821, κινητοποιήθηκε το μεγάλο ρεύμα του φιλελληνισμού το οποίο σάρωσε την Ευρώπη και την Αμερική σε αυτή τη δεκαετία της Ελληνικής Επανάστασης με εκατοντάδες δεκάδες ανθρώπων να συγκεντρώνουν χρήματα, φάρμακα, ρούχα και να γράφουν άρθρα υπέρ των Ελλήνων, που δεν είχε ξαναγίνει στην παγκόσμια ιστορία. «Γνωρίζουμε ότι την ώρα που η Επανάσταση πήγαινε να χαθεί, τρεις –μεταξύ τους ανταγωνιστικές- δυνάμεις, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Αγγλίας συνένωσαν στόλο για να αποτρέψουν τη σφαγή ενός λαού, ήρθαν στον τόπο που συνέβαινε το κακό και πολέμησαν για να αποτρέψουν τις αρνητικές εξελίξεις». Όπως τόνισε η ιστορικός, αυτή η κίνηση έχει καθιερωθεί ως θεσμός, καθώς, όταν σε μία χώρα σημάνει κίνδυνος, στρατεύματα συγκεντρώνονται, υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και πηγαίνουν να σώσουν μια περιοχή από την ανθρωπιστική καταστροφή.

Ο πόλεμος της ελληνικής ανεξαρτησίας

Η ελληνική επανάσταση είναι ενταγμένη με συνείδηση στο κίνημα του εθνισμού. Η Φιλική Εταιρεία εξ αρχής πολεμάει για την πατρίδα, το σταυρό και την ελευθερία, δηλαδή έχει συναίσθηση ότι πολεμάει για μία ανεξάρτητη πατρίδα με ένα θρήσκευμα (χριστιανικό ορθόδοξο) και την ελευθερία. Το «ελευθερία ή θάνατος» είναι κραυγές που ακούστηκαν σε όλο τον 18^ο αιώνα και στην Αμερικανική και στη Γαλλική Επανάσταση και φυσικά στην Ελληνική Επανάσταση. «Οι άνθρωποι το εννοούσαν, ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν για την ελευθερία».

Την ομιλία της κ. Ευθυμία, η οποία για τρεις ώρες καθήλωσε το κοινό με την αμεσότητα, τη μεταδοτικότητα της γνώσης και το ποιοτικό χιούμορ της, παρακολούθησαν, μεταξύ άλλων, ο Καθολικός Επίσκοπος Σύρου Σεβ. π. Πέτρος Στεφάνου, ο Αντιπεριφερειάρχης Κυκλάδων, Γιώργος Λεονταρίτης, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Αλίκη Λεονταρίτη και εκπρόσωποι τοπικών φορέων και συλλόγων της Σύρου.