Το δροσερό αεράκι της ελευθερίας φυσά στο Ναύπλιο

Στη διημερίδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με θέμα «200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση» συμμετείχαν οι συντελεστές της εικαστικής φοιτητικής έκθεσης «Αϊτή – Ελλάδα: 1821-2021, ταξίδι προς την Ελευθερία – Respect».

Η έκθεση –καρπός συνεργασίας μεταξύ του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, εγκαινιάστηκε την περασμένη Παρασκευή στο κτίριο της Πρώτης Βουλής των Ελλήνων, στο Ναύπλιο. Εκεί διεξήχθησαν και οι εργασίες της διημερίδας, που συνδιοργανώθηκε με τον Δήμο Ναυπλιέων και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Η εκδήλωση περιλάμβανε παρουσιάσεις σε τρεις άξονες (“Εκπαίδευση – Υποδομές”, “Πόλεις και Μνημεία της Επανάστασης” και “Ο Αγώνας στη Θάλασσα”) παράλληλα με φωνητικό σύνολο, θεατρική αναπαράσταση της 1ης Βουλής, εικαστική έκθεση, ψηφιακό ταξίδι και ξεναγήσεις σε μουσεία.

Η έκθεση ««Αϊτή – Ελλάδα: 1821-2021», μια πρωτοβουλία της εικαστικού Λήδας Παπακωνσταντίνου, αποτελείται από 53 έργα και συνίστανται από 32 εικαστικά έργα σε κορνίζες τα οποία εκτίθενται στον χώρο και από εγκαταστάσεις,. Τα υπόλοιπα έργα προβάλλονται σε μορφή βίντεο και αφορούν σε κινούμενα σχέδια, βίντεο αρτ και βίντεο περφόρμανς. Από το ΤΜΣΠ εκθέτουν πρωτοετείς φοιτητές με έργα τα οποία πραγματοποίησαν κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής χρονιάς 2020- 2021 στο εργαστήριο Σχεδίου – Χρώματος 1 και ΙΙ υπό την καθοδήγηση της Φλωρεντίας Οικονομίδου. Η ιστορική έρευνα προσέφερε για αξιοποίηση πλούσιο αρχειακό υλικό. όπως για παράδειγμα την επιστολή του προέδρου Μπουαγιέ, γραμμένη σε παλιά γραφομηχανή, μια σειρά ζωγραφικών και χαρακτικών έργων του 19ου αιώνα, που απεικονίζουν τις εξεγέρσεις των σκλάβων, πορτραίτα, γραμματόσημα, στάμπες, βουλοκέρια, απεικονίσεις ιστιοφόρων εκείνης της ιστορικής περιόδου, χάρτες ναυσιπλοΐας, την τυπωμένη επικήρυξη ενός πειρατή, κ.ά. Έτσι προέκυψαν τα έργα που παρουσιάζονται και τα οποία είναι κυρίως ψηφιακές συνθέσεις, τυπώματα και animation, αφού και στο πρώτο και το δεύτερο εξάμηνο η διδασκαλία έγινε διαδικτυακά. Τα εικαστικά τυπώματα είναι αρχειακά (archival prints)΄και έχουν τυπωθεί σε περιορισμένο αριθμό στο εργαστήριο του Σχεδίου – Χρώματος.

Πηγαία δημιουργικότητα και επινοητικότητα

Για το ψηφιακό αυτό ταξίδι προς την Ελευθερία, αλλά και τα έργα που θα θαυμάσουν οι επισκέπτες της έκθεσης μίλησε κατά τη διάρκεια της ημερίδας, η καθηγήτρια του ΤΜΣΠΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Φλωρεντία Οικονομίδου.

Μια σειρά από γραμματόσημα στο έργο της Χρύσας Μπεζιργιαννίδου ζωντανεύουν και μεταμορφώνουν το ταξίδι από την Αϊτή στην Ελλάδα, από ψηφιακό τύπωμα σε animation. Η Χρύσα, αφού ολοκλήρωσε την ψηφιακή της σύνθεση και τύπωσε το έργο της, έδωσε κίνηση στην αρχική εικόνα και συνέχισε την ιστορία της σε ένα μικρό animation. Την ίδια πρακτική εφάρμοσαν και άλλοι φοιτητές.

Σε ύφος κλασσικών εικονογραφημένων οι εικόνες διηγούνται τα βασανιστήρια των σκλάβων και την αναγνώριση της Ελλάδας ως έθνος  στο έργο του Ευάγγελου Γιαξίδη όπου η προσταγή προς την ελευθερία  δεν παραπέμπει μόνο στην ελληνική επανάσταση αλλά και στην εξέγερση των αϊτινών σκλάβων. Ο Γιώργος Πετμεζάς και η Μαρία Οικονόμου Παριανού έχουν συνθέσει τα έργα τους πάνω στο ψηφιακά επεξεργασμένο αρχείο της επιστολής του Μπουαγιέ στον Κοραή. Στο έργο του Γιώργου Πετμεζά αναδύεται το πορτρέτο του επαναστάτη Μπουαγιέ ενώ στο έργο της Μαρίας Οικονόμου Παριανού ο Μπουαγιέ συνομιλεί με τον Κοραή εν μέσω μιας καταιγίδας από κόκκους καφέ που μοιάζουν με κοτρόνες και που απειλούν την πλεύση του καραβιού. Το βουλοκέρι σφραγίζει την εγκυρότητα της ιστορίας ενώ ένα αϊτινό νόμισμα φωτίζει ως ήλιος την εικόνα υποδηλώνοντας την ανάγκη και των δύο χωρών για  οικονομική υποστήριξη .

Στα ρούχα των συντρόφων που κοιτάζονται στα μάτια, έργο του Νεκτάριου Γρηγορίου απεικονίζονται οι επαναστάσεις των δύο χωρών μέσα από έργα Ελλήνων και Αϊτινών ζωγράφων. Οι χάρτες των δύο χωρών  ως άλλα φωτοστέφανα αγίων, μετακινούνται από τη θέση τους στο κέντρο γύρω από το κεφάλι  και ενώνονται σχηματίζοντας  το σύμβολο του απείρου  υποδηλώντας όρκους αιώνιας συμπαράστασης

Τη συμπαράσταση βλέπουμε και στο εξπρεσιονιστικό έργα της Ελένης Μερτζάνη όπου οι δύο σημαίες της Ελλάδας και της Αϊτής ενώνονται σε μία, καθώς και στο έργο της Κυριακής Κυριακίδου που σε ύφος γαλλικού μεσαιωνικού χειρόγραφου (εδώ αναγνωρίζουμε το : les plus riches heures du duc de Berry) οι κοπέλες - προσωποποιήσεις της Αϊτής και της Ελλάδας κρατιούνται χέρι- χέρι.

Ψηφιακές συνθέσεις, τυπώματα και animation

Παράλληλα με την ιστορική έρευνα, η ομάδα ασχολήθηκε και με την εκφραστική διαδικασία, με τον τρόπο δηλαδή που αντιμετωπίζουν ή αντιμετώπισαν αντίστοιχα θέματα καλλιτέχνες και σχεδιαστές, και μελέτησε μορφές έκφρασης της σύγχρονης τέχνης, της μοντέρνας τέχνης, του ρομαντισμού, αλλά και της βυζαντινής αγιογραφίας. Έτσι προέκυψαν τα έργα που παρουσιάζονται και τα οποία είναι κυρίως ψηφιακές συνθέσεις, τυπώματα και animation, αφού και το δεύτερο εξάμηνο η διδασκαλία συνεχίστηκε διαδικτυακά.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιονυσίου, σε μια σύγχρονη εκδοχή αγιογραφίας, ποζάρει στο κέντρο μιας πολυκαιρισμένης εικόνας ως πειρατής ενώ στα παράπλευρα εικονίδια παρουσιάζεται, σε επανάληψη ,η πρώτη τυπωμένη επικήρυξη για πειρατή στην Καραϊβική.

Στα ψηφιακά τυπώματα των φοιτητών απεικονίζονται συχνά ιστιοφόρα εκείνης της ιστορικής περιόδου να ταξιδεύουν, σχεδιασμένα με διαφορετικό ύφος κάθε φορά. Στις ίδιες συνθέσεις οι φοιτητές έδωσαν κίνηση με την τεχνική του video animation, αποτυπώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη δική τους εκδοχή της ιστορίας.  Αυτές οι κινούμενες εικόνες είκοσι έξι συνολικά φοιτητών συνέθεσαν το σπονδυλωτό video animation με τίτλο «ήταν ένα μικρό καράβι».

Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των κινούμενων συνθέσεων είναι η εναλλαγή των μαύρων και των λευκών ηρώων στην ίδια εικόνα. Έτσι στα animation της Ηλέκτρας Νικολακοπούλου, της Ανδρονίκης Παυλίδου, του Θανάση Μάγγου και του Σοφοκλή Ολύμπιου τα μαύρα πρόσωπα μεταμορφώνονται σε λευκά υποδηλώντας την κοινή συστράτευση στον αγώνα της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας.

Οι αξίες αυτές αποτυπώνονται και  στο έργο «Captain of the Caribbean» όπου η Εύα Χατζηχριστοφή φωτογραφίζεται ως πειρατίνα φορώντας ένα καπέλο δικής της κατασκευής από χάρτινα κύπελα του καφέ, ενώ στο έργο της η Γεωργία Ψαθά φιλοτεχνεί ένα δικό της καπέλο ως δώρο προς την νεαρή γυναίκα από την Αϊτή. Σε αντίθεση με την ιστορική προσέγγιση, η οποία δίνει έμφαση στη ρεαλιστική περιγραφή του παρελθόντος, η συγκεκριμένη εικαστική προσέγγιση χρησιμοποίησε τη φαντασία για την ερμηνεία γεγονότων από το παρελθόν. Αυτή η διαδικασία σχημάτισε μια γέφυρα μεταξύ χρόνου και τοποθεσίας

Η έκθεση ξεκινά από μια επανεγγραφή της Ιστορίας, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να απεικονίσει την πνευματική κατάσταση της καθημερινότητάς μας, μέσα από μια ποικιλία έργων. Στο έργο της «Σημεία και Τέρατα για μία Επανάσταση»  η Λίνα Ξυγωνάκη συνδυάζει στη δική της μυθολογική της προσέγγιση φωτογραφίες από σύγχρονες διαδηλώσεις στην Αϊτή , ενώ στην «Υπόσχεσή» του, ο Γιώργος Χατζηγεωργίου ξανασχεδιάζει τη μπλε κόκκινη και άσπρη  σημαία της Αιτής προσθέτοντας το μοτίβο του συρματοπλέγματος.

Από τα έργα δεν λείπει και το χιούμορ χωρίς όμως να ακυρώνεται η σοβαρότητα όπως βλέπουμε στις δύο συνθέσεις του Αλέξανδρου Μαραθιανάκη Σακερέλλου και του Χαράλαμπου Τόλιου. Δεξιοτεχνικά σχεδιασμένα είναι και τα κόμικς του Ιωάννη Τζαννή και της Ύριδας Κοβάτσεβιτς. Κάθε έργο εκφράζει κι έναν διαφορετικό συνδυασμό νοημάτων.

Επιπλέον, μέσω της δημιουργικής διαδικασίας κατά τη διάρκεια της φετινής ακαδημαϊκής χρονιάς και της ζωντανής έκθεσης στη συνέχεια, υλοποιείται το όραμα της αϊτινής συμπαράστασης στην Ελλάδα, αφού το καράβι θα καταφέρει να ολοκληρώσει το ταξίδι του και να φτάσει αισίως στον προορισμό του, φέρνοντας μέσα από τις εργασίες των φοιτητών, το δροσερό αεράκι της Ελευθερίας. Το Ναύπλιο αποτελεί τον δεύτερο σταθμό της έκθεσης, μετά τις Σπέτσες. Το εικαστικό αυτό ταξίδι θα ολοκληρωθεί στη Σύρο, εντός του 2022.

Καταλήγοντας, η κ. Οικονομίδου απηύθυνες θερμές ευχαριστίες προς την επιμελήτρια και βασική εμπνεύστρια της έκθεσης, Λήδα Παπακωνσταντίνου, καθώς και προς τους συνεργάτες καθηγητές του Τμήματος Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών, την πρόεδρο και υπεύθυνη της διοργάνωσης στο Ναύπλιο, Μαρίνα Κοτζαμάνη, τη Στέλλα Δημητρακοπούλου και το Βασίλη Ψαρρά.

Επιπλέον, ευχαρίστησε τον αρχιμανδρίτη π. Γρηγόριο Νανακούδη για τη θερμή φιλοξενία της πρώτης έκθεσης στις Σπέτσες, τον φοιτητή του ΤΜΣΠΣ Νίκο Χριστάκη για τον σχεδιασμό του καταλόγου, τη φοιτήτρια  Ανδρονίκη Παυλίδου για τον σχεδιασμό του ιστότοπου, την Ειρήνη Λεοντακιανάκου για τη θεωρητική υποστήριξη και τη Χρύσα Μπεζιργιαννίδου για την εργαστηριακή υποστήριξη.