Πως γεννήθηκε η Ερμούπολη, η πανέμορφη πόλη

Όταν το 1821 ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, η Σύρα βρέθηκε να περνά μια περίοδο πολλής ηρεμίας, ησυχίας και μεγάλης ελευθερίας αλλά και σχετικής οικονομικής ευεξίας, καλής οικονομίας και καλής υγείας. Ο πληθυσμός της, ήταν γύρω στις 4.500 ψυχές, ακολουθούσε σχεδόν ολόκληρος τα δόγματα της Καθολικής Εκκλησίας και το γεγονός αυτό είχε εξασφαλίσει στο νησί την ιδιαίτερη προστασία της Γαλλίας, που από την αποχή του Φραγκίσκου του Α΄ είχε αναλάβει υπό την προστασία της τους καθολικούς με το θρήσκευμά τους, κάτοικοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι κάτοικοι της Σύρου ζούσαν ήσυχοι στη μοναδική κωμόπολη του νησιού, πάνω στον..., ας πούμε, κωνικό λόφο, δύο χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα. Πολύ ψηλά τείχη προστάτευαν την μικρή πολιτεία από πειρατικές επιδρομές και Τούρκοι δεν υπήρχαν στο νησί. Ένας αντιπρόσωπος της Σύρας... στην πόλη, πλήρωνε γύρω στις 10.000 γρόσια τον χρόνο, αποκοπή, για τα χαράτσια του νησιού, κι έτσι ούτε φοροεισπράκτορας δεν περνούσε καν από το ήρεμο κυκλαδίτικο νησί. Κάτω στο γιαλό, στο “λιμιώνα”, όπως ονόμαζαν το λιμάνι τους οι Συριανοί, κατοικίες δεν υπήρχαν. Μια αξιόλογη όμως κίνηση καϊκιών, που έφθαναν συχνά στον σίγουρο από βοριάδες όρμο, είχε δημιουργήσει μια μικρή εμπορική κίνηση. Δύο – Τρία μαγαζάκια, ένα καφενείο, μερικές αποθήκες και το λοιμοκαθαρτήριο*. Όσοι δούλευαν στο γιαλό ανέβαιναν το βράδυ απάνω στη χώρα, γιατί πάντα υπήρχαν κίνδυνοι και ανωμαλίες. Στις εννιά το βράδυ χτυπούσε μια καμπάνα από ψηλά ώστε να ειδοποιήσει πως σε λίγο θα κλείδωναν οι καστρόπορτες, κι εκείνοι που είχαν μείνει καθυστερημένοι φρόντιζαν να ανηφορήσουν. Το λιμάνι το πρόσεχαν έξι φύλακες που τους έλεγαν ...”σανιτάδες”, κι είχαν έναν επί κεφαλής, αρχιφύλακα, που τον έλεγαν “σκαλιάρη”.

Περνούσαν ατάραχα οι κάτοικοι της Σύρας

Ξαφνικά εκείνη την εποχή ήρθαν τα μαντάτα πως οι Έλληνες της περιοχής τους ξεσηκώθηκαν να διώξουν τους Τούρκους του Μοριά, να γίνουν ελεύθεροι νοικοκύρηδες του εαυτού τους και της περιουσίας τους. Οι ειδήσεις δεν έκαναν εντύπωση. Οι Συριανοί δεν θέλησαν να ανακατευτούν στην εξέγερση. Εξακολούθησαν να πληρώνουν τα χαράτσια τους στην Πόλη, κι έμειναν αμέτοχοι. Αυτή η ιδιαίτερη κατάσταση της Σύρας, ενώ στην αρχή φρόντιζε την κυβέρνηση των Ελλήνων, αποδείχτηκε χρήσιμη για τον καταδιωγμένο ελληνισμό. Αμέσως απ’ τους πρώτους διωγμούς και τις πρώτες σφαγές των Ελλήνων στις πόλεις της Ιωνίας, εκατοντάδες πρόσφυγες άρχισαν να καταφεύγουν στη Σύρα, ζητώντας ασφάλεια στο ήσυχο νησί. Πρώτοι κατέφυγαν πρόσφυγες απ’ τη Σμύρνη και τις Κυδωνίες, ύστερα Κωνσταντινουπολίτες, κι έπειτα άλλοι από άλλες περιοχές.

Καταστροφή της Χίου

Από τη Χίο κατέφθασε άλλο κύμα προσφύγων στη Σύρο, πιο μεγάλο αυτή τη φορά. Οι νέοι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να μείνουν όλοι κάτω στο γιαλό, σε ξύλινες παράγκες, σε σκηνές, όπου έβρισκαν. Οι Χιώτες όμως πρόσφυγες είχαν μέσα τους το εμπορικό “δαιμόνιο”. Βρέθηκαν σε ένα λιμάνι, που είχε ήδη αρχίσει να έχει αξιόλογη εμπορική κίνηση, γιατί οι Τούρκοι είχαν θεωρήσει ότι σε κανένα άλλο λιμάνι δεν πήγαιναν, παρά μόνο στη Σύρο. Έτσι το Συριανό λιμάνι άρχισε να γίνεται το κέντρο της τροφοδοσίας της Ελλάδας... όλης. Οι Χιώτες κατάφεραν και βρέθηκαν μέσα στο στοιχείο τους. Έπεσαν αμέσως στο εμπόριο με ιδιαίτερη φροντίδα και με επιτυχία. Στο μεταξύ άλλοι Χιώτες πρόσφυγες που είχαν αποβιβαστεί στην Τήνο, Μύκονο, Πάρο, Νάξο, συγκεντρώθηκαν όλοι στη Σύρα. Ως τα 1824 είχαν μαζευτεί 8.000 οικογένειες. Τις ξύλινες παράγκες και τις σκηνές τις διαδέχθηκαν μικρόσπιτα κι άλλα λιγοστά μεγάλα σπίτια. Όταν καταστράφηκαν τα Ψαρά, το 1824, οι καινούργιοι πρόσφυγες που κατέφυγαν στο σπουδαίο νησί, βρήκαν ένα οργανωμένο συνοικισμό με περίθαλψη και ζεστασιά.

Ερμούπολη!

Ο νέος συνοικισμός ως το 1825 δεν είχε όνομα. Τον έλεγαν απλώς “το λιμάνι της Σύρας” ή “Κάτω Χώρα”. Το 1825 έγινε στην αυλή της εκκλησίας της Μεταμορφώσεως μια συνέλευση των προσφύγων με σκοπό την ονοματοθεσία της καινούργιας πόλης. Τότε με πρόταση του Λουκά Ράλλη, την ονόμασαν “ΕΡΜΟΥΠΟΛΗ”! Ο Λουκάς Ράλλης ήταν πραγματικά ο πιο ικανός, ο πιο έξυπνος και διαπρεπής απ’ τους Χιώτες πρόσφυγες. Όλη η ζωή της καινούργιας πόληςαπ’ αυτόν έπαιρνε την πνοή και τις κατευθύνσεις της. Αυτό φρόντισε και πρωτοστάτησε στην ίδρυση Νοσοκομείου, σχολείων... κι άλλων αναγκαίων κοινωνικών ιδρυμάτων. Αυτών ήταν ο πρώτος ειδικός κι ο εμπνευστής των ωραίων και πιο σημαντικών έργων στην Ερμούπολη. Έτσι όταν ήρθε ο Καποδίστριας κι άρχισε να δημιουργείτε κάποια τάξις και κάποιο νοικοκυριό στην επαναστατημένη Ελλάδα, η Ερμούπολις βρέθηκε η μόνη οργανωμένη πόλις.

Η πιο μεγάλη – Η πιο πλούσια!

Κάποια εποχή ο πληθυσμός της έφθασε στους 30.000 κατοίκους και η κίνηση του λιμανιού της, τις 5.000 πλοία το χρόνο. Έγινε η εμπορική και ναυτική πρωτεύουσα της Ελλάδας, και η διεθνής φήμη της ήταν μεγάλη. Τα χρόνια όμως περνούσαν και σιγά σιγά ο Πειραιάς της απορρόφησε την εμπορική και ναυτική κίνηση της. Η Ερμούπολη όμως ακόμη ζει μέσα στην ατμόσφαιρα των παλιών μεγαλείων της. Τα ωραία της αρχοντικά, οι πλατείες και τα μνημεία της, οι εξοχές και οι βίλες της, παρουσιάζουν πάντα τα παλιά μεγαλεία της.