ΣΥΡΟΣ: Το πρώτο δημόσιο Ρολόι σε Κυκλαδίτικο νησί.

ΚΥΚΛΑΔΕΣ: Είναι μια χαρούμενη συμφωνία σε λευκό και γαλάζιο μέσα στο Αιγαίο, το Ελληνικό Αρχιπέλαγος.

-Παντού.... Αλμύρα και φως!

-Και... θάλασσα! Κανένας λαός δεν έζησε τόσο πολύ με τη θάλασσα, για τη θάλασσα, από τη θάλασσα όσο οι Έλληνες και ιδιαίτερα οι Κυκλαδίτες.

Οι δομές της οικονομίας ήταν ιδιαίτερα σημαδεμένες από την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Οι επαφές των Κυκλαδιτών με ξένους κόσμους και λαούς τους έκαναν να δεχθούν νέες ιδέες, να οδηγηθούν σε νέες επινοήσεις και σκέψεις. Έτσι δημιουργείται νέα αντίληψη για τη ζωή, τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του.

Η Σύρος τον 13ο αιώνα

Ήταν ένα νησί αραιοκατοικημένο για πολλούς αιώνες (ένα βραχονήσι 85 τετραγωνικά χιλιόμετρα) ώσπου αποκτά τους πρώτους κατοίκους και δημιουργεί τον πρώτο της οικισμό, την πρώτη πόλη, την Άνω Σύρο, την πανέμορφη γραφική μεσαιωνική πολιτεία, που είναι απλωμένη στον κεντρικό λόφο του νησιού μας και στεφανώνεται από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, την καθολική Επισκοπή. Κάτοικοι και ιερείς της Άνω Σύρου βοήθησαν αργότερα... (1822...) τους κατοίκους της Ερμούπολης να έλθουν σε επαφή με την Ευρώπη ώστε να δημιουργήσουν αυτή την πανέμορφη πόλη, την Ερμούπολη μαι πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο.

“Αυτό που έγινε εδώ πριν έναν αιώνα... δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα...” Είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αυτή η φράση τα συνοψίζει όλα.

Εδώ σ' αυτό το βραχονήσι άνθισε ένας πολιτισμός, όμοιος με αυτόν των μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων... “Η Σύρος είναι περίπου ο ομφαλός της Ελλάδος”, είπε κάποτε ο περιηγητής Θεόφιλος Γκωτιέ, που επισκέφθηκε το νησί στις αρχές του 19ου αιώνα.

Η ακτινοβολία του πλούτου... αλλά και του πνεύματος κάνει την Ερμούπολη να ξεφύγει από τα στενά όρια του Αιγαίου και ακούγεται στις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Δεν είναι σχήμα λόγου, λοιπόν, ότι η Ερμούπολη είναι φερώνυμος όχι μόνο του Κερδώου αλλά και του Λόγιου Ερμή. Το αποδεικνύει η ιστορία των σχολείων της. Ήταν τα πρώτα και σπουδαία στην Ελλάδα. Σ' αυτά φοίτησαν: Δημήτριος Βικέλας, Ελευθέριος Βενιζέλος, Τιμολέων Αμπελάς, Εμμανουήλ Ροΐδης, Ανδρέας Συγγρός και τόσοι άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς, λογοτέχνες, επιστήμονες....

Σχολεία

Η Ερμούπολη, τον 19ο αιώνα “ήταν το “εκπαιδευτικόν κέντρον συμπάσης της Ανατολής και ο πρώτος, ο αναπόφευκτος σταθμός δια τους επιθυμούντας μάθησιν”. Ήταν η γνώμη και η κρίση του δημοσιογράφου και ιστορικού Ανδρέα Χούμη.

Η Σύρος απέκτησε αξιόλογα ιδιωτικά και δημόσια Σχολεία.

1ο Δημοτικό Σχολείο Ερμουπόλεως – Το Ρολόι

Με απόφαση της Δημογεροντίας, στις 3 Νοεμβρίου 1827, ιδρύθηκε το “1ον Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον Αρρένων Ερμουπόλεως” η ανέγερση του οποίου έγινε με συνεισφορά των κατοίκων της νεοσύστατης πόλεως, σε οικόπεδο των αδελφών Σαλάχα... Το σχολείο ολοκληρώθηκε το 1828. πρώτοι υπεύθυνοι για τη λειτουργία του ήσαν οι Προτεστάντες ιεραπόστολοι Κόρκ και Χίλδνερ (οι οποίοι είχαν ήδη συστήσει ιδιωτικά αλληλοδιδακτικά σχολεία. Ακολούθησαν άλλοι σπουδαίοι Έλληνες που δίδασκαν άριστα: Ν. Μάγνης, Εμ. Μαγκάκης... ο Ι. Βλαστός κ.α.

Όταν το 1838 επισκέφθηκε τα σχολεία της Σύρου ο Γενικός Δ/ντης Δημοτικών Σχολείων Ι. Κοκκώνης, στην αναφορά του για το 1ο Δημ. Σχολείο γράφει μεταξύ άλλων: “Το εκπαιδευτικον κατάστημα αρρένων είναι ένα από τα λαμπρότερα και πλέον ευρύχωρα κτίρια διαθέτον προαύλιον και γυμναστήρια χωρητικότητος 280 μαθητών κατά τον κ. Εμ. Μαγκάκη...”. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το 1869 ένας από τους μαθητές του σχολείου ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος (για 3-4 χρόνια) και αργότερα μαθητής του Γυμνασίου Σύρου.

ΡΟΛΟΪ

Δημόσια Ρολόγια δεν υπήρχαν στις πρώτες ελληνικές πόλεις. Μεγάλη και αισθητή ήταν η έλλειψή τους. Τότε, το 1837 ο Γερμανός περιηγητής L. Feldmann επισκέφθηκε την Ελλάδα και τη Σύρο. Έγραψε κολακευτικά σχόλια στο βιβλίο του για το νησί μας... αλλά έγραψε ότι “στην Ελλάδα δεν ξέρει ποτέ κανείς τι ώρα είναι!!!”

Οι Ερμουπολίτες τόνιζαν επίσης από το 1855 πόσο χρήσιμο και απαραίτητο ήταν το Ρολόι στην πόλη, για όλους τους πολίτες και κυρίως στα σχολεία. Και η ευχή τους ήταν να αποκτήσει η πόλη ένα Ρολόι, “αφού” όπως έγραψε η εφημερίδα ΑΙΟΛΟΣ, “οι Ιεροί Ναοί, τα Σχολεία και τόσα άλλα Δημόσια κτήρια δεικνύουν το μεγαλείον της”.

Και η επιθυμία των κατοίκων πραγματοποιήθηκε χάρη στην χορηγία του δικηγόρου Κων. Πλατύ και για πολλά χρόνια βουλευτή Σύρου. Τον Μάιο του 1861 πρόσφερε στον Δήμο το μεγάλο ρολόι και ανέλαβε τα έξοδα (16.000 – 18.000 δρχ) για να χτιστεί στον περίβολο του Α' Δημοτικού Σχολείου αυτός ο ψηλός πύργος για την τοποθέτησή του. Ο πύργος έγινε τόσο ψηλός ώστε να φαίνεται το ρολόι από μακριά. Ιδιαίτερη σημασία είχε δώσει ο συριανός τύπος της εποχής. “Ευχαρίστως αναγγέλλομεν ότι το μέγα ωρολόγιον, το οποίο ο αξιότιμος συμπολίτης μας κ. Πλατύς προσέφερε εις τον Δήμον της Ερμουπόλεως... παραγγελθέν εις τον εν Μονάχω περίδοξον ωρολογοποιόν Mannharell (Μανχάρελ)...” κατασκευάσθηκε με απόλυτη τελειότητα σε μεγάλο σχήμα με τέσσερις πλευρές και με δυνατούς ήχους ώστε να ακούγεται σε μεγάλη απόσταση και να φαίνεται από μακριά. Με απόλυτη φροντίδα φορτώθηκε σε τρία κιβώτια στο Ελληνικό πλοίο “Πηνελόπη” του πλοιάρχου Μ. Παπαγγελή και ανεχώρησε από εκεί για τη Σύρο. Το Ρολόι τοποθετήθηκε στον ψηλό πύργο που υπάρχει μέχρι σήμερα στο χώρο του 1ου Δημοτικού Σχολείου που είναι γνωστό με το προσωνύμιο “το ρολόι”!

Το 1941 το ρολόι και μέρος του πύργου καταστράφηκαν από βομβαρδισμό Γερμανικού αεροπλάνου κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ανακαινίσθηκε όμως το 1949 επί Δημάρχου Ευάγγελου Ξοχάκη. Το ρολόι έτσι όπως υψώνεται έως σήμερα μέσα στον ωραίο πύργο, φαίνεται και από την κεντρική πλατεία Μιαούλη και από άλλες θέσεις της πόλης.

Υ.Γ. Ευχαριστώ θερμά τις Κυρίες του Ιστορικού Αρχείου για την ιστορική ενημέρωση. Ιδιαίτερα την κ. Λ. Κλήμη.

Ευχαριστώ και τον Δάσκαλο κ. Παναγιώτη Λίτσα για τις πληροφορίες που απέστειλε από την Βιβλιοθήκη.

Αφιέρωμα στον πατέρα μου Αριστείδη Ρώτα Διευθυντή του 1ου Δημοτικού Σχολείου και στη μητέρα μου Ευαγγελία Ρώτα Δασκάλα.

Μαρία Ρώτα