“Ο Ηλεκτρονικός εκφοβισμός και η αντιμετώπισή του”

Η Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο (Safer Internet Day) γιορτάζεται κάθε χρόνο τον Φεβρουάριο. H ημέρα αυτή αποτελεί εφαλτήριο ευαισθητοποίησης μικρών και μεγάλων στα θέματα που αφορούν την ασφαλή και ηθικά σωστή χρήση του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και όλων των διαδραστικών τεχνολογιών που είναι πια κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Διοργανώνεται σε ετήσια βάση από το Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Εθνικών Κέντρων Ενημέρωσης Insafe στο πλαίσιο του προγράμματος Safer Internet της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην Ελλάδα, η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου διοργανώνεται από τη Δράση Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, που αποτελεί τον Εθνικό Εκπρόσωπο του Δικτύου Insafe.

Με αφορμή την ημέρα αυτή θα ήθελα να αναφερθώ σε δυο στοιχεία που αποσυντονίζουν και καθιστούν άκρως επικίνδυνη την πλοήγηση και τη χρήση του Διαδικτύου. Πρόκειται για την Κυβερνοεγκληματικότητα, το φαινόμενο του εκφοβισμού μέσω Internet και τρόπους αντιμετώπισής του.

Τι είναι το έγκλημα στον κυβερνοχώρο;

Το έγκλημα στον κυβερνοχώρο ή κυβερνο-εγκληματικότητα είναι ένας ευρέως διαδεδομένος όρος για να περιγράψει μια δραστηριότητα στην οποία τα συστήματα και τα δίκτυα των υπολογιστών αποτελούν εργαλείο, στόχο ή ένα τόπο που διενεργούνται αξιόποινες πράξεις.
Αν και ο όρος σκιαγραφεί το έγκλημα μέσα στο οποίο το σύστημα, το δίκτυο ή ο υπολογιστής είναι ένα ουσιαστικό μέρος του εγκλήματος, ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει τις παραδοσιακές εγκληματικές δραστηριότητες στις οποίες οι υπολογιστές ή τα δίκτυα χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση παράνομων δραστηριοτήτων.

Οι περιπτώσεις που θεωρούνται κυβερνο-εγκληματικές είναι οι ακόλουθες:
- Το δίκτυο του συστήματος ή ο υπολογιστής είναι ένας στόχος εγκληματικής δραστηριότητας: η μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση, το κακόβουλο λογισμικό, και επιθέσεις από άρνηση ανταπόκρισης και αδιαφορία.
Τα παραδοσιακά εγκλήματα ενισχύονται με τη χρήση των συστημάτων των δικτύων των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή των πληροφορικών δικτύων: με κοινωνικούς μηχανισμούς, απάτη ταυτότητας, παιδική πορνογραφία, παρενόχληση, κ.ά. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζει ο κάθε χρήστης πώς να προστατεύει τον υπολογιστή του για την αποφυγή τέτοιου είδους κινδύνων. Ο τρόπος είναι απλός: Προστατέψτε τον υπολογιστή σας με ένα anti-virus λογισμικό με τακτική ενημέρωση έτσι ώστε να μην εισβάλλουν ιοί. Το λεγόμενο προστατευτικό φράγμα « fire wall » εμποδίζει την επιδρομή των hackers (εισβολέων) στον προσωπικό σας υπολογιστή ή και σε ένα κωδικοποιημένο δίκτυο υπολογιστών. Προστατέψετε τα παιδιά από πορνογραφικές και βίαιες ιστοσελίδες. Η πρόσβαση σε ορισμένες τοποθεσίες μπορεί να κλειδωθεί με πρόγραμμα περιήγησης στο Internet πηγαίνοντας στο "Επιλογές" μενού και "ασφάλεια" από τα αναγνωρίσιμα λογότυπα: Εμπιστοσύνη/Απαγορεύει. Επίσης, ειδικά λογισμικά φιλτράρουν την πρόσβαση λειτουργώντας ως "μαύρες λίστες" (κατάλογοι των επιτρεπόμενων και αποκλεισμένων χώρων) ή / με λέξεις-κλειδιά. Βέβαια, η καλύτερη προστασία είναι η γονική επαγρύπνηση, διότι δεν υπάρχει καμία συσκευή που να παρέχει απόλυτη ασφάλεια, εφόσον το Διαδίκτυο εξελίσσεται διαρκώς. Για το λόγο αυτό ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να είναι προσεκτικά, να μην δίνουν προσωπικές πληροφορίες και να μην κάνουν κανένα ραντεβού με αγνώστους ή φίλους από το Διαδίκτυο.

Ο Εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου (Cyber Bullying)

Ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου είναι οποιαδήποτε πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που θεσπίζεται και πραγματοποιείται μέσω της χρήσης των ψηφιακών συσκευών επικοινωνίας, συγκεκριμένα του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων και η οποία επαναλαμβάνεται ανά τακτά ή άτακτα χρονικά διαστήματα. Ο όρος cyber bulling δημιουργήθηκε από τον Καναδό Bill Belsey και έχει τις ρίζες του στον παραδοσιακό σωματικό ή ψυχολογικό εκφοβισμό όπου ο στόχος του επιτιθέμενου είναι να προκαλέσει ζημιά ή να βλάψει το θύμα του. Ο εκφοβισμός μέσω διαδικτύου περιλαμβάνει:

· Πειράγματα με στόχο τη διασκέδαση

· Διάδοση άσχημων-προσβλητικών φημών on-line

· Αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων (υβριστικά-προσβλητικά)

· Παρενόχληση

· Δυσφήμηση σε τρίτους (άλλους πλέον του θύματος) Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων μέσω κινητού, φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο, ιστοσελίδες, μπλογκς, chat rooms κ.ά.

Ο εκφοβισμός μέσω του Διαδικτύου μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος εμπλέκοντας και άλλα άτομα που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν καν το θύμα. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τον εκφοβισμό μέσω του Διαδικτύου είναι το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Electronic Mail), τα Γραπτά Μηνύματα (Text Messaging), οι Ιστότοποι Κοινωνικού Δικτύου (Social Networking Sites), τα Μέρη Συζητήσεως στο Διαδίκτυο (Chat Rooms), τα Blogs, τα Web Sites, ακόμα και τα διαδικτυακά παιχνίδια (Internet Gaming).

Οι αιτίες του εκφοβισμού μέσω του Διαδικτύου είναι ποικίλες και διαφορετικών τύπων. Τα κίνητρα είναι τόσο ψυχολογικά όσο και κοινωνικά. Δυστυχώς, αν και υπάρχουν αρκετές υποθέσεις σχετικά με τους «εκφοβιστές στο διαδίκτυο» στην πραγματικότητα γνωρίζουμε πολύ λίγα σχετικά με τα χαρακτηριστικά των ατόμων αυτών και των κινήτρων τους. Πολλοί παράγοντες μπορεί να ωθήσουν ένα άτομο σε τέτοιες συμπεριφορές: η βαρεμάρα, η ανάγκη για επιβολή δύναμης, ο θυμός, η αντεκδίκηση για το ότι κανείς εκφοβίστηκε, η ανάγκη για προσοχή. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός λόγος ενδέχεται να είναι ότι ο εκφοβισμός στο διαδίκτυο είναι πιο ασφαλής από ότι ο παραδοσιακός εκφοβισμός γιατί είναι ανώνυμος και υπάρχουν μικρότερες πιθανότητες να πιαστεί ο θύτης.

Στην Ελλάδα οι χρήστες του Διαδικτύου αυξάνονται καθημερινά. Αν και η χρησιμότητά του παραμένει αναντίρρητα μεγάλη για τους χρήστες του, δεν παύει να δημιουργεί και να ανακατασκευάζει τρόπους εξαπάτησης των ίδιων των χρηστών του. Επίσης, η παράλογη χρήση και η σύνδεση του Διαδικτύου με άγνωστα πρόσωπα παραμένει ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μικρούς και μεγάλους. Η προνοητικότητα και η γνώση αυτής της μορφής κινδύνου αποτελούν ασπίδα προστασίας για όλους μας.

Δρ Ευτυχίας Νικολακοπούλου

Σχολική Σύμβουλος Επαγγελματίας Ψυχικής Υγείας σε θέματα εξάρτησης από το Διαδίκτυο