Φυσική σκοπιά της Κοινωνίας

Συχνά προσπάθησα να αναλύσω τα κοινωνικά θέματα στη βάση ψυχολογικών και βιολογικών νόμων που διέπουν τηνκοινωνία. Θα προσπαθήσω σήμερα να δω την κοινωνία από φυσικήσκοπιά.

Η φυσική ασχολείται με δύο ειδών μεγέθη: ποσότητα και ποιότητα. Ποσότητα είναι ο όγκος ενός υγρού, το ηλεκτρικό φορτίο, η θερμότητα κλπ. Χαρακτηριστικό της είναι η αθροιστική ιδιότητα. Ποιότητες αντίστοιχα είναι η πίεση, η θερμοκρασία, το ηλεκτρικό δυναμικό κλπ. Η ποιότητα δεν αθροίζεται. Αν ανακατέψω 2 λίτρα νερού με θερμοκρασία 20οC και 2 λίτρα νερού με θερμοκρασία 40οC, θα πάρω 4 λίτρα νερού, αλλά η θερμοκρασία του μίγματος δεν θα είναι 60οC, αλλά 30οC. Γενικά, η ποιότητα μεταβάλλεται αναλογικά με την ποσότητα. Το γινόμενο της ποσότητας επί την ποιότητα αποτελεί ενέργεια, το κύριο στοιχείο της φύσης, με το οποίο ασχολείται η φυσική. Η σχέση ποσότητας προς ποιότητα είναι η ανεκτικότητα (ή χωρητικότητα ή ενδοτικότητα ή ελαστικότητα) και είναι υψηλή όταν μεταβάλλεταιπολύ η ποσότητα με μικρή μόνο μεταβολή της ποιότητας. Αυτά όταν το σύστημα βρίσκεται σε ισορροπία. Όταν υπάρχει διαφορά ποιοτήτων και κάποιος αγωγός ανάμεσά τους, ποσότητα ρέει από την υψηλή προς τη χαμηλή ποιότητα, ώσπου να εξισωθούν οι ποιότητες. Η ποσότητα που ρέει σε μια μονάδα χρόνου (ροή) μεγαλώνει ανάλογα με τις διαφορές ποιότητας που υπάρχουν και μικραίνει όταν μεγαλώνει η αντίσταση στη ροή.

Με τις κοινωνικές ποσότητες ασχολείται η Οικονομία, με τις ποιότητες η Πολιτική. Με τη μεταβολή τους στο χρόνο ασχολείται η Ιστορία. Από την αναλογία των κοινωνικών με τις φυσικές επιστήμες μπορούν να προκύψουν ιδέες. Οργανωμένες αυτές αποτελούν θεωρίες που περιμένουν διασταύρωσή με την εμπειρία για να επιβεβαιωθούν σχηματίζοντας επιστημονική γνώση. Να τώρα κάποια παραδείγματα.

Από τις πλούσιες χώρες (με αφθονία ποσότητας χρημάτων) περιουσίες κινούνται προς τις φτωχές, με τη μορφή συνήθως επενδύσεων. Αυτές παίρνουν συχνά μορφή άμεσα ή έμμεσα αποικιακή (ετεροδικίες, παρουσία στρατιωτικών βάσεων, πέρα από τη μεταφορά τόκου, πρώτων υλών κλπ από τις φτωχές προς τις πλούσιες που γίνονται έτσι πλουσιότερες). Επίσης από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες υπάρχει ροή πληθυσμού προς τις πιο αραιοκατοικημένες. Ο νόμος είναι αδυσώπητος, όσο και οι φυσικοί νόμοι. Η προσπάθεια να εμποδισθεί η ροή χρημάτων ή λαών θα καταλήξει σε βία, όταν η διαφορά ποιότητας πάρει επαρκή τιμή, όπως θα γίνει ρήξη των φραγμάτων σε τεχνητές λίμνες, αν αυξηθεί η στάθμη πάνω από τις αντοχές των φραγμάτων.

Τα φαινόμενα γίνονται ηπιότερα, λιγότερο βίαια, εφόσον η κοινωνία έχει επαρκή ανεκτικότητα. Στη φυσική, η ανεκτικότητα ενός περιέκτη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Τέτοιοι είναι το φυσικό μέγεθός του, η γεωμετρία του (ευρείς περιέκτες έχουν μεγαλύτερη ανεκτικότητα από στενούς με τον ίδιο όγκο), η ελαστικότητα των τοιχωμάτων του, γενικά η δομή του. Η ανεκτικότητα μιας κοινωνίας εξαρτάται από ανάλογους παράγοντες με πρώτο το μέγεθός της. Γενικά, μέτρο της ανεκτικότητας είναι η ελευθερία επιλογών. Μια μεγάλη χώρα με ποικιλία εδάφους έχει μεγαλύτερη ανεκτικότητα από μια μικρή και ομοιογενή, καθώς επιτρέπει στους κατοίκους επιλογή φυσικού περιβάλλοντος που επιθυμούν να ζήσουν. Θεσμοί που επιτρέπουν μεγαλύτερες ελευθερίες, π.χ. χωρίς φοβικές διατάξεις, έχουν μεγάλη ανεκτικότητα. Επανειλημμένα έχω προτείνει τις αρχές που διαμορφώθηκαν στην αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία. Αν οι θεσμοί διαμορφώνονται με όσο γίνεται λιγότερες εξαρτήσεις στη σειρά και περισσότερες παράλληλες, αυξάνεται η ανεκτικότητα. Αν, αντί να εκλέγει ο λαός τους βουλευτές και αυτοί την κυβέρνηση, οι βουλευτές κληρώνονται και έπειτα εκλέγουν κυβέρνηση μεταξύ ειδημόνων και έμπειρων πολιτικών, οι βαθμοί ελευθερίας και η ανεκτικότητα αυξάνονται. Οι πρόγονοί μας είχαν προβλέψει κάποια από τα μειονεκτήματα της κλήρωσης. Για παράδειγμα υπήρχε κάποιου είδους «εκλογοδικείο» που, μετά την κλήρωση, εξαιρούσε ορισμένα άτομα για λόγους κυρίως ηθικούς και θρησκευτικούς. Σε σύγχρονες κληρώσεις επίσης για λήψη κρίσιμων αποφάσεων, όπως στα ορκωτά δικαστήρια, υπάρχουν διαδικασίες εξαίρεσης κάποιων ενόρκων. Αντίστοιχα, αν καθιερωνόταν κλήρωση βουλευτών, θα έπρεπε να εξαιρούνται, μετά την κλήρωση,άτομα με ψυχιατρικά (π.χ. σχιζοφρένεια, άνοια), ποινικά (π.χ. εγκληματίες) ή αστικά (π.χ. ανικανότητα δικαιοπραξίας) προβλήματα. Αντίθετα από την κλήρωση, βουλές εκλεγμένες από το λαό δεν επιδέχονται εξαίρεση μετά την εκλογή, καθώς η απόφαση του λαού είναι αμετάκλητη.

Μια γερουσία από καταξιωμένα άτομα, exofficio, για υποθέσεις με μακροπρόθεσμες συνέπειες αυξάνει περαιτέρω την ελευθερία προσφέροντας παράλληλα στηρίγματα της κοινωνίας. Η δυνατότητα εξαιρέσεων από «εκλογοδικείο» υπάρχει και εδώ, π.χ. για νοητικά προβλήματα υπερηλίκων.

Το σύστημα συμπληρώνεται από Συμβούλιο Επικρατείας και από Πρόεδρο της Δημοκρατίας με αυξημένες αρμοδιότητες και, επομένως, εκλεγόμενο απευθείας από το λαό, τον υπέρτατο άρχοντα.

Σε ένα σύστημα σαν το παραπάνω, μπορεί να αυξομειώνεται η ποσότητα, ο πλούτος του κράτους δηλαδή, χωρίς σημαντικές δονήσεις στην ποιότητα, στους νόμους δηλαδή. Υπενθυμίζεται ότι η ύπαρξη διαφορών στην ποιότητα είτε μέσα στο ίδιο το κράτος ή μεταξύ κρατών σημαίνει ανισότητα. Η ανισότητα αποτελεί το κύριο κίνητρο δραστηριοτήτων, τόσο δημιουργικών (π.χ. ανάπτυξη) όσο και καταστροφικών (π.χ. βία και πολλά δεινά που έχομε ξανασυζητήσει). Μια κυβέρνηση νομοθετεί ποικίλων ειδών περιορισμούς. Αυτοί αντιστοιχούν στην αντίσταση της Φυσικής, στον ηλεκτρισμό, στην υδραυλική, στη μηχανική κλπ. Το γινόμενο της αντίστασης επί την ανεκτικότητα είναι χρόνος. Ο χρόνος στην κοινωνία ελέγχεται κυρίως από τη γραφειοκρατία. Υπάρχει ένα άριστο, ένα Αριστοτελικό «μέσο». Πολύ μικρή γραφειοκρατία επιτρέπει την ασυδοσία. Όταν γίνεται υπερβολική, καθυστερεί τα πάντα, ιδιαίτερα την ανάπτυξη. Ο λαός (η κοινή βουλή) οφείλει να νομοθετεί το βαθμό της επιθυμητής γραφειοκρατίας, που βάζει τάξη.

Σε κάθε σύστημα υπάρχουν μη γραμμικά (μη αναλογικά) στοιχεία με λειτουργία σαν του όλου-ή-ουδενός, ουδοί, κατώφλια, που όταν ξεπεραστούν γίνονται απότομες ποιοτικές αλλαγές. Όποτε σε ένα σύστημα υπάρχουν μη γραμμικά στοιχεία, αντιστάσεις και ανεκτικότητες, το σύστημα ταλαντώνεται και έχομε περιγράψει τις ταλαντώσεις που ισχύουν στις κοινωνίες. Ταλαντώνεται η οικονομία από την ανάπτυξη στην ύφεση, η πολιτική από ένα σαν καπιταλιστικό σε ένα σαν κομμουνιστικό σύστημα, η ανισότητα από μέγιστη, σε ελάχιστη. Προγραμματισμένα όλα αυτά σε ευνομούμενες κοινωνίες. Η περίοδος τέτοιων ταλαντώσεων καθορίζεται από το γινόμενο αντίστασης (νομοθετημένοι περιορισμοί) επί την ανεκτικότητα (γεωγραφία και θεσμοί κάθε κράτους). Είναι υποχρεωτική για κάθε κοινωνία, αφού εξαρτάται από τη δεδομένη γεωγραφία της·οι θεσμοί οφείλουν να την έχουν λάβει υπόψη τους. Η ύπαρξη ανερέθιστης περιόδου, δηλαδή περιόδου χάριτος, στις κυβερνήσεις,παρέχει το χρόνο για να ληφθούν αναγκαία αντιλαϊκά μέτρα (π.χ. λιτότητα), ενώ η προγραμματισμένη διάρκεια μιας περιόδου αποτρέπει από ανεπιθύμητες συνέπειες τυχαίων πολιτικών γεγονότων που ποτέ δεν λείπουν.