Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας

ΘΥΣΙΑ

  • Τρίτη, 30 Απριλίου, 2019 - 06:12

Οι μονοκύτταροι οργανισμοί κανονικά δεν πεθαίνουν. Όταν έλθει η ώρα τους, διαιρούνται σε δύο ολόιδια, σαν το μητρικό, κύτταρα χωρίς να αφήσουν πτώμα. Θάνατος και πολλαπλασιασμός ταυτόχρονα. Βέβαια, οι περισσότερες "συνήθειες" που αποκτήθηκαν στη διάρκεια της ζωής του κυττάρου δεν διατηρούνται στα θυγατρικά, και αυτά, παρόλο που έχουν το ίδιο σώμα με το μητρικό, δεν διατηρούν τις "αναμνήσεις" του. Η ζωή όμως προχώρησε, εξελίχθηκε. Πολλοί ομοειδείς μονοκύτταροι οργανισμοί συνασπίστηκαν σε ενιαίο σύνολο, σαν συνομοσπονδίες ή ομοσπονδίες. Μοιράζονται μεταξύ τους τα έργα που έχει να κάνει καθένα από τα κύτταρα που αποτελούν το σύνολο. Τα γεννητικά κύτταρα συνεχίζουν, όπως στους μονοκύτταρους οργανισμούς, να διαιρούνται στα δύο χωρίς (κάποια) να εγκαταλείπουν πτώμα. Όλα τα υπόλοιπα κύτταρα όμως, τα σωματικά, πεθαίνουν και εξομοιώνονται με το άψυχο περιβάλλον τους. Κατά κάποιον τρόπο, όλα αυτά, τα σωματικά, κύτταρα "θυσιάζονται" για χάρη του συνόλου. Οι πολυκύτταροι οργανισμοί αποδείχθηκαν "ανώτεροι" από τους μονοκύτταρους. Καθένα από τα κύτταρα που τους αποτελούν, ευαισθητοποιείται και εξειδικεύεται, έτσι που κάνει το έργο που του αναλογεί καλύτερα από τα υπόλοιπα. Τις εκβάσεις του έργου του τις μοιράζεται με όλα τα λοιπά κύτταρα, ενώ και αυτό παίρνει από αυτά ό,τι χρειάζεται για να συνεχίσει τη ζωή του, για όσο διάστημα αυτή διαρκεί.

Έγραψα παραπάνω "ανώτερο" σε εισαγωγικά. Έκανα αυθαίρετη ιεράρχηση. Ανώτερο εννοώ τούτο. Με την ευαισθησία και ειδικότητα κάθε κύτταρο κάνει πιο αποτελεσματικά το έργο που του αναλογεί. Τίμημα είναι ο θάνατος. Οι μονοκύτταροι οργανισμοί καταστρέφονται κατά εκατομμύρια σε αντίξοες συνθήκες, ενώ οι πολυκύτταροι αντέχουν πολύ περισσότερο και, σα σύνολο, ζουν περισσότερο. Η φυσική διάρκεια ζωής ενός μονοκύτταρου όντος μπορεί να είναι λιγότερη από μια ώρα. Η διάρκεια ζωής των πολυκύτταρων οργανισμών είναι κανονικά πολύ μακρότερη, ως πολλές δεκάδες χρόνια. Η αντοχή των πολυκύτταρων στο βίαιο θάνατο είναι πολύ μεγαλύτερη, ενώ οι μονοκύτταροι είναι ευάλωτοι στη βία και πεθαίνουν μαζικά. Χάρη σ΄ αυτή την οργάνωση, εξελίχθηκε η ζωή και έφθασε στην κορωνίδα της, στο είδος άνθρωπος που αναρωτιέται για την ιεράρχηση των πάντων.

Και οι άνθρωποι, όπως οι μονοκύτταροι οργανισμοί, άρχισαν κάποτε να συνασπίζονται σε κοινωνίες. Από τα πάνω από 100.000 χρόνια που υπάρχει o άνθρωπος πάνω στη γη στα τελευταία 10.000 χρόνια περίπου από την αγελαία ζωή μεταπήδησε στην κοινωνική. Διαφέρει από τις κοινωνίες των εντόμων και τις αγέλες άλλων ζώων κατά το ότι μόνος του αποφασίζει πόσο αγελαία και πόσο κοινωνικά θα ζει. Δημιούργησε πολιτείες. Σ΄ αυτές αφενός φυλάει σε κατάλληλες "αποθήκες", αγαθά που μπορούν να χρειασθούν σε περιόδους ένδειας, όπως φυλάνε οι μέλισσες το μέλι, και αφετέρου τα επεξεργάζεται και τα ανταλλάσσει με άλλους. Σ΄ αυτού του είδους τις ανθρώπινες κοινωνίες, τα μέλη τους είναι αναλώσιμα για χάρη της κοινωνίας, όπως είναι αναλώσιμα τα σωματικά κύτταρα των πολυκύτταρων οργανισμών, για χάρη του οργανισμού τον οποίον συναποτελούν.

Για χάρη αυτής της πολιτείας, κάθε μέλος της διαθέτει τον εαυτό του, ακόμη και τη ζωή του, αν χρειασθεί. Η κοινωνία το επιβάλλει βίαια. Το θύμα καθόλου δεν το θέλει, αλλά υποτάσσεται. Ο συνηθισμένος τρόπος στις περισσότερες κοινωνίες είναι η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Για ένα διάστημα της ζωής του κάθε άτομο τίθεται ολόκληρο το 24ωρο στη διάθεση της κοινωνίας. Σκοπός είναι η υπεράσπιση της πατρίδας (πολιτείας) από εξωτερικές επιβουλές, αλλά, ταυτόχρονα, και η εκπαίδευση των πολιτών στην πειθαρχία και στην αφοσίωση στην πατρίδα. Στο υπόλοιπο της ζωής του διαθέτει επαγγελματικά τη ζωή του στην κοινωνία του, όπως και όσο το ίδιο το άτομο επιλέγει και μάλιστα για το ένα τρίτο περίπου του 24ώρου, σε όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του.

Ως εδώ τα πράγματα είναι μάλλον σαφή, κατανοητά. Οι άνθρωποι όμως δεν είμαστε μόνο φυσικά όντα ούτε μόνο κοινωνικά, είμαστε και πνευματικά όντα, διαθέτοντας νόηση ο καθένας άβατη για όλους τους άλλους. Οι νοήσεις μας επικοινωνούν (ανεπαρκώς) κυρίως διαμέσου της γλώσσας μας, αλλά και με ποικίλες κοινωνικές τελετές. Και διέπονται από μια λογική που στηρίζεται στη διασταύρωση της εμπειρίας με τη θεωρία, αλλά και από ποικίλες πίστεις που δεν στηρίζονται στην εμπειρία των αισθήσεων. Οι πίστεις συχνά προσωποποιούν τα πάντα. Για κάθε τι που συμβαίνει κάποιος φταίει. Για τα τρομακτικά φαινόμενα από την έκρηξη της Σαντορίνης έφταιγαν οι θεοί, τιτάνες, γίγαντες, κύκλωπες, εκατόγχειρες. Αλλά και σε κάθε κακό που συνέβαινε σε μια κοινωνία κάποιος έπρεπε να φταίει. Οφειλόταν η θεομηνία σε κάποια ανώτερη δύναμη, που για να εξευμενισθεί έπρεπε να θυσιασθεί κάποιο από τα μέλη της κοινωνίας. Άλλοτε ήταν ένα αδύναμο μέλος της, ένας δούλος ή ένα παιδί, άλλοτε όμως ήταν ένας άρχοντας που είχε παραβιάσει τη θεία βούληση. Ποτέ δεν αποδείχθηκε αν τέτοιες ανθρωποθυσίες έφερναν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Όμως η θυσία ικανοποιούσε το αίσθημα της δικαιοσύνης: Οι παραβιάσεις της ανώτερης βούλησης είναι δίκαιο να τιμωρούνται.

Στη σύγχρονη κοινωνία, οι πολιτείες (κράτη) συνασπίζονται σε συνομοσπονδίες (π.χ. Ε.Ε,). Η ευημερία της συνομοσπονδίας εξασφαλίζεται με ποικίλους τρόπους, κυρίως με κατανομή έργου σε κάθε κράτος ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του. Όχι σπάνια βέβαια κάτι πάει στραβά. Και τότε γίνονται θυσίες. Κάποια πολιτεία γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος, το θύμα. Συνήθως είναι η πιο αδύναμη. Έχοντας ανάγκες, που τις καλύπτει στοιχειωδώς η συνομοσπονδία, εκχωρεί εξουσία, κυριότητα σ΄ αυτήν. Συνήθως εξαγοράζεται η εξουσία. Πολύ συχνά, η ίδια η πολιτεία, το θύμα, έχει σφάλει, έτσι που στις άλλες εμφανίζεται ότι για τα δεινά της συνομοσπονδίας φταίει αυτή η αδύναμη, αυτή που έσφαλε, και καλά να πάθει, πρέπει να θυσιαστεί. Στην τρέχουσα περίοδο είμαστε εμείς το θύμα. Σφάλαμε ξοδεύοντας ασυλλόγιστα, περισσότερο από όσο παράγαμε, αδιαφορήσαμε για την ανάπτυξη, επιδοτήσαμε την αργομισθία. Θα καθαρθεί έτσι η ομοσπονδία; θα καθαρθούμε εμείς; Άγνωστο!

Υπάρχει όμως και η εκούσια αυτοθυσία. Κάποια άτομα αφοσιωμένα στο σύνολο όπου ανήκουν αποφασίζουν να θυσιασθούν γι΄ αυτό. Ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, ο Παπαφλέσας στο Μανιάκι. Υπάρχει όμως και μια υπέρτατη αυτοθυσία, όπως όταν ο Ιησούς θυσιάσθηκε όχι για τα αισθητά, αλλά για τα πνευματικά δεδομένα της κοινωνίας Του. Ίσως θα πει κάποιος, πως, ως Θεός, μπορούσε, ξέροντας πως θα αναστηθεί. Ιστορικά δεν ξέρομε τι ακριβώς έγινε. Αυτόπτες περιγράφουν πως Τον είδαν ζωντανό μετά το θάνατό Του, γράφουν όμως πως κανένας ποτέ δεν Τον άγγιξε. Δεν έχει σημασία. Το ζήτημα είναι πνευματικό, και αυτό που μετράει είναι η δική μας πίστη.

 

 

Ετικέτες: 

Διαβάστε ακόμα