Οικολογία και Υπερπληθυσμός

Ξεκίνησε πριν από >100.000 χρόνια ένα ασθενικό είδος. Πώς κατάφερε και επέζησε; Δεν είχε φοβερά νύχια και δόντια, δεν καλυπτόταν από μια προβιά να τον προστατεύει από το κρύο και βάση στήριξής του ήταν τα δυο του πόδια, πολύ ασταθής συγκριτικά με την ευρεία βάση των τετραπόδων που κινούνται πάνω στη γη και με τα 4 στηρίγματα των τετραχείρων που κινούνται πάνω στα δέντρα. Είχε όμως αφενός δυο ελεύθερα χέρια που μπορούσε να τα χρησιμοποιεί σαν λαβές, εκτός από το σαγόνι του. Και είχε αφετέρου την ικανότητα να σχηματίζει δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά, ικανότητα δηλαδή να μαθαίνει, να αποκτά λόγο και να μεταδίδει τις εμπειρικές γνώσεις που αποκτούσε στους άλλους ανθρώπους. Έτσι έγινε ικανός να κατασκευάζει εργαλεία. Με πολύ βραδύ ρυθμό στην αρχή, ολοένα επιταχυνόμενο, με ιλιγγιώδη ταχύτητα τις τελευταίες δεκαετίες, έφθασε να δεσπόζει πάνω σε ολόκληρη τη Φύση. Κατέχει ολόκληρη τη Φύση και κατοχή σημαίνει και δυνατότητα καταστροφής του κτήματος (J.P.Sartre).

Χάρη σ΄ αυτές τις ικανότητές του ο άνθρωπος πολλαπλασιάστηκε, υπακούοντας στις θρησκευτικές εντολές, όπως: " Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ γεμίσατε τὴν γῆν καὶ κυριεύσατε αὐτὴν". Ο κίνδυνος επισημάνθηκε από τη Ρωμαϊκή εποχή. Τόσο ταχέως που αυξάνεται ο πληθυσμός, θα μπορεί να τον θρέψει η γη; Μελετήθηκε επιστημονικά από τον T.R.Malthus. Όλες οι προβλέψεις διαψεύσθηκαν μέχρι στιγμής παρά το ότι είναι λογικές. Σήμερα έχει η γη πληθυσμό πολύ μεγαλύτερο από όσον ποτέ άλλοτε κι όμως βιώνομε πανανθρώπινα πρωτοφανή μείωση της πείνας, φτώχειας, αναλφαβητισμού, παιδικής θνησιμότητας. Αιτία αυτής της πρωτοφανούς παγκόσμιας ευτυχίας είναι προφανώς η τεχνολογία που ο J.Norberg την αποδίδει στον καπιταλισμό που έχει επικρατήσει παγκόσμια. Η ουσία είναι ότι όσο περισσότεροι άνθρωποι υπάρχουν κάπου τόσο περισσότερο αυξάνεται η απόδοση της γης. Ο ακατοίκητος τόπος, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες, μετατρέπεται σε ζούγκλα ή σε έρημο, αμφότερες άξενες για τον άνθρωπο. Γιατί να ανησυχούμε λοιπόν;

Το πρόβλημα είναι ότι η υπερεκμετάλλευση της φύσης παράγει πραγματικά τα αναγκαία για μεγάλο πλήθος ανθρώπων, αλλά η ανάπτυξη αυτή γίνεται ταχύτερα από την ανακύκλωση των αποβλήτων της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κραυγάζουν πάνω σε αυτό το θέμα οι οικολόγοι, αλλά κανένας δεν τους ακούει. Ίσως διότι η στάση τους είναι αρνητική. Απαγορεύονται οι πλαστικές σακούλες από τις σουπερμάρκετ, διότι δεν αποδομούνται και έχουν γεμίσει στεριές και θάλασσες με πλαστικά. Εντάξει, βάζω τα ψώνια σε σάκους πολλαπλών χρήσεων, απλό. Αλλά τα απόβλητά μου πώς να τα μεταφέρω στους κάδους να τα πάρει ο δήμος; Όταν ήμουν παιδί, τρέφαμε κότες, πρόβατο και χοίρο. Τα αποφάγια μας ήταν η τροφή τους και τα απόβλητά μας θάβονταν σε βόθρους μετατρεπόμενα σε κοπριά με την οποίαν καλλιεργούσαμε ζαρζαβατικά. Τώρα στο αστικό διαμέρισμά μου είναι δύσκολο να διατηρώ ζώα και καλλιέργειες. Τέτοια μέτρα, οσοδήποτε χρήσιμα, είναι αποσπασματικά. Απέραντες εκτάσεις ζούγκλας μετατρέπονται σε καλλιεργήσιμη γη. Δεκάδες χιλιάδες ζωικά και φυτικά είδη εξαφανίζονται ετησίως. Τα ποτάμια, οι λίμνες, οι θάλασσες έχουν πλήθος τοξικών προϊόντων, ακόμη και οι ωκεανοί δεν είναι πια καθαροί, ούτε και η ατμόσφαιρα. Το διάστημα γύρω από τη γη είναι γεμάτο από ανθρώπινα σκουπίδια, θραύσματα από τεχνητούς δορυφόρους που περιφέρονται με ασύλληπτη ταχύτητα και σε λίγο θα μας απαγορεύουν την έξοδο από τη γη, ενώ θα έχουμε τα μέσα να το κάνουμε. Το κλίμα της γης χειροτερεύει. Ακόμη και αν γίνεται αυτόματα, οι ανθρώπινες ενέργειες επιταχύνουν την επιδείνωση. Σε λίγες μόλις γενιές ο πλανήτης μας θα είναι αβίωτος.

Το μεγάλο πλήθος των τοξικών ουσιών προέρχεται από την κατεργασία των υδρογονανθράκων. Το διεθνές μέτρο που θα μας γλίτωνε από την αναμενόμενη καταστροφή θα ήταν η απαγόρευση της εξόρυξης και χρησιμοποίησής τους. Φαντάζεστε όμως τη ζωή χωρίς πετρέλαιο; Πόσοι θα πεθάνουν από τη μείωση των καλλιεργειών και των μεταφορών, της τεχνολογίας γενικά, που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στο πετρέλαιο; Ήδη βιώνομε ένα κύμα μετανάστευσης που διαρκώς φουσκώνει. Η έλλογη μετανάστευση ήταν πάντοτε μια ευλογία, καθώς αναμείγνυε πολιτισμούς που ερχόμενοι σε επαφή γονιμοποιούνταν. Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση όμως δημιουργεί συγκρούσεις και απρόβλεπτες καταστάσεις που αρχίζομε ήδη να τις γευόμαστε. Θα μπορούσε ασφαλώς η τεχνολογία να μετατρέψει σε κατοικήσιμες άγονες εκτάσεις, όπως η έρημος Σαχάρα και η παγωμένη Σιβηρία. Αυτό πρέπει να γίνει, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Τελικά μένει ο έλεγχος του υπερπληθυσμού. Πώς επιτυγχάνεται;

Οι πόλεμοι εξολοθρεύουν κόσμο, αλλά το πρόβλημα δεν λύνεται. Σε μεγάλες θεομηνίες με απώλειες εκατομμυρίων κόσμου, η κάλυψη του κενού γίνεται μέσα σε 1-2 γενιές με αύξηση των γεννήσεων. Ένας πόλεμος σήμερα μεταξύ δύο πυρηνικών δυνάμεων, π.χ. Ινδίας και Πακιστάν, θα σημάνει πιθανώς θάνατο πάνω από 1 δισεκατομμυρίου ανθρώπινων ζωών, αν δεν γενικευθεί και καταλήξει σε αφανισμό της ζωής πάνω στον πλανήτη γη. Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού όμως δεν θα το λύσει. Οι επιζώντες θα ξαναρχίσουν να πολλαπλασιάζονται με μανία.

Γιατί αναπαραγόμαστε όμως με τέτοιους ρυθμούς; Πώς έγινε στην Ευρώπη όπου η υπεργεννητικότητα περιορίσθηκε αβίαστα; Πρώτο είναι βέβαια το βιολογικό θέμα. Το δόλωμα της ηδονής οδηγεί σε τοκετούς. Έρχεται έπειτα η κοινωνική πίεση. Μόλις ως πριν από ένα αιώνα, τα παιδιά είχαν ανάγκη τους γονείς τους για να τους κληρονομήσουν και οι γονείς χρειάζονταν τα παιδιά για να τους παρασταθούν όταν, γέροι, θα ήταν ανήμποροι. Από τα 10 παιδιά ενηλικιώνονταν τα 5 περίπου από παιδική θνησιμότητα. Επομένως έπρεπε να γεννούν πολλούς απογόνους. Η συνήθεια παραμένει ακόμη υπολειμματική σε πολλές περιοχές, τα παιδιά δεν πεθαίνουν, αλλά όταν μεγαλώσουν, η γονική περιουσία δεν τους αρκεί για να ζήσουν και ξενητεύονται. Οι γονείς μένουν χωρίς το στήριγμα των παιδιών, χωρίς αυτά να έχουν πεθάνει. Όταν όμως η πολυτεκνία, χωρίς τον κίνδυνο να εξουδετερωθεί από ανεξέλεγκτες απειλές, δεν αποφέρει την επιθυμητή βοήθεια, γίνεται μάταιη. Γιατί να κάνω πολλά παιδιά, αφού ή θα φυτοζωούν με τη δική μου συνταξούλα ή θα φύγουν; Οι χώρες από τις οποίες μας έρχονται οι μετανάστες, παρ΄ όλες τις θρησκευτικές πιέσεις, σύντομα αναμένεται να μειώσουν τη γεννητικότητά τους. Χωρίς θεσμοθετημένες απαγορεύσεις, όπως στην Κίνα, αλλά επειδή τα πολλά παιδιά θα πάψουν να είναι επιθυμητά. Και το μεγάλωμά τους κοστίζει και δεν θα μείνουν για τα γεράματα των γονιών τους. Αυτά όλα απαιτούν τολμηρές διεθνείς αποφάσεις, τις οποίες η σύγχρονη ολιγαρχική κοινωνία αμφιβάλλω αν μπορεί να πάρει και να επιβάλει. Η διεθνής δημοκρατία ίσως θα ήταν μια ελπίδα