ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ: Ο οικουμενικός ποιητής

Είναι ο ποιητής που μας δίδαξε ότι «Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι να πούμε…» ή ότι «Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική τη βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες με τόση πείρα

Ήδη θα το κατάλαβες, οι Ιθάκες τι σημαίνουν»

Είναι ο ποιητής που απάντησε έγκαιρα σε ερωτήματα που γεννώνται σε κοινωνίες κρίσης και ξεπεσμού: «Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους…είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια λύσις»

Κωνσταντίνος Καβάφης: Ο οικουμενικός ποιητής που η παγκοσμιότητα του έργου του δεν είναι απλά ένα σχόλιο ή ένας κενός λόγος, αφού δεν υπάρχει Ευρωπαϊκή χώρα που να μην έχει μεταφραστεί το έργο του. Και το ίδιο συμβαίνει και στην Αμερική, ακόμη και στη Βραζιλία. Τα ποιήματα του είναι απλά, καθαρά, κατανοητά. Ίσως είναι ποτισμένα από μια διάχυτη μελαγχολία, ξεχειλίζουν όμως από ειλικρίνεια αισθημάτων. Επιδίωκε να γράφει αληθινά χωρίς επιτήδευση και με ιδιαίτερη ζωντάνια. Οι στίχοι του αποκαλύπτουν ένα κόσμο που στηρίζεται στην καθημερινότητα και στην εμπειρία. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Καβάφης στην ποίηση είναι, πρωτότυπη και φυσικά μοναδική. Η ποιητική τέχνη του ήταν μια διαδικασία επίμονη, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας παρέχουν οι μελετητές του. Η γραφή, λέει, ενός ποιήματος διαρκούσε ακόμη και δεκαετία. Άρχιζε ένα ποίημα, το άφηνε, το ξανάπιανε πολλές φορές, ώσπου να του δώσει την τελική μορφή, ως τη στιγμή που το έκρινε κατάλληλο για δημοσίευση. Συνήθιζε να τυπώνει τα ποιήματά του σε μικρά φυλλάδια, αργότερα σε τεύχη και συχνά έφτιαχνε συλλογές που τις μοίραζε σε φίλους και θαυμαστές.

Μετά τον θάνατό του έγιναν πολλές εκδόσεις των έργων του και αναγνωρίστηκε από τους ειδικούς η δυναμική της ποίησης του.

Το 1935 επιχειρείται η πρώτη συνολική παρουσίαση των έργων Καβάφη. Η έκδοση αυτή είχε χαρακτηριστεί ως «το ωραιότερο βιβλίο που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα»!

Ο Καβάφης στον «ομφαλό της γης»

Τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Καβάφη εορτάζονται στη χώρα μας και σε όλον τον κόσμο με εκδηλώσεις, συμπόσια και εκδόσεις, ων ουκ έστιν αριθμός.

«Και μες στην τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι απ’ την δούλεψή»

Ο κόσμος του Κωνσταντίνου Καβάφη, συμπυκνωμένος ίσως στην παραπάνω φράση, είχε μεγαλειώδη παρουσίαση στους Δελφούς. Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο των Δελφών, στο πλαίσιο του έτους Καβάφη, οργάνωσε ένα μεγάλο αφιέρωμα για το Ελληνικό και οικουμενικό πρόσωπο του Αλεξανδρινού ποιητή μέσα από μια σειρά εκδηλώσεων: προβολές, επιστημονικές συζητήσεις, διαλέξεις, εικαστικές εκθέσεις και θεατρικές παραστάσεις με σημείο εκκίνησης το έργο του Καβάφη. Το αφιέρωμα άνοιξε στο αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών με την προβολή της ταινίας: «Ο Βυζαντινός Καβάφης» που περιλαμβάνει αναγνώσεις των βυζαντινών ποιημάτων του από ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών.

Ακολούθησε «Διεθνές συμπόσιο» στο…παραδείσιο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών που οργάνωσε και φρόντισε η πρόεδρος του κ. Ελένη Αρβελέρ, (μοναδική σε γνώση και μόρφωση) και φυσικά με τη βοήθεια των μελών της επιτροπής: Σόνια Ιλίνσκαγια, Renata Lavagnini, Μιχάλης Πιερής, Νταϊάνα Χάας και Μαρία Ρώτα (συνονόματή μου και σπουδαία επιστήμων).

Σ’ αυτό το διήμερο αφιέρωμα στην ποίηση και στο έργο του Κ. Καβάφη πήραν μέρος Έλληνες και ξένοι σύνεδροι και αυτό το Καβαφικό συμπόσιο είχε απόλυτη επιτυχία.

Η δεύτερη βραδιά του συνεδρίου, όπως έγραψαν οι εφημερίδες, έκλεισε με μια απρόβλεπτη έκπληξη. Ήταν ένα μουσικό αφιέρωμα στα Καταλανικά από μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη από έναν συμπαθέστατο καταλανό τραγουδιστή και κιθαρίστα Josep Tero.

Το βιογραφικό του ποιητή

Ο ποιητής με την παγκόσμια ακτινοβολία γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 29 Απριλίου 1863. Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου Ι. Καβάφη, μεγαλέμπορου βαμβακιού, από φαναριώτικο γένος (με ρίζες βυζαντινές) και της Χαρίκλειας, το γένος Φωτιάδη από την Πόλη.

Μετά τον θάνατο του πατέρα (1870) η οικογένεια έφυγε από την Αλεξάνδρεια, έμεινε στην Αγγλία για 6 χρόνια και επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια όπου ο Κωνσταντίνος φοιτά στα άριστα σχολεία της πόλης. Ένα από αυτά είναι το Λύκειο «Ερμής» στο οποίο φοιτούν επίσης οι παιδικοί φίλοι του Μικές Ράλλης, Στέφανος Σκυλίτσης, Τζων Ροδοκανάκης κ.α. Μετά το τέλος των σπουδών του επισκέφθηκε με την οικογένειά του την Πόλη όπου παρέμειναν 3 χρόνια κοντά στον παππού Γ. Φωτιάδη. Η ατμόσφαιρα και το τοπίο της Πόλης του προκαλούν ψυχική εφορία και ήδη συγγράφει, ασχολείται με την δημοσιογραφία και φυσικά με την ποίηση.

Το 1885 επιστρέφει με την οικογένειά του στην Αλεξάνδρεια και αρχίζει να εργάζεται, αρχικά στο Χρηματιστήριο Βάμβακος και μετά προσλαμβάνεται ως Γραμματέας στην Υπηρεσία Αρδεύσεων όπου εκτιμάται πολύ η εργασία του και αυξάνεται ο μισθός του και αναβαθμίζεται η θέση του.

Το 1902 ταξίδεψε στην Αθήνα, γνωρίζεται με το Ξενόπουλο και τον Πολέμη και άλλους ανθρώπους που θαυμάζουν το έργο του.

Από τότε τα ταξίδια του στην Αθήνα είναι συχνά, γνωρίζεται με τον Νίκο Καζαντζάκη και άλλους σημαντικούς Έλληνες και Ευρωπαίους πνευματικούς ανθρώπους.

Το 1926 η Ελληνική κυβέρνηση απονέμει στον Καβάφη το παράσημο του Φοίνικος, διάκριση την οποία ο ποιητής αποδέχεται με συγκίνηση. Το 1932 ο Δημ. Μητρόπουλος μελοποιεί δέκα ποιήματά του. Τότε επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια με την υγεία του σε άσχημη κατάσταση, οι γιατροί διαπιστώνουν καρκίνο του λάρυγγα.

Ο Καβάφης, ο ποιητής του Μείζονος Ελληνισμού έφυγε από τη ζωή στις 29 Απριλίου 1933, ημέρα των γενεθλίων του.

«Σήμερα, ο κάθε αναγνώστης της ποίησης του Καβάφη, Έλληνας ή ξένος αισθάνεται ευγνωμοσύνη και θαυμασμό για το ποιητικό έργο του και τον θεωρεί έναν από τους πιο τίμιους, γοητευτικούς σοφούς και ανθρώπινους διδασκάλους του αιώνα μας»

Έγραφε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ο Γ. Σαββίδης το 1998. Και ο τίτλος ήταν: «Τι εκόμισε στην Τέχνη ο Καβάφης;» Ένα από τα θαυμαστά ποιήματά του είναι:

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ

Τιμή σ’ εκείνους όπου στη ζωή των

ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

Ποτέ από το χρέος μη κινούντες.

Δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις

αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία.

Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν

είναι πτωχοί, πάλι εις μικρόν γενναίοι,

πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε

πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,

πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

2013: Έτος Καβάφη

Ειδικά σε μια εποχή οικονομικής και κοινωνικής κατάπτωσης, όπως η σημερινή, η ποίηση του Κ. Καβάφη δεν είναι μόνο εξαιρετικά επίκαιρη αλλά και προφητική

Υ.Γ. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Σύρου, εδώ και χρόνια τιμά και παρουσιάζει παγκόσμια το έργο του Κων/νου Καβάφη.