Σινεπιλογές

Ο ουμανισμός στο σινεμά

Ο Ουμανισμός (Ανθρωπισμός)  είναι φιλοσοφικό ρεύμα και στάση ζωής, που τοποθετεί τον άνθρωπο υπεράνω όλων των άλλων αξιών και πιστεύει κυρίως στον πολιτισμένο και μορφωμένο άνθρωπο ως αξία.  Ένας ανθρωπιστής βασίζει την κατανόησή του για τον κόσμο πάνω στη λογική, την επιστημονική μέθοδο και την ενσυναίσθηση.

Ανθρωπισμός στη φιλοσοφία είναι η πίστη στην ιδέα και αξία του ανθρώπου ως ελεύθερης ύπαρξης,  που έχει δικαίωμα να ζήσει, να μορφωθεί και να δημιουργήσει μέσα σε συντεταγμένη πολιτική κοινωνία. Ο τρόπος συμπεριφοράς που πρέπει να επιδεικνύει ο άνθρωπος πρέπει να είναι τέτοιος ώστε :

• Να διαμορφώσει / ολοκληρώσει ένα υψηλού επιπέδου χαρακτήρα / προσωπικότητα.

• Να έχει μια πνευματική καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών (ελευθερία, αγάπη, δικαιοσύνη, αλήθεια, ειρήνη, μόρφωση, δημοκρατία, αξιοπρέπεια, αξιοκρατία, ακεραιότητα, υπευθυνότητα, ευσυνειδησία, σεβασμός…)

• Να αποκτήσει ιδανικά καθώς και ατομικές / κοινωνικές αρετές

• Να καταπολεμήσει τον ατομικισμό, την ιδιοτέλεια, τον ωφελιμισμό.

• Να καλλιεργήσει πνεύμα συνεργασίας και αρμονικής συνύπαρξης. Να στηρίξει την φιλανθρωπία και τον αλτρουισμό.

• Να στηρίξει τους μειονεκτούντες / δοκιμαζομένους συνανθρώπους μας τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο

• Να μειώσει / εξαλείψει τη βία, τους πολέμους, το ρατσισμό, τον εθνικισμό. Να αποδοκιμάσει την απάνθρωπη συμπεριφορά και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

• Να αποκτήσει μια εσωτερική και εξωτερική ελευθερία

• Να αποκτήσει μια ηθική τελείωση – ολοκλήρωση

Η σχέση του ανθρωπισμού με τον κινηματογράφο

Πέρα από τον καθαρά ψυχαγωγικό κινηματογράφο  πολλοί  σκηνοθέτες  εστιάζουν τον φακό τους σε όσους υποφέρουν, εκφοβίζονται  ή διώκονται για τις ιδέες τους. Οι ουμανιστικές ταινίες τους έχουν στον σκληρό θεματικό πυρήνα τους τον καθημερινό άνθρωπο. Το να είσαι άνθρωπος  σημαίνει να δίνεις αξία στις βασικές πτυχές της ζωής, δείχνοντας ενδιαφέρον και φροντίδα  και ανυστερόβουλη αγάπη(ανθρωπιά) για τον συνάνθρωπο σου. Ακόμη και σήμερα οι κλασικές ουμανιστικές ταινίες θεωρούνται εξαιρετικά επίκαιρες καθώς μεταφέρουν τα ίδια  μηνύματα για ανθρώπους που εξακολουθούν να υποφέρουν από τον πόλεμο, τη πείνα, την καταπίεση. Το ανθρωπιστικό κίνημα ξεκίνησε μετά την επινόηση της τέχνης του κινηματογράφου, με γενεσιουργό αιτία τα αμέτρητα θύματα και τις επιπτώσεις  της μεταπολεμικής περιόδου. Στο κέντρο του κινηματογραφικού βλέμματος βρίσκεται πάντοτε ο άνθρωπος. Από την αλληλεπίδραση των μελών ενός κοινωνικού συνόλου ξεπηδούν και αποκρυσταλλώνονται οι ιδέες. Με όχημα ετερόκλητα κινηματογραφικά είδη (αντιπολεμικά έργα, κοινωνικά δράματα, κομεντί, θρίλερ κ.α.) οι σκηνοθέτες  επιδιώκουν την κοινωνική ανατομία και  ευαγγελίζονται την ουμανιστική ηθική.

Τα συνηθέστερα  τεχνικά χαρακτηριστικά των ουμανιστικών ταινιών είναι το ντοκυμαντερίστικο στυλ, οι mise-en-scene * και σταθερές λήψεις και κυρίως η πρόκληση συναισθηματικής αντίδρασης στον θεατή.  Βέβαια πολλές ταινίες προσφέρουν μια επιδερμική ,αρκετές φορές  μελοδραματική, ανθρωπιστική οπτική. Ωστόσο μόνο οι πραγματικά μεγάλοι δημιουργοί μπορούν  να διαπεράσουν αυτά το σκληρό περίβλημα και να καταδυθούν βαθύτερα.

Με μια σειρά κειμένων θα αναφερθούμε σε σκηνοθέτες - όπως οι Renoir, Ozu , De Sica , Dardenne  κ.α.- και σε ταινίες –όπως τα “Tokyo Story”, “La strada”, “The Grand Illusion”, “La promesse” κ.α.- που διαπνέονται από ουμανιστικό πνεύμα.

*Mise-en-scene: η μαεστρική αρμονία του σκηνοθέτη που αφορά τη σύνθεση του κάδρου, τη φωτογραφία σκηνογραφία, τα κοστούμια και την τοποθέτηση και κίνηση  των ηθοποιών.