Ένα μεγάλο «δώρο» στη Σύρο του Μάνου Ελευθερίου

Ένα ανεκτίμητο «διαμάντι» από την εργογραφία του Μάνου Ελευθερίου έρχεται να δώσει λίγη παραπάνω λάμψη στην πολιτιστική κοσμηματοθήκη της Σύρου.

Το βραβευμένο μυθιστόρημα «Ο καιρός των χρυσανθέμων» διασκευάστηκε θεατρικά από την ηθοποιό Αλίνα Κοτσοβούλου και τη σκηνοθέτη Κίρκη Καραλή και παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων από έναν οχταμελή θίασο, λίγο πριν ξεκινήσει το μελλοντικό ταξίδι του στη θεατρική Αθήνα.

Η συγκεκριμένη θεατρική διασκευή, που φωτίζει λίγο περισσότερο την υπαρκτή πρωταγωνίστρια της εποχής, Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, τον ίδιο τον Συγγραφέα, αλλά και τον Σαίξπηρ αυτοπροσώπως, μπαίνει στα παρασκήνια μιας παράστασης, όπου διαδραματίζονται διαχρονικές σκηνές της θεατρικής καθημερινότητας. Η παράσταση που θα πραγματοποιηθεί στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου 2018 στο ιστορικό θέατρο Απόλλων της Ερμούπολης, περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα «Σύρος – Πολιτισμός».

Η οικειότητα που οδήγησε σε πάθος

Ο «Καιρός των χρυσανθέμων» βρισκόταν στην τσάντα της Αλίνας Κοτσοβούλου για περίπου τρία χρόνια. Το πάθος της ηθοποιού για το μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτον, στη Συριανή καταγωγή της γιαγιάς της, χάρη στην οποία έχει γνώση του κοινωνικού πλαισίου, που ο συγγραφέας θέτει στο έργο του.   

«Η γιαγιά μου, από την πλευρά της μητέρας μου, είναι από μία παλιά οικογένεια της Σύρου, παρόμοια με αυτή του βιβλίου. Μου είναι πολύ οικεία η περιγραφή της πτώσης, της παρακμής αυτής της πλούσιας οικογένειας», εξηγεί η ίδια στην «Κοινή Γνώμη», λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης στο Θέατρο Απόλλων.

Ο δεύτερος λόγος είναι η επαγγελματική ιδιότητά της. «Είμαι ηθοποιός, θεατρίνα, άρα γνωρίζω και την ιστορία των μπουλουκιών, των πρωταγωνιστών, των θεάτρων. Δύο κόσμοι που παντρεύονται στην Ερμούπολη και το Θέατρο Απόλλων, το σανίδι του οποίου είχα την τιμή να πατήσω πριν μερικά χρόνια».

«Ο Μάνος Ελευθερίου ποτέ δε ζητούσε, πάντα έδινε»

Πέρυσι, η Αλίνα Κοτσοβούλου συνάντησε τον Μάνο Ελευθερίου στην κηδεία της συζύγου του μουσικοσυνθέτη Θανάση Πολυκανδριώτη. Εκεί του ζήτησε να συναντηθούν. «Μου έδωσε το τηλέφωνό του, τον κάλεσα και αρχίσαμε να μιλάμε». Μέσω του Στάθη Αρφάνη, Συριανού μουσικολόγου και φίλου τόσο της μητέρας της όσο και του Μάνου Ελευθερίου ήρθαν σε μια πιο στενή επαφή με τον ίδιο. Όταν του αποκάλυψε ότι, επιθυμεί να υποδυθεί την Ευαγγελία Παρασκευοπούλου στον «Καιρό των Χρυσανθέμων», η απάντησή του ήταν αυθόρμητη και μοναδική. «Είσαι τρελή. Δεν μπορείς να το κάνεις. Θέλει πολύ κόσμο και χρήμα. Δεν θα βρεις. Κάνε το σε μορφή μονολόγου».

Κάπως έτσι, ξεκίνησε η επικοινωνία τους. «Ο Μάνος Ελευθερίου ήταν πάντοτε ευγενής, λεπτολόγος, λεπτομερής, ακριβής, σοβαρός, αυστηρός, με χιούμορ, μεγάλη γνώση και μια φοβερή γλύκα, όταν έσπαγε ο πάγος», θυμάται η ηθοποιός.

Η συνάντησή τους έγινε στο σπίτι του δημιουργού, στο Νέο Ψυχικό. Η Αλίνα Κοτσοβούλου τον επισκέφτηκε με ένα γλαστράκι χρυσάνθεμα. Αφού του είπε τι έχει στο μυαλό της, ο Μάνος Ελευθερίου της είπε «πάρε το έργο και κάνε ό,τι θες. Εγώ δε θέλω τίποτα». Η γενναιοδωρία του τη συγκίνησε. «Αυτός ήταν ο Μάνος Ελευθερίου. Δεν ήθελε τίποτα, έδινε. Και μου έδωσε και μένα που δεν ήμουν ούτε φίλη του ούτε ανήκα στον κύκλο των κοντινών προσώπων του. Απλά είχα ένα πάθος γι’ αυτό το πράγμα, χωρίς ακριβώς να ξέρω γιατί. Ίσως λόγω οικειότητας».

Η ιδέα αγαπήθηκε από μία αλυσίδα ανθρώπων

Η πρόταση για τις παραστάσεις στο Θέατρο Απόλλων υποβλήθηκε πριν ακόμα ξεκινήσει η θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος. Η απάντηση ήρθε τον Μάρτιο του 2018, δύο ημέρες μετά τα γενέθλια του Μάνου Ελευθερίου. Πρεμιέρα στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου. Η Αλίνα Κοτσοβούλου τονίζει τη λέξη «πρεμιέρα». «Το έργο έχει γραφτεί για το Θέατρο της Ερμούπολης. Η Ευαγγελία Παρασκευοπούλου πηγαίνει με τον θίασό της για μία παράσταση στο Θέατρο Απόλλων. Κι εγώ είπα ότι θέλω να κάνω πρεμιέρα σε αυτό το μαγικό θέατρο».

Πέντε ημέρες αργότερε τηλεφώνησε στον Μάνο Ελευθερίου για να τον ενημερώσει. «Δεν το περίμενε ούτε ο ίδιος. Δεν ξέρω αν πίστευε ότι θα το προχωρήσω. Ούτε εγώ μου το ‘χα. Με ρώτησε «τι θα κάνεις;». Του λέω «τρέχω πανικόβλητη». «Παιδί μου θα πελαγώσεις. Είναι πολύ μεγάλο», σχολίασε».

Την προηγούμενη χρονιά, της είχε συστήσει τον Μάνο Καρατζογιάννη, με τον οποίο είχε συνεργασία. «Ο Καρατζογιάννης δεν προλάβαινε να ασχοληθεί, αλλά μου είπε ότι θα με βοηθήσει σε ό,τι κι αν ήθελα. Γενικά ο Μάνος Ελευθερίου μου έδωσε μια αλυσίδα ανθρώπων, με τους οποίους χτίζουμε τώρα γερές σχέσεις».

Ο Λευτέρης Γιοβανίδης είναι ένας εξ’ αυτών. Το 2009, ο σκηνοθέτης είχε παρουσιάσει μία θεατροποιημένη αφήγηση του μυθιστορήματος «Ο καιρός των χρυσανθέμων». Στο συγκεκριμένο κείμενο δεν γινόταν μεγάλη αναφορά στον χαρακτήρα της Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου. «Ο Λευτέρης Γιοβανίδης με παρέπεμψε στη σκηνοθέτη Κίρκη Καραλή. Παράλληλα, γνώρισα τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Θανάση Νιάρχο, ο οποίος άρχισε σιγά-σιγά να κερδίζει έδαφος στη δική μου πνευματική ζωή και να με καθοδηγεί κι εκείνος από την πλευρά του σε κάποια πράγματα, σε ιστορίες θεατρικές, σε έναν καλλιτεχνικό πλούτο που σιγά σιγά άφηνα να μπαίνει μέσα στην παράσταση».

Το πείσμα νίκησε τις δυσκολίες

Η Κίρκη Καραλή αποδέχτηκε την πρότασή της και μαζί ήλπιζαν σε κάποια χρηματοδότηση από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. «Αυτό δεν επετεύχθη, ωστόσο η Κίρκη δεν το έβαλε κάτω και μου ζήτησε να έχουμε μεγάλο θίασο. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Παρόλο αυτά, ο ζήλος της με έκανε να πεισμώσω, να το πάρω στην πλάτη μου και να αρχίσω να σκέφτομαι για ιδιωτικές χορηγίες».

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην επιλογή των ηθοποιών. «Όταν όλοι ασχολούνται με περιοδείες ή γυρίσματα μέσα στο καλοκαίρι, είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρεις κοινό τρόπο και χρόνο για να πάνε τέσσερις ημέρες στη Σύρο και να κάνουν πρεμιέρα εκεί. Ωστόσο, τα φέραμε από δω, τα φέραμε από κει και τελικά, τα καταφέραμε». Μελλοντικός στόχος της ομάδας είναι η παρουσίαση του έργου και σε κάποιο θέατρο της Αθήνας, Δευτέρα και Τρίτη. «Θέλουμε να δούμε αν ευνοούν οι συνθήκες, κυρίως οι οικονομικές, για να μπορέσουμε να το προχωρήσουμε», επισημαίνει η κ. Κοτσοβούλου.

Κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών, ο Μάνος Ελευθερίου ο οποίος είχε προλάβει να δώσει την ευχή του στους συντελεστές, έφυγε από τη ζωή. Τη διασκευή του έργου ανέλαβε αρχικά η ηθοποιός, οι ιδέες της οποίας έδεσαν αρμονικά με εκείνες της σκηνοθέτιδος. «Οι πλευρές μας χωνεύτηκαν μεταξύ τους. Ξεχωρίσαμε κάποιες ιστορίες και τις παντρέψαμε με τα λόγια του Μάνου Ελευθερίου. Φωτίσαμε την Παρασκευόπουλου και την παρουσία του Σαίξπηρ στο μυθιστόρημα, ο οποίος επισκέπτεται τον ετοιμοθάνατο ηθοποιό στο γηροκομείο της Σύρου. Εντρυφήσαμε σε αυτό το κομμάτι, γιατί γνωρίζουμε τη μεγάλη αγάπη του Μάνου Ελευθερίου για τον Σαίξπηρ. Μέσα στο μυθιστόρημα έχει πολλές αναφορές στον Άμλετ και σε άλλα κείμενά του. Η διασκευή έγινε μέσα σε δύο μήνες και κορυφώθηκε αφού έφυγε ο Μάνος ελευθερίου. Είμαστε πολύ χαρούμενες, γιατί το αποτέλεσμα μας αρέσει πάρα πολύ.

Στην παράσταση παίζουν οι ηθοποιοί: Κώστας Κάππας, Αλίνα Κοτσοβούλου, Δημήτρης Μαύρος, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Ολυμπία Σκορδίλη, Ελένη Τσεφαλά και Γιώργος Ψαλτου. Μαζί τους συμπράττει ο Σταμάτης Τζελέπης, το βαρύ πυροβολικό του ελληνικού θεάτρου με πολλά παράσημα στην πλάτη του. Τη σκηνογραφία και το art direction έχει επιμεληθεί ο Σέργιος Κοτσόβολος, την κινησιολογία η Μαργαρίτα Κωνσταντινίδου και την κίνηση ο Κωνσταντίνος Παπανικολάου, ενώ ακούγονται και δύο μικρά τραγούδια, που έχει γράψει η Αλίνα Κοτσοβούλου.

«Όλοι οι ηθοποιοί είναι θαυμαστές του Μάνου Ελευθερίου. Μόλις άκουσαν το όνομά του και το Θέατρο Απόλλων, συμφώνησαν αμέσως και εργάζονται με τρομερή αφοσίωση. Παρόλο που έχουν πολλές δουλειές, βρίσκουμε τρόπο να κάνουμε πρόβα και αυτό είναι πολύ συγκινητικό».

«Όλοι τίμησαν τον Μάνο Ελευθερίου»

Η παράσταση, σύμφωνα με την κ. Κοτσοβούλου, αποτελεί μια σύγχρονη ματιά στον «Καιρό των χρυσανθέμων». «Είναι μια άχρονη ομάδα που εμφανίζεται στο θέατρο Απόλλων και με κάποιον μυστήριο και μαγικό τρόπο αρχίζει να παίζει τον «Καιρό των χρυσανθέμων και να υποδύεται τους ήρωες και τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος. Έχει έντονα κινησιολογικά στοιχεία, έντονες μουσικές και ηχητικά περιβάλλοντα. Είναι μια μοντέρνα παράσταση, κρατώντας όμως εικόνες που περιγράφουν, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, όπως μας ζήτησε ο Μάνος Ελευθερίου. Στόχος μας ήταν να βάλουμε κι εμείς το δικό μας στοιχείο για να έρθουμε κοντά στους νέους. Δεν μπορεί να μας φορεθεί το παρελθόν, πρέπει με κάποιον τρόπο να έρθουμε και να το αγκαλιάσουμε με το πώς είμαστε σήμερα».

«Ο καιρός των Χρυσανθέμων» είναι ένα «δώρο» που από τα χέρια του Μάνου Ελευθερίου πέρασε στην Αλίνα Κοτσοβούλου, έπειτα στη σκηνοθέτη Κίρκη Καραλή και τους συντελεστές της παράστασης και τώρα χαρίζεται εκ μέρους του σπουδαίου δημιουργού του, στο «Θέατρο Απόλλων» και στην Ερμούπολη.

Καταλήγοντας, η Αλίνα Κοτσοβούλου απευθύνει θερμές ευχαριστίες προς τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Στάθη Λιβαθινό για την πολύτιμη συμβολή του στην παραχώρηση κοστουμιών εποχής από τη γκαρνταρόμπα του Εθνικού Θεάτρου. «Είναι υπέροχα, ταιριάζουν και αξίζουν στον Απόλλωνα, στην Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, στον θίασό της, στην οικογένεια Πινά και στον Μάνο Ελευθερίου, τον οποίο τίμησαν όλοι».