Το πρώτο μνημείο αφιερωμένο στον Αγνωστο Στρατιώτη στη Σύρο

Της Ουρανίας Πανταζή

Υποπλοιάρχου (ε.α.)

Άλλη μια χρονιά η πατρίδα μας θα τιμήσει την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Άλλη μια χρονιά θ΄ ακούσουμε τα αθάνατα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο που μιλάνε για τον ηρωισμό του έλληνα φαντάρου που πολέμησε στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας το στρατό του Μουσολίνι. Άλλη μια χρονιά θα  τελεστούν μνημόσυνα και θα κατατεθούν στεφάνια στα κενοτάφια που δημιουργήθηκαν για τον άγνωστο στρατιώτη.

Όπως είναι γνωστό πολλοί από τους ήρωες εκείνους που έπεσαν υπέρ πατρίδος έμειναν για πάντα στα άξενα βουνά της Αλβανίας χωρίς ποτέ οι δικοί τους άνθρωποι να μπορέσουν να τους θάψουν  όπως τους έπρεπε.

Πολλά κράτη έχουν δημιουργήσει – τιμής ένεκεν – ένα  συμβολικό μνημείο , το  μνημείο του άγνωστου στρατιώτη που αντιπροσωπεύει τον πολεμικό τάφο εκείνων των μη αναγνωρισμένων στρατιωτών.

Στην Ελλάδα , η απόφαση για την κατασκευή του πρώτου μνημείου  , αφιερωμένου  στον  άγνωστο στρατιώτη , πάρθηκε από το Δήμο της Ερμούπολης στις 16 Ιανουαρίου 1858 . Το έργο ολοκληρώθηκε το 1889, σε σχέδια του μεγάλου γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη* . Το έργο ήταν αφιερωμένο  στους άγνωστους στρατιώτες που έπεσαν κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 . Το μνημείο βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Αγίου Νικολάου.

Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο , ακολουθώντας το παράδειγμα και των υπολοίπων Ευρωπαίων,  η Ελλάδα αποφάσισε την ανέγερση του μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη , μπροστά από τα παλιά ανάκτορα.  Στο μνημείο είναι χαραγμένη στα αριστερά η φράση του Θουκυδίδη  "ΜΙΑ ΚΛΙΝΗ ΚΕΝΗ ΦΕΡΕΤΑΙ ΕΣΤΡΩΜΕΝΗ ΤΩΝ ΑΦΑΝΩΝ"  και  στα δεξιά η φράση "ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ" ενώ  στο μέσο του κενοταφίου χαράχτηκε με μικρότερα γράμματα η φράση " ΕΙΣ ΑΦΑΝΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ ".

* Ο Γεώργιος Βιτάλης ήταν ένας μεγάλος γλύπτης που έκανε την Τήνο αλλά και τη Σύρο διεθνώς γνωστή.  Η ζωή του υπήρξε γεμάτη πάθος για τη γλυπτική Τέχνη. Έφυγε απ'το χωριό του ,τα Υστέρνια της Τήνου, ακολουθώντας τον πατέρα του στη Σμύρνη για να δουλέψει σε οικοδομές. Γρήγορα όμως τον εγκατέλειψε και έφυγε κρυφά για την Αθήνα, αφού στόχος του ήταν η γλυπτική και ήθελε να την μάθει στο Πολυτεχνικό Σχολείο και στα εργαστήρια άλλων φτασμένων γλυπτών.

Η επιτυχία δεν άργησε. Το μεγάλο ταλέντο του τον οδήγησε γρήγορα με υποτροφία στο Μόναχο, όπου διέπρεψε, βραβεύτηκε και οι Βαυαροί ,μ' επικεφαλής το βασιλιά τους Λουδοβίκο, τον ήθελαν εκεί καθηγητή. Όμως ο Βιτάλης γύρισε στην πατρίδα κι'εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου και έμεινε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, αφήνοντας πολλά αριστουργήματα στο νησί αυτό των Κυκλάδων. Ο θάνατος τον βρήκε στην Αλεξάνδρεια, όπου δούλεψε τον ανδριάντα του Γεωργίου Αβέρωφ και το μαυσωλείο του που είχε αποφασιστεί να στηθεί στο Α' νεκροταφείο της Αθήνας.

"Μοναδικά δείγματα γλυπτικής τέχνης είναι τα έργα του, όπως εκείνο το μαρμάρινο τέμπλο του ναού του Αγίου Νικολάου,που θεωρείται απ'τα ωραιότερα,αν όχι το ωραιότερο και εξοχότερο τέμπλο της Ελλάδας. Όλοι οι βιομήχανοι που χτίζουν εργοστάσια στην Σύρο έχουν την επιθυμία να αποκτήσουν και κάποιο έργο του μεγάλου γλύπτη του οποίου η φήμη έχει ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας.Πολλοί τον παρακαλούν να τους ετοιμάσει ένα ταφικό μουσείο για την οικογένειά τους στο νεκροταφείο της Ερμούπολης, που σιγά σιγά μετατρέπεται σε γλυπτοθήκη με τα εξαιρετικής τέχνης μνημεία τα οποία αποκτά". (Γάννης Καιροφύλας , εκδόσεις Φιλιππότη)

Αλλο γνωστό έργο του στην Ερμούπολη είναι  "Η Παγκάλειος εξέδρα μουσικής" στην πλατεία Μιαούλη. Εκεί  περιμετρικά υπάρχουν ανάγλυφες παραστάσεις του Απόλλωνα και των εννέα μουσών. Την επόμενη φορά που θα περάσουμε από την πλατεία ας σταθούμε για λίγο στο μνημείο, ας αναζητήσουμε τις μορφές της Πολύμνιας, της Καλλιόπης, της Ευτέρπης, της Μελπομένης, της Θάλειας, της Ουρανίας, της Ερατούς, της Τερψιχόρης, της Κλειούς . (απόσπασμα από τη ραδιοφωνική εκπομπή της Ι.Μ.Σύρου "Στον άγνωστο Στρατιώτη").