«Να αποκατασταθούν οι καταστροφές στα μονοπάτια της Σίφνου»

Οι καταστροφές σε μονοπάτια και σε φυσικές περιοχές αποτέλεσμα αυθαίρετων παρεμβάσεων έχουν προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα και μπορούν να πλήξουν την εικόνα της Σίφνου που έχει διαμορφωθεί με πολύ κόπο, χάρη και στην συνειδητή συμμετοχή πολλών Σιφνιών αλλά και φίλων της Σίφνου στην κοινή προσπάθεια προστασίας και ανάδειξης του πλούτου του νησιού μας.

Άνθρωποι που διαφήμιζαν τη Σίφνο για την ομορφιά της αλλά και για την ποιότητα των ανθρώπων της, την πρωτοπορία της (ναι την πρωτοπορία της) σε διάφορους τομείς πολιτισμού και προστασίας περιβάλλοντος βιώνουν σήμερα μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη. Γίνομαι και εγώ – όπως και πολλοί άλλοι - αποδέκτες αυτής της αρνητικής αίσθησης. Αυτής της αίσθησης ότι επιστρέφουμε σε μια εποχή αυθαιρεσίας που δημιουργεί σοκ στους φίλους και τις φίλες της Σίφνου, ιδιαίτερα σε ανθρώπους που προσπάθησαν και προσπαθούν ανιδιοτελώς και προσφέροντας στο νησί – όχι παίρνοντας – να βοηθήσουν, είτε συμμετέχοντας σε εθελοντικές δραστηριότητες, είτε παρακινώντας φίλους να έρθουν είτε προσπαθώντας να βρεθούν χρήματα για να αποκατασταθούν τα μονοπάτια ή να στηριχθούν κοινωνικές υποδομές και τόσα άλλα.

Θα χαθεί ο ρόλος της Σίφνου ως υπόδειγμα διαφορετικού μοντέλου;

Η Σίφνος αποτέλεσε υπόδειγμα – και στο θέμα των μονοπατιών – για διάφορα νησιά (Κέα, Κύθνος κα), και βοήθησε έμμεσα στο να σταματήσει η καταστροφή των μονοπατιών εκεί αλλά και να ξεκινήσουν αλλαγές στο μοντέλο τουρισμού τους. Το σοκαριστικό, λοιπόν, είναι ότι ενώ η Σίφνος συνέβαλε σε σημαντικές αλλαγές και σε άλλα νησιά, επιστρέφει, σήμερα, στην παλιά αντίληψη που θεωρούσαμε ότι στη Σίφνο την είχαμε αφήσει πίσω προ πολλού.

Να, για παράδειγμα, τι γράφει μια φίλη του νησιού: «Ας γίνει μια έγγραφη διαμαρτυρία προς τον Δήμο και ας συγκεντρώσουμε υπογραφές όχι μόνο από τους επισκέπτες του νησιού αλλά και από Σιφνιούς που αντιλαμβάνονται ότι ο τουρισμός και η ανάπτυξη του τόπου δεν είναι μόνο οι 3 καλοκαιρινοί μήνες και τα μπάνια, αλλά και ο εναλλακτικός τουρισμός σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του έτους. Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί Σιφνιοί που σέβονται το περιβάλλον, τα διεθνώς αναγνωρισμένα μονοπάτια του νησιού τα οποία αποτελούν τεράστιο πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Πρέπει να απαιτήσουμε από τον Δήμο να βρεθούν οι δράστες, οι ηθικοί αυτουργοί και οι εκτελεστές της παρανομίας, στην προκείμενη περίπτωση ο εργολάβος και να τιμωρηθούν παραδειγματικά. Θα βρίσκομαι στο νησί να προσφέρω οποιαδήποτε βοήθεια για αυτό το σκοπό επειδή και εγώ έχω συμμετάσχει στη διάνοιξη και σηματοδότηση αυτών των μονοπατιών και πραγματικά αισθάνομαι απογοήτευση και πόνο»

Ο κίνδυνος ευρύτερων επιπτώσεων από την καταστροφή μονοπατιών

Η καταστροφή που έγινε αφορούσε σε σηματοδοτημένο μονοπάτι. Είναι μια ζημιά στο περιβάλλον και μια προσβολή στην κοινή κληρονομιά μας αλλά και στο μέλλον μας. Υπάρχει μια επιπλέον διάσταση, όμως, που είναι εξίσου σοβαρή. Οι καταστροφές που έγιναν το τελευταίο διάστημα δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί να καλυφθεί με «σιωπή» και να περάσει χωρίς ευρύτερες – και οικονομικές – συνέπειες αφού αφορά σε φυσική περιοχή αλλά και σε δίκτυο μονοπατιών που έχουν σημανθεί και εντάσσονται στο ευρύτερο δίκτυο μονοπατιών της Σίφνου. Να λάβουμε υπόψη ότι στο παρελθόν έχουν γίνει εθελοντικές προσπάθειες καθαρισμού και ανάδειξης των μονοπατιών αλλά και έχουν χρηματοδοτηθεί δράσεις προστασίας, καθαρισμού και σήμανσή τους.

Αν δεν υπάρξει άμεσα αποκατάσταση, η καταστροφή ενός χιλιομέτρου ενός επίσημα σημασμένου και ενταγμένου στο ευρύτερο δίκτυο μονοπατιού θα προκαλέσει ευρύτερες επιπτώσεις τόσο ως προς την διαφήμιση των μονοπατιών και γενικότερα της Σίφνου όσο και ως προς μελλοντικές χρηματοδοτήσεις (πχ μέσω ενός προγράμματος της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου που θα διέθετε χρήματα για σήμανση και καθαρισμό) αλλά πολύ περισσότερο μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για ανάδειξη ενός εναλλακτικού μοντέλου τουρισμού, καλλίτερης συνεργασίας με φορείς περιπατητικού τουρισμού ή θεραπευτικής πεζοπορίας κα

Απ’ ότι ξέρω ήδη υπηρεσίες της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου έσπευσαν να κάνουν αυτοψία της καταστροφής αλλά με το θέμα είναι υποχρεωμένες να ασχοληθούν και οι υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, αφού η αυθαίρετη παρέμβαση και ζημιά αφορά σε μια περιοχή που είναι υπό ευρωπαϊκή προστασία.

Επομένως, δεν μπορεί να επικρατήσει μια λογική του τύπου «ότι έγινε, έγινε» αλλά αντιθέτως πρέπει:

- να γίνει γνωστό ποιοι ευθύνονται άμεσα και έμμεσα στην καταστροφή αλλά και

- ΑΜΕΣΑ να αναληφθεί από όλη την σιφναϊκή κοινωνία, τον Δήμο, τους φορείς αλλά και τους υπεύθυνους της καταστροφής μια προσπάθεια αποκατάστασης, με επιστημονικό τρόπο, ώστε να περιοριστεί η ζημιά που έγινε αλλά και να αποτραπούν άλλες πιο δυσάρεστες συνέπειες.

Και αυτά πρέπει να γίνουν πολύ γρήγορα πριν ξεκινήσει διαδικασία, μεταξύ άλλων, απόδοσης ποινικών ευθυνών για παράβαση καθήκοντος, ηθική αυτουργία, καταστροφή δημόσιας περιουσίας κα.

Πριν να είναι αργά, πρέπει όλοι να δώσουν δείγματα ότι έγινε κατανοητή η ζημιά και αναλαμβάνουμε όλοι μαζί την προσπάθεια να την αποκαταστήσουμε γρήγορα. Αυτό θα βοηθήσει και σε μια νέα αυτογνωσία αλλά και σε αποτροπή παρόμοιων καταστροφών στο μέλλον.

Νοιώθω και προσωπικά προσβεβλημένος

Τονίζω πολλές φορές πώς είμαι περήφανος που είμαι κι εγώ Σιφνιός και προσπαθώ, από όπου και να είμαι, να βοηθήσω - ακόμα και την περίοδο που ήμουν ευρωβουλευτής (δεν θα το έλεγα σε άλλη περίπτωση, μεταξύ άλλων προσπάθησα και από τον μισθό μου να βοηθήσω πχ το ιατρείο) - να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας και να χαράξουμε νέα μονοπάτια ως νησί, με τρόπους, όμως, που θα σέβονται τον φυσικό και πολιτισμικό πλούτο που υπάρχει, δηλαδή με υπεύθυνες λύσεις.

Εκατοντάδες εθελοντές από την Ελλάδα κι άλλες χώρες έχουν βοηθήσει σε δραστηριότητες που οργάνωσα στο παρελθόν σε συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις. Σε πολλές δράσεις έχουν συμμετάσχει Σιφνιοί και Σιφνιές. Έχουμε οργανώσει δεκάδες εκδηλώσεις, ημερίδες, συζητήσεις για το περιβάλλον, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία, τον οικολογικό τουρισμό, το ρόλο των μονοπατιών, την ενέργεια, την ανάδειξη και προστασία της μοναδικής περιοχής NATURA 2000 με τους θαλασσοκέδρους και τα άλλα σημαντικά είδη. Έχουμε συζητήσει για το βιώσιμο μέλλον του νησιού και - στο μέτρο των δυνατοτήτων μου - έχω συμβάλλει για να δημιουργηθεί ένας ενεργειακός συνεταιρισμός για να βοηθήσουμε και την μετατροπή της Σίφνου σε ένα πράσινο νησί, προς όφελος των κατοίκων της και της τοπικής οικονομίας, όχι για να βγάλουν κάποιοι χρήματα αλλά για να κρατηθούν τα χρήματα - που πληρώνουμε σήμερα για την ενέργεια - στη Σίφνο και να χρηματοδοτηθούν κοινωνικές και περιβαλλοντικές υποδομές.

Νοιώθω έτσι πολύ στεναχωρημένος αλλά και βαριά προσβεβλημένος όταν βλέπω να ανοίγει (για δεύτερη φορά) ένας παράνομος δρόμος μέσα στην περιοχή NATURA μήκους 4,5 χιλιομέτρων που καταστρέφει μέρος ενός σπουδαίου μονοπατιού (1 χιλιόμετρο) και αυτό να γίνεται "σιωπηλά" αποδεκτό, σαν να είναι κάτι που ΔΕΝ μας αφορά, σαν να είναι μια προσωπική "υπόθεση". Να καταστρέφεται ο μοναδικός πλούτος που είναι κοινός πλούτος και αυτό να μην ξεσηκώνει όλους και όλες τους Σιφνιούς και τις Σιφνιές αλλά να περιμένουν παθητικά πότε θα γίνει η επόμενη καταστροφή. Ενώ υπάρχουν σοβαρές και υπεύθυνες λύσεις για να βοηθηθεί η γεωργία και η κτηνοτροφία μέσα στην περιοχή NATURA, να επιλέγεται η πιο αυθαίρετη μέθοδος για να γίνει δρόμος και αυτό να θεωρείται κάτι σαν περίπου αναπόφευκτο!

Τόσες χιλιάδες ώρες εθελοντικής εργασίας, συζητήσεων, τόσες συμφωνίες και αποφάσεις ότι πλέον το μέλλον του νησιού θα είναι σε πράσινη (οικολογική) κατεύθυνση, ότι δεν θα κάνουμε πλέον αυθαίρετα ότι μας κατέβει στο κεφάλι, ότι θα πρέπει να (ξανα)μάθουμε από τη σοφία των προηγούμενων αλλά και από την οικολογική πρακτική τόσων και τόσων περιοχών για να λύνουμε προβλήματα (πχ ανάπτυξη γεωργίας και κτηνοτροφίας) με τρόπο που θα διατηρεί τη βάση της ύπαρξής μας - το περιβάλλον. Έρχεται μια αυθαιρεσία και σκορπίζει όλη αυτή την προσπάθεια.

Δεν είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή μόνο οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί αλλά και όσοι ήξεραν και σιώπησαν – πολύ περισσότερο αν έχουν και θεσμικούς ρόλους - αντί να αποτρέψουν την καταστροφή εγκαίρως. Σήμερα κρινόμαστε όλοι από τις αξίες και τις πράξεις ή παραλήψεις μας.

- Είναι δυνατόν να ανοιχθεί πάνω σε μονοπάτι και μέσα σε περιοχή NATURA με βαριά μηχανήματα δρόμος 4,5 χιλιομέτρων χωρίς να το "πάρει" είδηση κανείς/καμία για να το σταματήσει;

- Είναι δυνατόν να καταστρέφεται ο κοινός μας πλούτος που αποτελεί όχι μόνο πολιτιστική και περιβαλλοντική κληρονομιά αλλά και πηγή εισοδημάτων για πολλούς ντόπιους (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα, εστιατόρια, εμπόριο) και να το δεχόμαστε;

- Είναι δυνατόν να μην μπορούν μετά από τόσο καιρό και τόσες συζητήσεις να μπουν κανόνες που να αποτρέπουν κάποιον να καταστρέφει - για τι έτσι το αποφάσισε ο ίδιος - αυτόν τον πλούτο;

Πέρα από τις ποινικές και άλλες ευθύνες, είναι θέμα σεβασμού απέναντι σε αυτούς που μας άφησαν να διαχειριστούμε τον μοναδικό πλούτο

Η κοινωνία μας πρέπει να απαντήσει ξεκάθαρα. Θα υπάρξει αποκατάσταση του μονοπατιού και της ζημιάς που προκλήθηκε ή όχι;

- Αν όχι, ας μην ξαναβγούν ψεύτικοι πανηγυρικοί για τους προγόνους μας που δούλεψαν σκληρά για να κάνουν αυτό το νησί υπόδειγμα. Είναι ξεκάθαρα μια ασέβεια απέναντι στον κόπο τόσων ανθρώπων που ίδρωσαν για να φτιάξουν από κοινού αυτά τα μονοπάτια που με περισσή ευκολία μπορεί να καταστρέψει κάποιος.

- Αν όχι, ας μην εκπλαγούμε αν χάσουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχουμε, ότι δηλαδή σεβόμαστε και προστατεύουμε μακροχρόνια τον πλούτο μας. Είναι δυνατόν να έρχονται άνθρωποι από πολλές χώρες για να περπατήσουν σε αυτά τα μοναδικά μονοπάτια, να έχουν ξοδευτεί ευρωπαϊκά χρήματα για να αποκατασταθούν ορισμένα σημεία του μονοπατιού, και έτσι απλά, κάποιος να αποφασίζει να βάλει την μπουλντόζα και να καταστρέψει ένα μονοπάτι για να ανοίξει αυθαίρετο δρόμο;

- Αν όχι, τι νόημα έχει η προσπάθεια τόσων εθελοντών από το νησί αλλά και εκτός νησιού να βοηθήσουν στην ανάδειξη των μονοπατιών, γιατί να βγαίνουν χάρτες με μονοπάτια, γιατί να έρχονται από τόσες χώρες άνθρωποι να περπατήσουν σε αυτά τα μοναδικά μονοπάτια, γιατί να τα διαφημίζουμε σε τόσες και τόσες εκθέσεις ανά την Ευρώπη αν μπορεί κάποιος να τα καταστρέφει και να μην «τρέχει τίποτα»; Γιατί να έρχονται άνθρωποι να βοηθήσουν στην διαφήμιση των μονοπατιών που "εμείς" καταστρέφουμε; Είναι, μεταξύ άλλων, και προσβολή απέναντι σε νέους από διάφορες περιοχές και χώρες που ήρθαν για να φτιάξουν εθελοντικά ένα πέτρινο «περίπτερο ενημέρωσης» για την περιοχή NATURA,.

- Αν όχι, υπάρχει λόγος πραγματικά να νοιώθουμε περήφανοι που η κοινωνία – επιτέλους, λέγαμε- στρέφεται σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης πιο οικολογικό, κοντά σε αυτά που ανέδειξαν και οι προηγούμενες γενιές;

Ναι, θέλω να το πω, πιο πολύ με ενοχλεί ότι μπορεί για άλλη μια φορά να αποδεχτούμε ότι «δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα και τα μυαλά κάποιων». Μια κοινωνία που είχε μάθει να συνεργάζεται και να προστατεύει τον κοινό πλούτο της για αιώνες, σηκώνει τα χέρια ψηλά και παραδίδεται στην αυθαιρεσία και στην προχειρότητα που φέρνει ο ατομισμός.

Αν το αποδεχτούμε, δεν θα είναι απλώς μια περιβαλλοντική ζημιά αλλά μια ζημιά στην ίδια την κοινότητά μας, στην κουλτούρα της συνεργασίας που καθόρισε και ανέδειξε το νησί μας μέσα στους αιώνες.

Να χαράξουμε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τα μονοπάτια

Δεν έχουμε υποχρέωση να αποκαταστήσουμε μόνο τη ζημιά αλλά και να διαμορφώσουμε μια νέα στρατηγική για τα μονοπάτια. Να διαμορφώσουμε μια πιο συνεργατική αντίληψη στον σχεδιασμό της πολιτικής για τα μονοπάτια στη Σίφνο, στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής για το δίκτυο των μονοπατιών στις Κυκλάδες και στα νησιά γενικότερα. Πρέπει να λάβουμε υπόψη και την ευρωπαϊκή στρατηγική αλλά και τις τοπικές ιδιαιτερότητες, αφού σήμερα μιλάμε για διαδρομές μονοπατιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και από την άλλη θέλουμε στο πλαίσιο μιας τέτοιας στρατηγικής να εξειδικεύσουμε σε τοπικό επίπεδο.

Το δίκτυο μονοπατιών της Σίφνου πρέπει να εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική δικτύων μονοπατιών στις Κυκλάδες και στο Αιγαίο – άρα πρέπει να συνεργαστούν δημιουργικά ΟΤΑ, περιφέρεια Ν. Αιγαίου, κοινωνικοί-επαγγελματικοί και περιβαλλοντικοί φορείς – για να διαμορφώσουμε αυτά τα δίκτυα μονοπατιών αλλά και δίκτυα οικολογικών περιοχών, πολιτιστικών δράσεων, οικο-τουρισμού κα.

Είναι ευκαιρία να έχουμε μια ολοκληρωμένη παρέμβαση που θα βοηθήσει να υπάρχει χρηματοδότηση αυτών των δικτύων την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020 από το ΠΕΠ Ν. Αιγαίου. Αλλά βέβαια αυτό προϋποθέτει ότι σεβόμαστε αυτόν τον πλούτο, και ότι οι χρηματοδοτήσεις είναι απλώς εργαλείο για την προστασία του, δεν είναι άλλη μια υπόθεση σπατάλης χρημάτων, όπως τόσες φορές έγινε στο παρελθόν.