Νικόλαος Λεμονάκης

Έφυγε από τη ζωή ο τόσο αγαπητός πατέρας, παππούς, σύντροφος και φίλος τόσων ανθρώπων που τον αγαπούσαν και τον εκτιμούσαν για την άψογη συμπεριφορά του. Είναι μεγάλη η οδύνη, η θλίψη και ο ισχυρός ψυχικός πόνος για την απώλεια του τόσο αγαπητού, ευγενικού και καλοσυνάτου ανθρώπου μας. Ήταν τόσο αγαπητός και προκαλούσε εύκολα την συμπάθεια και την εκτίμηση των ανθρώπων που τον γνώριζαν. Είχε πάντα φιλική και ευγενική διάθεση προς κάθε άνθρωπο.

Τα λόγια είναι συμβατικά. Αυτό που μετράει είναι η ζωντανή θύμηση του ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή. Αξίζει να δημοσιεύσουμε στην εφημερίδα μας ένα κείμενο που είχε γράψει ο Ν. Λεμονάκης πριν 47 χρόνια και αφορά την αρχική δημιουργία του κρυστάλλου. Λίγη ιστορία για το κρύσταλλο.

“Κρυστάλλινες καμπάνες στον αιώνα του πλαστικού”

“Είναι στ' αλήθεια περίεργη μέσα στην εποχή του τσιμέντου και του πλαστικού, η ύπαρξη και η άνθηση εργαστηρίων υψηλής τέχνης στο κρύσταλλο. Και είναι στ' αλήθεια μήνυμα παρήγορο για τη διατήρηση της ανθρώπινης καλαισθησίας η προτίμηση όλο και περισσότερων νέων ανθρώπων στα μοντέρνα αλλά και τα παραδοσιακά έργα τέχνης από χειροποίητο αστραφτερό κρύσταλλο.

Η αρχή της τέχνης του κρυστάλλου χάνεται στην καταχνιά και την ομίχλη της αρχαιότητας.

Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι έφτιαξαν τα πρώτα μικρά κρυστάλλινα σκεύη για αρώματα κ.α. πριν τρισήμιση χιλιάδες χρόνια περίπου. (3.500 π.Χ) από ασβέστη και άμμο.

Όταν στην Χριστιανική περίοδο ανακαλύφθηκε ο φυσητήρας, άρχισαν να γίνονται πιο μεγάλα και πιο καθαρά γυάλινα κομμάτια.

Ο φυσητήρας είναι μακρύς μεταλλικός σωλήνα με τον οποίον ο τεχνίτης παίρνει λίγο λιωμένο γυαλί στη μια του άκρη ενώ φυσώντας από την άλλα και περιστρέφοντας τον “φουσκώνει” την πυρακτωμένη μάζα για να της δώσει στη συνέχεια τα πιο παράξενα σχήματα.

Τον 16ο αιώνα ο Σουηδός βασιλιάς αναγκασμένος από τις ζημιές που γινόταν σε κάθε γιορτή της Αυλής Του, στα σπάνια ακόμη τότε κρυστάλλινα κομμάτια του, αποφασίζει να δημιουργήσει το πρώτο εργαστήρι κρυστάλλου, φέρνοντας τεχνίτες από την Ιταλία και τη Βοημία που υπήρχε ήδη παράδοση μοναδική σ' αυτή την τέχνη.

Σαν τόπος κατασκευής του κρυστάλλου, διαδέχτηκαν τα απέραντα δάση που βρίσκονται στη νότια περιοχή της χώρας. Ο κυριότερος λόγος για την προτίμηση αυτή ήταν η μεγάλη ποσότητα των ξύλων που χρειαζόταν αυτή η τέχνη, μια και τότε δεν υπήρχε ούτε το πετρέλαιο, ούτε ο ηλεκτρισμός που σήμερα χρησιμοποιούνται στα καμίνια για το λιώσιμο των πρώτων υλών απ' όπου φτιάχνεται η μάζα του κρυστάλλου.

Έτσι δημιουργήθηκε ο πυρήνας για τη λαμπερή αυτή τέχνη. Αποβραδύς οι τεχνίτες ανακάτευαν την άμμο με τα άλλα υλικά και τα φτυάριζαν στο καμίνι.

Η μεγαλύτερη θερμοκρασία της λιωμένης μάζας, γύρω στους 1.450 βαθμούς, είχε φθάσει κατά τα μεσάνυχτα, ενώ το επόμενο πρωί είχε πέσει γύρω στους 1.100 βαθμούς έτοιμη για τη δουλειά ολόκληρης της ημέρας.

Στο τέλος του 17ου αιώνα, όταν οι Σουηδοί τεχνίτες, μεταδίδοντας την τέχνη τους από γενιά σε γενιά, άρχισαν να χρησιμοποιούν το φυσητήρα και δημιουργήθηκαν τα πρώτα συστηματικά εργαστήρια χειροποίητου κρυστάλλου. Τότε άρχισαν να αντικαθιστούν με μόλυβδο τον ασβεστόλιθο στην παραδοσιακή μίξη του, με άμμο από χαλαζία και ένα μείγμα ασβέστη και σόδας, για να παράγουν το πρώτο γυαλί το κρύσταλλο.

Ένα αποκρυπτογραφημένο κείμενο αναφέρει μια ιστορία στην οποία Φοίνικες έμποροι ξεφόρτωναν το εμπόρευμα τους από ασβέστη σε μια αμμώδη παραλία. Εκεί (όπως γράφεται) κάποια στιγμή, ένα πυρωμένο μαγειρικό σκεύος ακούμπησε κατά λάθος πάνω στο σωρό ασβέστη. Η θερμοκρασία από τη φωτιά έλιωσε τον ασβέστη και μαζί με την άμμο έγινε...γυαλί.

Το φύσημα του γυαλιού είναι μια ιδιαίτερη τέχνη. Όταν όλα πηγαίνουν καλά και σωστά, τότε στα επιδέξια χέρια του καλού τεχνίτη, το γυαλί περνά τη λεπτή γραμμή και φτάνει στο σωστό τέλος, όπως σχεδιάστηκε.

Οι παραδοσιακές μέθοδοι επεξεργασίας καθώς και τα εργαλεία για την κατασκευή του γυαλιού έχουν παραμείνει ίδια ουσιαστικά μέχρι σήμερα, αν και έχουν περάσει εκατοντάδες χρόνια.

Το Κρύσταλλο σήμερα

Οι νέες βιομηχανίες κρυστάλλων που άρχισαν να ιδρύονται από το τέλος του 19ου αιώνα, αντιπροσωπεύουν μια χαρούμενη και ευχάριστη πλευρά και χάρισαν στον κόσμο περίτεχνα κρυστάλλινα κομμάτια δουλεμένα στο χέρι, που έγιναν παντού καλοδεχούμενα.

Έτσι κατάφεραν πολλά εργοστάσια τέχνης στην εποχή μας, όχι μόνο να μπορούν να διατηρούν στενούς δεσμούς με το παρελθόν των χιλιάδων χρόνων, αλλά να διατηρούν τη λεπτεπίλεπτη και μοναδική δουλειά που αρέσει στον άνθρωπο της εποχής μας. Στη σημερινή εποχή αυτά τα εργοστάσια τέχνης κερδίζουν καινούριους θριάμβους, ακόμη και στην εποχή που τα πάντα βιομηχανοποιήθηκαν.

Το κρύσταλλο στη σημερινή εποχή έχει γίνει επιθυμητό στους ανθρώπους από τη λάμψη του, την αξία και τη στερεότητα του. Τα κρυστάλλινα κηροπήγια, τα ανθοδοχεία, οι φρουτιέρες και τόσα άλλα κρυστάλλινα κατασκευάσματα αστράφτουν και σπινθηροβολούν προς όλες τις κατευθύνσεις.

Ένα κρυστάλλινο ποτήρι, σωστό στο χέρι και λεπτεπίλεπτο στα χείλη δικαιώνει το άρωμα του κρασιού, αλλά ένα κρυστάλλινο ποτήρι με σαμπάνια αντανακλά χαρούμενη ζωή και ομορφιά από κάθε γωνιά.

Παρ' όλο που ο μόλυβδος κάνει το γυαλί βαρύτερο, τα κρύσταλλα από γυαλί μολύβδου έχουν μια ξεχωριστή λαμπρότητα και ζωντανό σπινθηροβόλημα.

Και όσο παλιώνει το κρυστάλλινο “ποτήρι” γίνεται έργο τέχνης και παίρνει την αξία μιας αναντικατάστατης αντίκας”.

Νικόλαος Λεμονάκης 1970

Αυτή η λίγη ιστορία για το κρύσταλλο είναι ένα δικό του γραπτό. Ένα μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του πολύ αγαπητού μας πατέρα, παππού και συντρόφου. Θα τον θυμόμαστε πάντα με αγάπη.

Μαρία Ρώτα