Ανοσία Αλλεργία

Όταν εισέρχεται στον οργανισμό μας μια τοξική, εχθρική, ουσία, γίνεται ζημιά, αρρωσταίνομε. Εφόσον επιβιώσουμε, αν επανεισαχθεί η ουσία, δεν παθαίνομε τίποτε. Το φαινόμενο λέγεται ανοσία. Αν αρρωστήσουμε από ιλαρά και ξαναπάρουμε τον ιό, τη δεύτερη φορά δεν αρρωσταίνομε. Αν μας δαγκώσει φαρμακερό φίδι και επιβιώσουμε, τη δεύτερη φορά που θα συμβεί ελάχιστα θα υποφέρουμε και την τρίτη σχεδόν καθόλου. Σ’ αυτή την εκπληκτική ικανότητα του οργανισμού στηρίζεται η πρόληψη νόσων με εμβόλια.

Παραδόξως, μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο. Εισέρχεται μέσα μας μια αβλαβής ουσία και τίποτε δεν συμβαίνει. Μετά από μερικές επαναλήψεις όμως, η επαφή μας με την «αβλαβή» ουσία μπορεί να προκαλεί έντονα συμπτώματα, φτάρνισμα, βήχα, σπυριά στο δέρμα, φράξιμο του λάρυγγα, θάνατο. Το φαινόμενο λέγεται αλλεργία. Πώς γίνεται;

Υπάρχουν ουσίες έντονα τοξικές. Το κυάνιο μόλις μπει στην κυκλοφορία, σε λίγα δευτερόλεπτα σταματά τις ζωτικές δραστηριότητες όλων των κυττάρων μας και ο θάνατος είναι άμεσος. Βέβαια, αν η δόση του είναι τόσο απειροελάχιστη, που ο θάνατος δεν επέρχεται αμέσως, ο οργανισμός αντιδρά. Το ενώνει με θειάφι και το θειοκυανικό μόριο που προκύπτει είναι αδρανές. Ώσπου ο οργανισμός να το κάψει ή το αποβάλει.

Ο,τιδήποτε επιδρά πάνω μας φυσικό, χημικό ή και συμβολικό, συνεπάγεται μια αντίδρασή μας. Ο οργανισμός μας μαθαίνει. Ο μηχανισμός των εξαρτημένων αντανακλαστικών είναι στοιχειώδης μάθηση, αλλά η μάθηση μπορεί να είναι και χημική. Μόλις εισαχθεί μια ξένη ουσία μέσα μας ο οργανισμός παράγει μιαν άλλη ουσία που ενώνεται με την ξένη σχηματίζοντας ένα νέο μόριο. Αν η ξένη ουσία ήταν τοξική, το νέο μόριο μπορεί να είναι αθώο. Έτσι, ενώ η πρώτη επαφή με την ουσία μπορεί να είναι νοσογόνος, η δεύτερη μπορεί να μην είναι, επειδή ο οργανισμός μας έχει μάθει να παράγει άμεσα, σε μεγάλες ποσότητες, την ειδική ουσία που ενώνεται με την τοξική και την εξουδετερώνει. Αυτός περίπου είναι ο μηχανισμός της ανοσίας. Μαθημένος οργανισμός σημαίνει πως έχει ευαισθησία και ειδικότητα. Ιδανικά δηλαδή αντιδρά άμεσα και έντονα στο ξένο ερέθισμα, μόνο σ΄ αυτό και σε κανένα άλλο.

Ουσίες όμως παράγονται με κάθε ξένη χημική ένωση που εισάγεται μέσα μας, έστω και αν δεν είναι τοξική. Πού να το ξέρει ο οργανισμός ότι αυτή είναι ακίνδυνη αφού την αισθάνεται για πρώτη φορά; Και είναι ενδεχόμενο η σύνθεση που παράγεται από την ένωση της ξένης ουσίας με εκείνη που εμείς παράγομε να είναι τοξική! Αυτός είναι περίπου ο μηχανισμός της αλλεργίας. Μα είναι δυνατό; Από δυο αβλαβείς ουσίες να παράγεται μια σύνθετη βλαβερή; Επανειλημμένα έχομε πει πως μια σύνθεση δεν έχει τις ιδιότητες των συστατικών της, αλλά άλλες, που δεν αποκλείεται να είναι και αντίθετες από εκείνες των συνιστωσών. «Μα μια γυναίκα μπορεί να είναι αγνή όπως και ένας άντρας. Γιατί, αν αγγίξω το χέρι της είναι αμαρτία;» ρωτάει ο Καζαντζάκης. «Και η γη είναι καθαρή και η βροχή είναι καθαρή. Όταν σμίξουνε όμως γίνονται λάσπη!» Απαντά ο Άγιος Φραγκίσκος.

Οι μηχανισμοί της ανοσίας και της αλλεργίας δεν λειτουργούν μόνον όταν τα εισαγόμενα είναι χημικές ουσίες, αλλά και φυσικά ή και συμβολικά ερεθίσματα, όπως είναι ένας λόγος. Κάποιος μου βρίζει τη μάνα. Την πρώτη φορά εκνευρίζομαι, μπορεί να απαντήσω και βίαια, Αν το κάνει διαρκώς όμως, μπορεί να «συνηθίσω» και να πάψω πια να ενδιαφέρομαι. «Ποιος τόπε αυτό; Α, αυτός; Τότε δεν έχει σημασία. Αυτός είναι απλώς γελοίος!». Από την άλλη, μπορεί να απευθύνεται σε μένα μια φράση που κανέναν άλλον δεν ενοχλεί. Την πρώτη φορά περνά (σχεδόν) απαρατήρητη. Όταν όμως επαναλαμβάνεται συνεχώς, μπορεί να με ενοχλεί έντονα και να αντιδρώ άσχημα. Ο άλλος χαίρεται να με ενοχλεί ευρισκόμενος στο απυρόβλητο. Αφού κανέναν άλλον δεν θίγει ό,τι λέει, ενώ θίγομαι εγώ, σημαίνει πως αυτός δεν φταίει, αλλά εγώ είμαι που έχω το άδικο.

Πριν από ένα χρόνο περίπου έγινε ένα φοβερό φονικό πολλών ανθρώπων στο Παρίσι, επειδή κάποια σατιρική εφημερίδα δημοσίευσε μια γελοιογραφία του Μωάμεθ. Όλος ο κόσμος τότε, ακόμη και η πλειονότητα των μουσουλμάνων εξεγέρθηκαν για τη βιαιότητα της φανατικής απάντησης. Όλοι λέγαμε «Je suis Charlie» ταυτιζόμενοι με το θιγόμενο περιοδικό. Ο Πάπας όμως (και μερικοί άλλοι νουνεχείς), αν και προφανώς καταδίκασαν την πράξη, κράτησαν κάποιες επιφυλάξεις. «Αν κάποιος μου βρίσει τη μάνα, θα του δώσω μια γροθιά!», είπε. Εξάλλου, ποτέ οι μουσουλμάνοι δεν προσπάθησαν να γελοιοποιήσουν τον Ιησού. Άσε που, ακολουθώντας το νόμο του Μωυσή, δεν ανέχονται την κατασκευή εικόνων, ειδώλων, κανενός από όσα υπάρχουν στη γη ή στον ουρανό ή και κάτω από τη γη, ένα νόμο που, υποτίθεται, δεχόμαστε και εμείς οι Χριστιανοί. Έγραφα γι αυτά στις 27 Ιανουαρίου στην Κοινή Γνώμη (Ελευθερία σκέψης, βούλησης, πράξης). Ξανάγραψα σχετικά με την εκατόμβη που έγινε στο Παρίσι πριν από 2 μήνες, όταν μέσα σε λίγα λεπτά σκοτώθηκαν γύρω στα 100 αθώα άτομα. Κι έκλαιγα όχι μόνο γι΄ αυτά, αλλά και για τον επικείμενο θάνατο της ανθρωπιάς μας.

Και ξαφνικά να που η σατιρική εφημερίδα επανέρχεται, όχι πια κατά του Μωάμεθ (αυτό πείσθηκαν προφανώς πως είναι επικίνδυνο να το κάνουν) αλλά κατά των μουσουλμάνων. Συλλήβδην, όλων. Ακόμη και των παιδιών. Όλος ο κόσμος είχε ανατριχιάσει από την εύρεση ενός παιδιού νεκρού στην ακροθαλασσιά. Κι όλος ο κόσμος έχει αναστατωθεί με τις (ανεξερεύνητες ακόμη) ομαδικές επιθέσεις κατά γυναικών στη Γερμανία. Και στη γελοιογραφία, παριστάνονται αγριάνθρωποι να κυνηγούν μια γυναίκα. Στο βάθος φαίνεται το παιδάκι νεκρό στην ακροθαλασσιά. Και τίθεται το ερώτημα: «Τι θα γινόταν το παιδάκι αν είχε επιζήσει; Και αμέσως η απάντηση: Ένας απ’ αυτούς που κυνηγούν να βιάσουν τις γυναίκες!»

Ε, όχι, εδώ πια Je ne suis pas Charlie! Δεν μπορώ να ταυτιστώ με το περιοδικό. Ασφαλώς δεν θα πω «καλά κάνανε και σκότωσαν τους ανθρώπους του περιοδικού», αλλά θα ταυτιστώ με τους νουνεχείς που θυμίζουν πως η έκφραση βρίσκεται μεταξύ της σκέψης, που οφείλει να είναι απόλυτα ελεύθερη, και της πράξης που είναι κοινωνικά ελεγχόμενη. Η επάνοδος της σατιρικής έκδοσης σε τέτοια υβριστική στάση εναντίον της ανθρωπότητας, που στη συντριπτική πλειονότητά της σέβεται τα παιδιά, προξενεί έντονη αλλεργία. Επικίνδυνη αλλεργία. Κι αναρωτιέται κανένας, μήπως πίσω από την όλη υπόθεση κρύβονται συμφέροντα που επιδιώκουν την αλλεργία, τη θανατηφόρο αντιπαράθεση δυο κόσμων; Συνωμοσιολογία, που δεν στηρίζεται πουθενά, αλλά με προδιαθέτει σε μια αλλεργική αντίδραση.