Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. καθ. Καρδιολογίας

Γέροι και Νέοι

  • Τρίτη, 21 Ιουνίου, 2016 - 06:20

«Τόπο στους νέους!» Όταν τις ανώτερες θέσεις στην κοινωνική ιεραρχία, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, τις κατέχουν οι γέροι, πώς θα ανελιχθούν, επιτέλους. οι νέοι, που έχουν ζωτικότητα για να αποδώσουν περισσότερο ενώ δεν έχουν αρτηριοσκληρωτική συντηρητική νοοτροπία; Η λύση είναι απλή! Υποχρεωτική συνταξιοδότηση και στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα σε μικρότερη ηλικία. Ναι, μα έτσι λιγοστεύουν εκείνοι που εργάζονται και πληθαίνουν οι υποχρεωτικά «τεμπέληδες» συνταξιούχοι. Ποιος θα τους θρέψει; Η λύση είναι πάλι απλή. Σκοτώνομε τους γέρους ή, πιο μαλακά, τους αφήνομε να πεθάνουν. Χρυσώνομε το χάπι με ευθανασία ή «υποβοηθούμενη αυτοκτονία», τουλάχιστον όταν έχει γίνει αβάσταχτη η ποιότητα της ζωής (ή την έχει κάνει αβάσταχτη η κοινωνία). Η ιατρική όμως με τη βιοτεχνολογία, που αλληλεπιδρούν, φροντίζουν όχι μόνο για χρόνια πολλά, αλλά και για χρόνια καλά. Το βιάγκρα. οι πλαστικές επεμβάσεις και τα μπότοξ, μαζί και με το βάψιμο των μαλλιών διατηρούν την επίφαση της νεότητας. Τι θα πει όμως γέρος;

Υπάρχει η βιολογική γήρανση του αισθητού Εγώ, που πασχίζει η ιατρική επιστήμη να καθυστερήσει την έλευσή της. Υπάρχει η κοινωνική γήρανση που την αποφασίζει η κοινωνία με μέσα όπως η συνταξιοδότηση, η παροχή υπηρεσιών υγείας κλπ. Και υπάρχει και η γήρανση του νοητού Εγώ, που είναι η δυσκολότερη να ορισθεί. Η νεότητα (μετά την παιδικότητα) ορίζεται καλύτερα ως η περίοδος δημιουργικής ικανότητας σε όλα τα επίπεδα. Ωριμάζει κάποιος όταν γίνεται ικανός να δημιουργεί νέους ανθρώπους, νέες ιδέες. Και γίνεται υπερώριμος, όταν χάσει αυτές τις ικανότητες.

Η δημιουργική ικανότητα του νοητού Εγώ, προϋποθέτει γνώσεις. Αυτή είναι η πιο διαδεδομένη άποψη. Δεν αρκούν. Όχι σπάνια, γέροι σε σχετικά προχωρημένη άνοια μπορεί να θυμούνται γνώσεις που απόκτησαν στη νεότητά τους. Η διατήρηση της μνήμης είναι ουσιώδες στοιχείο για τη δημιουργική ικανότητα. Εκείνο που έχει σημασία όμως δεν είναι μόνο η διατήρηση του «σκληρού δίσκου» της μνήμης όπου έχουν αποθηκευθεί οι αναμνήσεις περασμένων ετών, τα εξαρτημένα αντανακλαστικά που έχουν παγιωθεί στο παρελθόν, αλλά, προ πάντων, η ικανότητα για απόκτηση νέων γνώσεων, η ικανότητα για μάθηση μ΄ άλλα λόγια. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και η λύση προβλημάτων μερικές φορές είναι ταχύτερη από τους γέρους, αν έχουν ξανασυναντήσει στο παρελθόν παρόμοια (εμπειρία), αλλά από τους νέους, αν είναι πρωτόγνωρα.

Οι γνωστικές ικανότητες όμως, που αφορούν κυρίως στο παρελθόν, δεν είναι το μόνο αναγκαίο για δημιουργική ζωή. Χρειάζεται και το όραμα για το μέλλον, χρειάζονται η πίστη και η ελπίδα, που θα καθοδηγήσουν τη δημιουργία σκοπού. Η δραστηριότητα με κίνητρο τους σκοπούς που σχηματίζει ο καθένας είναι ειδικά ανθρώπινη ιδιότητα. Τα λοιπά ζώα λειτουργούν με κίνητρο τις αιτίες που μοιάζουν να ανήκουν στους σκοπούς κάποιου Άγνωστου Άλλου, όπως είναι τα ποικίλα ένστικτά μας. Όταν κάποιος χάσει την ικανότητα να ονειρεύεται, να πιστεύει, να ελπίζει, έχει χάσει ένα κύριο χαρακτηριστικό της νεότητάς του.

Μιλήσαμε για το παρελθόν (μνήμες), και για το μέλλον (πίστη και ελπίδα). Είναι και το παρόν, η Αγάπη. Το νοητό Εγώ είναι άβατο, προσιτό μόνον στον ίδιο τον εαυτό του. Πάνω στη βάση των φυσικών αντανακλαστικών αναπτύσσονται τα εξαρτημένα, σαν απόκτηση συνηθειών, σε όλα τα θερμόαιμα ζώα. Ο άνθρωπος όμως μπορεί να αναπτύσσει και δευτεροβάθμια εξαρτημένα αντανακλαστικά στη βάση προσχηματισμένων πρωτοβάθμιων. Χάρη σ΄ αυτά, μπορεί να συνδέει το άκουσμα φωνητικών ήχων (λέξεων) με νοητές παραστάσεις (έννοιες) να τις ανταλλάσσει, να τις ελέγχει, να τις επικυρώνει, με μέλη της ίδιας αγέλης, έτσι που οι έννοιες γίνονται κοινές για όλους. Έτσι αποκτούν οι άνθρωποι Λόγο και η αγέλη εξελίσσεται σε κοινωνία. Παράλληλα με τη γνωστική επικοινωνία όμως που επιτυγχάνεται μ΄ αυτό τον τρόπο μεταξύ των ανθρώπων, υπάρχει και η συναισθηματική. Σε μια αρχέγονη μορφή της, τα συναισθήματα εκδηλώνονται με συμπεριφορές, όπως το κλάμα, το γέλιο, ποικίλοι μορφασμοί, χειρονομίες, όπως είναι το κούνημα της ουράς του σκύλου όταν το ζώο είναι ευχαριστημένο. Με εξαρτημένα αντανακλαστικά, η θέα τέτοιων εκδηλώσεων από ένα άλλο ζώο του ίδιου είδους γεννά αντίστοιχες παραστάσεις έντονα συναισθηματικά φορτισμένες, παραστάσεις ευχάριστες, δυσάρεστες, επιθετικότητας, φόβου κλπ. Η δημιουργία τέτοιας συναισθηματικής επαφής μεταξύ δύο όντων με σημαντική μονιμότητα στηρίζεται σε δύο αμοιβαία αντανακλαστικά: θηλασμού μεταξύ μητέρας και βρέφους και έρωτα μεταξύ εραστών. Και στις δύο περιπτώσεις η σύνδεση γίνεται λόγω συμπληρωματικής ανατομικής κατασκευής των αντίστοιχων οργάνων, του βρεφικού στόματος με τη μητρική θηλή και του ανδρικού πέους με το γυναικείο κόλπο. Χάρη στα δύο αυτά αμοιβαία αντανακλαστικά εγκαθίσταται μια κοινότητα συναισθημάτων. Αυτά συνδέονται σε εξαρτημένα αντανακλαστικά με ερεθίσματα, όπως είναι η θέα, η οσμή, το άκουσμα κλπ του ετέρου από τα μέλη του ζεύγους. Και αυτά τα αντανακλαστικά αποτελούν τη βάση της αγάπης που συνδέει συναισθηματικά τα μέλη ενός ζεύγους σε χρόνο έξω από την τέλεση των αντίστοιχων πράξεων. Τελικά, η ικανότητα για αγάπη, ένωση δύο άβατων νοητών Εγώ, είναι το κυριότερο στοιχείο, επειδή αφορά στο παρόν, για να διατηρείται η δημιουργικότητα ενός ανθρώπου.

Τόπο στους νέους! Όταν οι γέροι έχουν χάσει πια τη δημιουργική ικανότητά της, όπως αναλύθηκε παραπάνω, δεν μπορούν καν να ξεχωρίσουν τον εαυτό τους από το περιβάλλον τους ή η ζωή τους είναι αβάσταχτη από βασανιστικές ανίατες παθήσεις, τότε, χρέος της ιατρικής θα όφειλε να είναι η υποβοήθηση του ανώδυνου, ανεπαίσχυντου και ειρηνικού τέλους της ζωής, αντί για την προσπάθεια να διατηρηθεί η αντανακλαστική λειτουργία του αισθητού Εγώ, του σώματος δηλαδή. Ο νόμος μας βέβαια, εμπνευσμένος από τη διεθνή κατακραυγή των καταχρήσεων που έγιναν από την ναζιστική απανθρωπία, προβλέπει βαριές ποινές για το γιατρό που δεν προσφέρει έστω και ενός λεπτού ζωή στο θνήσκον σώμα του συνανθρώπου του, αν μπορεί να το κάνει.

Στο μεταξύ, η λύση δεν βρίσκεται στο αδιέξοδο της πρώιμης ή όψιμης συνταξιοδότησης των γέρων. Η πρόοδος των φυσικών επιστημών, απαιτεί τη συνεχή δημιουργία νέων ρόλων και την κατάργηση παλιών. Τους νέους ρόλους θα πρέπει να τους υπηρετήσουν αντίστοιχα εκπαιδευμένοι νέοι. Ως προς την κατάργηση των παλιών, να μην ξεχνάμε ότι οι γέροι διαθέτουν την εμπειρία, γνωστική, συναισθηματική και βουλητική που δεν διαθέτουν οι νεότεροι. Πάντα θα υπάρχουν κοινωνικοί ρόλοι που απαιτούν τέτοιες ικανότητες. Ο χρόνος συνταξιοδότησης θα πρέπει να μην είναι αυθαίρετη απόφαση μιας κοινωνίας, αλλά να λαβαίνει υπόψη της τους νέους ρόλους μιας εξελισσόμενης κοινωνίας σε συνάρτηση με τις δημιουργικές ικανότητες του κάθε ατόμου.

Διαβάστε ακόμα