“Άγια Νύχτα”

Στο Μουσείο του Σάλτσμπουργκ, στην Αυστρία, φυλάσσεται σαν πολύτιμος θησαυρός μια κιθάρα. Δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η ακριβότερη κιθάρα του κόσμου. Ούτε ανήκε σε κάποιον μεγάλο μουσουργό. Είναι μια απλή, μια κοινή συνηθισμένη κιθάρα, που μ' αυτήν παίχθηκε για πρώτη φορά το ωραιότερο μουσικό “τραγούδι” του κόσμου, το πανανθρώπινο χριστουγεννιάτικο τραγούδι: “Άγια Νύχτα...”.

Πανανθρώπινο, γιατί είναι οι μόνοι μουσικοί στίχοι, το μόνο τραγούδι που αγαπήθηκε και το σεβάστηκαν όλες οι χριστιανικές χώρες του κόσμου, αλλά και πολλές χώρες όχι χριστιανικές. Το έχουν αναφέρει ειδικοί άνθρωποι. Αυτοί οι θαυμάσιοι μουσικοί στίχοι είναι δημιούργημα δύο απλών ανθρώπων. Ο ένας ήταν ιερέας και ονομαζόταν Ιωσήφ Μορ. Ο άλλος ήταν ένας μουσικός, ο Φράντς Γκρούμπερ. Ο ιερέας έγραψε τους στίχους και ο Φράντς τη μουσική. Κανένας, όμως, και από τους δύο δεν θα τολμούσε να φανταστεί ότι το τραγούδι τους, αυτοί οι μουσικοί στίχοι, θα κατακτούσε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο.

Άλλωστε η “Άγια Νύχτα”, η θαυμάσια Χριστουγεννιάτικη μελωδία, γεννήθηκε και δημιουργήθηκε από ένα τυχαίο περιστατικό.

Ο Ιωσήφ Μορ και ο Φράντς Γκρούμπερ ζούσαν στο χωριό Όμπερντοφ της Αυστρίας και συνδέονταν από χρόνια με μεγάλη φιλία. Ήταν, άλλωστε, φυσικό αφού ο ένας ήταν εφημέριος και ο άλλος έπαιζε εκκλησιαστικό όργανο στην ίδια εκκλησία.

Χριστούγεννα 1818

Ήταν παραμονή Χριστουγέννων του 1818, όταν ένα σοβαρό πρόβλημα αναστάτωσε τους δύο φίλους. Ο Φράντς Γκρούμπερ φιλοτεχνούσε τη φάτνη στο σχολείο του χωριού, όταν η πόρτα άνοιξε ξαφνικά και μπήκε ο εφημέριος Μορ. Εμφανίστηκε ανήσυχος και αναστατωμένος, γιατί επειδή λίγο πριν, ξεσκονίζοντας το εκκλησιαστικό όργανο, είχε ανακαλύψει ότι τα ποντίκια είχαν σπάσει πολλές από τις χορδές του οργάνου και το είχαν αχρηστεύσει. Στεναχωρημένος σκεφτόταν, πως θα γινόταν η χριστουγεννιάτικη λειτουργία του μεσονυκτίου χωρίς μουσική; Αυτό ήταν το πρόβλημα που απασχόλησε τους δύο φίλους εκείνη την παραμονή των Χριστουγέννων. Ύστερα από πολλές συζητήσεις που δεν κατέληξαν σε κανένα αποτέλεσμα, ο εφημέριος Μορ έφυγε απελπισμένος, ξεχνώντας επάνω στο τραπέζι του Γκρούμπερ ένα τσαλακωμένο χαρτί. Ο μουσικός το ξεδίπλωσε και το διάβασε. Το διάβασε πολλές φορές, γιατί ήταν ένα όμορφο θρησκευτικό ποίημα: “Στίλλε ναχτ, χαϊλιγκς ναχτ...” “Άγια νύχτα...”.

Ο Γκρούμπερ πλησίασε στο παράθυρο, μαγεμένος από την ομορφιά αυτού του ποιήματος. Έξω χιόνιζε. Ένα κατάλευκο σεντόνι χιονιού απλωνόταν πάνω από το χωριό του Όμπερντοφ, που ήταν βυθισμένο στη σιωπή. Και ξαφνικά, εκεί που βρισκόταν και θαύμαζε τον εξωτερικό χώρο του χωριού τους, αισθάνθηκε ότι έγινε ένα θαύμα. Μια γλυκιά μελωδία γεννήθηκε μέσα του. Είναι αυτή η ουράνια μελωδία, που κάθε χρόνο, τη νύχτα των Χριστουγέννων, την ψάλλουν ευλαβικά εκατομμύρια άνθρωποι. Η “Άγια Νύχτα” είχε γεννηθεί...

Συγκινημένος ο Φράντς Γκρούμπερ, έτρεξε στον φίλο του, τον ιερέα, κουβαλώντας μαζί του και την κιθάρα του. Αυτή την απλή κιθάρα που φυλάσσεται και τη σημερινή εποχή στο Μουσείο του Σαλτσμπουργκ. Αφού το εκκλησιαστικό όργανο είχε χαλάσει, θα έπαιζε τη μελωδία του με την κιθάρα του.

Ο πάστορας δεν είχε αντίρρηση. Χωρίς να χάσουν ούτε στιγμή, οι δύο φίλοι κατόρθωσαν και συγκέντρωσαν τους καλλίφωνους ενορίτες και συγκρότησαν μια μικρή χορωδία.

Είναι γνωστό, λοιπόν, σε πολύ κόσμο, ότι τη νύχτα των Χριστουγέννων του 1818, στην εκκλησία του χωριού Όμπερντοφ της Αυστρίας, αντήχησε για πρώτη φορά η γλυκιά μελωδία της Άγιας Νύχτας.

Αυτή είναι η μικρή ιστορία του μεγάλου και σπουδαίου Χριστουγεννιάτικου τραγουδιού, που επί χρόνια τραγουδιέται σε όλες τις χριστιανικές χώρες, την γλυκιά νύχτα των Χριστουγέννων.

Δυστυχώς το χειρόγραφο ποίημα του Ιωσήφ Μορ, δεν βρέθηκε ποτέ. Λέγεται και έχει γραφτεί πολλές φορές σε ειδικά περιοδικά, ότι αυτό το χειρόγραφο το πήρε κάποιος Έρικ, μελετητής λαϊκών τραγουδιών, αλλά δεν ανακαλύφθηκε ανάμεσα στα χαρτιά του. Έχει απομείνει μόνο η κιθάρα, που φυλάσσεται στο Μουσείο ζωντανός μάρτυς μιας μεγάλης και σπουδαίας δημιουργίας.

Αυτό το κείμενο είχε δημοσιευθεί σε μια πολύ παλιά Γαλλική εφημερίδα, στις αρχές του 20ου αιώνα. Το είχαμε δημοσιεύσει στην “ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ” τον Δεκέμβριο του 1994. Υπήρξαν πολλά νέα παιδιά που μου ζήτησαν να δημοσιευθεί ξανά, γιατί είχαν ακούσει από μεγαλύτερους ... πως γεννήθηκε η πιο αγαπημένη Χριστουγεννιάτικη μελωδία.

Κάλαντα

Τα κάλαντα είναι μια πολύ παλιά συνήθεια. Είναι λέξη Λατινική - CALANDAE – που σημαίνει δημοτικό τραγούδι. Είναι τραγούδι, που λέει ο λαός, και το συνοδεύει με ευχές και χαρούμενες ειδήσεις. Τα παλιά τα χρόνια συνήθιζαν να λένε τα κάλαντα τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, ακριβώς γιατί τα κάλαντα ήταν μια είδηση, μια χαρούμενη είδηση.

Ήταν το μεγάλο νέο πως γεννήθηκε ο Χριστός. Έτσι τη νύχτα της παραμονής σε κάθε Ελληνικό χωριό, σε κάθε Πόλη, όλα τα παιδιά μαζί, αγαπημένα, μικρές ή μεγάλες παρέες, χτυπώντας χαρμόσυνα το τρίγωνο, ψάλλουν φέρνοντας το μεγάλο μήνυμα:

“ Καλήν εσπέραν άρχοντες

ας είναι ορισμός σας,

Χριστού τη θεία Γέννηση

Να πω στ' αρχοντικό σας”.

Εδώ στις Κυκλάδες έτσι μάθαμε τα κάλαντα. Δεν άλλαξε τίποτα. Το μόνο που άλλαξε είναι ότι τα παιδιά ψάλλουν τα κάλαντα αντί τη νύχτα, την ημέρα της παραμονής των Χριστουγέννων.

Έσβησε σιγά- σιγά το “Καλήν εσπέραν...” κι έγινε “Καλήν ημέραν άρχοντες”.

Μια άλλη ευχή που ακούγεται από τα παιδιά μέσα στα κάλαντα είναι να αποκτήσει το σπιτικό που επισκέφθηκαν χαρά και ευτυχία...

“Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε πέτρα να μην ραΐσει

κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει”.

“Πέτρα να μην ραΐσει....”: σημαίνει όχι να μην σπάσει πέτρα, εννοούν συμφορά καμιά να μην έρθει στους ανθρώπους.