Ραδάμανθυς

Ο Ραδάμανθυς ήταν αδελφός του Μίνωα, όπως και ο Σαρπηδόνας, παιδιά κι οι τρεις του Δία και της Ευρώπης. Είχε αναλάβει τον τομέα της δικαιοσύνης. Έμεινε και μετά θάνατον, αφού οι θεοί τον όρισαν να κρίνει ποιος θα πάει στα Ηλύσια Πεδία και ποιος στον Τάρταρο. Ήταν σπουδαίος νομοθέτης. Δίκαιος, σκληρός και άκαμπτος. Θεωρήθηκε ο δικαιότερος άνθρωπος. Ανάμεσα στ΄ άλλα αναγνώρισε πως πρέπει να απαλλάσσονται από τιμωρία, όσοι χρησιμοποίησαν βία για λόγους άμυνας. Από τότε ως σήμερα η μόνη ηθική δικαιολόγηση της βίας είναι η άμυνα. Θεός συχωρέσ' τον το Ραδάμανθυ.

Ναι, μα τι είναι άμυνα; Κατά το δικό μας ποινικό κώδικα, άμυνα είναι η αναγκαία προσβολή του επιτεθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που  στρέφεται εναντίον τους. Με άλλα λόγια, χωρίς την άμυνα δεν αποτρέπεται η βία, απλώς αλλάζει το θύμα. Και η αγάπη του εαυτού μας είναι η πρότυπη αγάπη. Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτὸν» (Ματθ.). Σε κάποιες περιπτώσεις είναι σαφές πότε η επίθεση κάποιου είναι άδικη. Αν ένας θανατοποινίτης σκοτώσει το δήμιο για να γλιτώσει τη ζωή του, αυτό δεν είναι άμυνα, διότι ο δήμιος ενεργεί σύμφωνα με τους νόμους. Σε άλλες περιπτώσεις, είναι δύσκολη η διαπίστωση της άδικης επίθεσης. Όταν σε ένα πόλεμο σκοτώνουμε καθένας τον αντίπαλό του, και οι δυο θεωρούμε ότι άδικα επιτιθέμενος είναι ο άλλος. Αλλά και ο όρος "παρούσα" δεν είναι πάντοτε σαφής. Όταν ένα δικαστήριο καταδικάζει σε θάνατο ένα δολοφόνο, η καταδίκη είναι νόμιμη, αλλά η απειλή δεν είναι παρούσα την ώρα που δικάζεται ο κατηγορούμενος. Η θανατική ποινή δεν είναι άμυνα. Η αποτροπή μελλοντικής εγκληματικής δραστηριότητας επιτυγχάνεται και με περιορισμό της ελευθερίας του (φυλακή).

Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο δύσκολο, όταν εξετάζουμε τι είναι άμυνα μεταξύ κρατών. Επίθεση παρούσα και άδικη υπάρχει αν ένας ξένος στρατός βρίσκεται στον τόπο κάποιου. Η αντίσταση σε στρατεύματα κατοχής είναι βέβαια άμυνα. Η αντίσταση της Ουκρανίας στην παρουσία Ρωσικών στρατευμάτων σε εδάφη που και η ίδια η Ρωσία είχε συμφωνήσει ότι είναι Ουκρανικά είναι άδικη. Όμως η παρουσία έξω από τα σύνορα ενός κράτους δυνάμεων που μπορούν να πλήξουν το κράτος είναι προσβολή του επιτιθεμένου; Το 1962 η Σοβιετική Ένωση προσπάθησε να εγκαταστήσει βαλιστικούς πυραύλους στην Κούβα, από την οποίαν θα ήταν εύκολο να πλήξει τις ΗΠΑ. Ήταν αυτή μια επιθετική ενέργεια και επομένως οι ΗΠΑ ήταν σε άμυνα προσπαθώντας να την αποτρέψουν; Τα τελευταία χρόνια η Ουκρανία προσπάθησε να εγκαταστήσει στο έδαφός της βάσεις του ΝΑΤΟ που θα μπορούσαν εύκολα να πλήξουν τη Ρωσία σε μεγάλο βάθος. Είναι μήπως σε άμυνα η Ρωσία που προσπαθεί να αποτρέψει τέτοιο ενδεχόμενο; Ήδη η Ουκρανία έχει πλήξει τη Ρωσία βαθιά, μακριά από τα σύνορά της. Οι φόβοι της Ρωσίας δεν είναι αδικαιολόγητοι. Αλλά η Ουκρανική επιθετικότητα είναι άμυνά της όταν η Ρωσία βομβαρδίζει το Κίεβο.

Η επίθεση δεν είναι μόνο πράξη. Μπορεί να είναι και νόμος που επιβάλλει μια επιθετική πράξη. Η χώρα μας δικαιούται νόμιμα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Η Τουρκία όμως δεν έχει υπογράψει αυτό το δίκαιο. Αντίθετα, η βουλή της έχει ψηφίσει νόμο πως, αν τα επεκτείνουμε, θα κάνει πόλεμο εναντίον μας, είναι casus belli (αφορμή πολέμου). Είναι νόμος και οποιαδήποτε Τουρκική κυβέρνηση δεν τον εφαρμόσει, παρανομεί. Υπάρχει δηλαδή σαφής απειλή εναντίον μας. Η Γαλλία δηλώνει πως σκοπός του πολέμου στην Ουκρανία είναι να ηττηθεί η Ρωσία. Ομολογώ πως δεν έχω καταλάβει πώς η Ρωσία έχει δείξει με λόγια ή με έργα ότι απειλεί τη Γαλλία. Αντίθετα, στην ιστορία της, ο Γαλλικός στρατός (Ναπολέων) είχε εισβάλει στη Ρωσία. Το ίδιο έγινε και από Σουηδούς, Πολωνούς, Λιθουανούς, Γερμανούς και η Ρωσία αμύνθηκε αποτελεσματικά με τεράστιες θυσίες. Είναι η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία επαρκής δικαιολογία για να αμυνθούν οι δυτικές Ευρωπαϊκές δυνάμεις; Η Ουκρανία δεν είναι μέλος ούτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε του ΝΑΤΟ. Επομένως οι δυτικές χώρες δεν έχουν καμιά τυπική υποχρέωση να υποστηρίξουν την Ουκρανία. Και πάλι δεν είμαι ικανοποιημένος. Η Τουρκία δεν απειλούσε καμιά Ευρωπαϊκή χώρα όταν οι Άγγλοι, οι Γάλλοι και οι Ρώσοι επενέβησαν στο Ναβαρίνο. Σωστά, συμπεραίνω, οι δυτικές δυνάμεις θέλησαν να βοηθήσουν την αδικούμενη Ουκρανία. Άμυνα είναι και όταν η απειλή είναι εναντίον τρίτου. Πόσο να την βοηθήσουν όμως; Οπωσδήποτε όχι περισσότερο από όσο βοηθούν την Κύπρο, που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μέρος της βρίσκεται κάτω από Τουρκική κατοχή. Αντ΄ αυτού αναπτύσσονται πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με την κατοχική κυβέρνηση.

Τελικά αυτό που μετράει πάνω από την ηθική και το νόμο είναι η οικονομία και η ισχύς. Το δίκαιο του ισχυρού επιβάλλεται παντού. Όπως επιβλήθηκε από την αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία στους Μηλιούς. Και η οικονομία, μας ξαναθυμίζει μετά τον Μαρξ (K. Marx) ο Πρόεδρος Τραμπ (D. Trump), είναι παράγοντας εξίσου ισχυρός όπως και οι ένοπλες δυνάμεις. Μπορεί να επιτύχει πολλά με ένα "ντηλ", χωρίς να χυθεί αίμα. Με Ισραήλ και Ιράν μήπως υπάρχει προκατάληψη;

Αχ! Πού΄σαι καημένε Ραδάμανθυ να μας δείξεις ποιος έχει δίκιο και ποιος βρίσκεται σε άμυνα; Υπήρξες ο δικαιότερος άνθρωπος πάνω στη γη. Όμως, κι εσύ, υπέστης τη μοίρα όλων των δικαίων από το δίκαιο του ισχυρού. Ο Μίνωας, ο ανώτατος άρχοντας της Κρήτης, δεν μπορούσε να ανεχθεί μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Κανένας ανώτατος άρχοντας δεν δέχεται μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Και εξόρισε τον αδελφό του φοβούμενος μήπως του πάρει την εξουσία. Κυνηγημένος ο Μεγάλος Δικαστής κατέφυγε στη Βοιωτία, όπου παντρεύτηκε την Αλκμήνη, χήρα του Αμφιτρύωνα και μητέρα του Ηρακλή. Τον δίδαξε. Και ο Ηρακλής είχε την ισχύ, ήταν ο δυνατότερος άνθρωπος του κόσμου, και γενικά εφάρμοσε τις δυνάμεις του αρκετά δίκαια, θα έλεγα. Ελευθέρωσε τον Προμηθέα, που τον είχε αλυσοδέσει στον Καύκασο ο Δίας. Ο Προμηθέας, αν και τιτάνας ο ίδιος, είχε βοηθήσει τους θεούς στην Τιτανομαχία, αλλά κατόπιν τους πρόδωσε προς όφελος των ανθρώπων. Έκλεψε από το Δία τη φωτιά, μαζί και τη γνώση, και την παρέδωσε στο ανθρώπινο γένος. Τους παρέδωσε και την πολιτική με την απάτη. Στη μοιρασιά των σφαχτών από τις θυσίες, τους ξεγέλασε και προτίμησαν την τσίκνα από το δέρμα και τα άσαρκα οστά, αφήνοντας τα κρέατα στους ανθρώπους.