Φυσικά και μεταφυσικά

Λέω να επιστρέψω στις φιλοσοφικές αγωνίες μου. «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν». Κανείς δεν ήταν τότε μπροστά για να ξέρουμε τι ακριβώς έγινε. «Θεόν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε». Το πιστεύομε (ή δεν το πιστεύομε). Και συνεχίζει η Γένεση: «…Εἶπεν ὁ Θεὸς· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλὸν». Ο Θεός εξέφρασε τη βούλησή Του («εἶπεν»), έκανε την αξιολόγησή του («εἶδεν τὸ φῶς, ὅτι καλὸν»), αλλά ούτε λέξη για το πώς έγινε ό,τι αποφάσισε, διέταξε και αξιολόγησε. Αφήνει την επιστήμη να το ανακαλύψει. Γι αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει σύγκρουση μεταξύ θρησκείας και επιστήμης: Η πρώτη απαντά στις ερωτήσεις που αρχίζουν με το «ποιος;», η δεύτερη σ’ εκείνες που αρχίζουν με το «πώς;». Κι ο πατριάρχης Βαρθολομαίος όρισε την επιστήμη ως «δώρον θεόδοτον» και το Θεό «δωτήρα φώτων επιστήμης». Πώς δημιουργήθηκε λοιπόν ο κόσμος κατά την Επιστήμη;

Όλοι οι κλασικοί νόμοι της φυσικής ανατράπηκαν πριν από ένα αιώνα. Με μία εξαίρεση: Της εντροπίας. Λέει πως ο κόσμος βαδίζει σταθερά, αδυσώπητα, από την τάξη στην αταξία. Ωστόσο, βλέπομε έκπληκτοι ότι από το χάος δημιουργήθηκαν οι γαλαξίες, σ’ αυτούς πλανητικά συστήματα, σε ένα τουλάχιστον από αυτά, το γνωστότερο, εμφανίσθηκε ζωή που προχώρησε στον άνθρωπο, στο πνεύμα, δομήθηκε σε κοινωνίες… πορεία από την αταξία προς την τάξη, αντίθετη στην εντροπία. Αυτό είναι δημιουργία για την επιστήμη: Πορεία ενάντια στην εντροπία. Αυτό είναι αγαθό για την ηθική. Πώς έγινε; Λέει η φυσική, πως σε ένα κλειστό σύστημα μπορεί να μειώνεται η εντροπία, αλλά με τίμημα σε ένα ευρύτερο σύστημα, που εμπεριέχει το κλειστό, να αυξάνεται περισσότερο.

Με την αέναη κίνηση λοιπόν μπορούμε να φαντασθούμε ότι σχηματίζεται ένα μόρφωμα, με διάταξη στοιχείων διαφορετική από την τυχαία του περιβάλλοντός του. Όπως τυχαία δημιουργήθηκε έτσι και τυχαία θα χαθεί. Αναγκαστική συνέπεια της δημιουργίας του είναι ότι οι σχέσεις των στοιχείων που το αποτελούν είναι ίδιες σε όλη τη μάζα του, καθώς δέχονται το καθένα ίσες δυνάμεις από παντού. Όσα όμως βρίσκονται στην επιφάνειά του διαφέρουν. Από μέσα δέχονται δυνάμεις από ομοειδή στοιχεία, αλλά απέξω διαφορετικές από στοιχεία του περιβάλλοντός του. Έτσι, κάθε μόρφωμα περιβάλλεται από ένα «φλοιό», που παρέχει κάποια προστασία, μια καθυστέρηση, στην τυχαία, αναγκαστική αποδόμησή του. Το γάλα έχει κρούστα, το ψωμί κόρα, τα φρούτα φλούδα, τα ζώα δέρμα ή όστρακο, τα κύτταρα μεμβράνη κοκ. Θα αποσυντεθεί οπωσδήποτε το μόρφωμα, αλλά με κάποια καθυστέρηση. Στο μεταξύ, κάτι μπορεί να γίνει. Υπάρχουν ουσίες, οι καταλύτες, που η παρουσία τους διευκολύνει τη διενέργεια κάποιων αντιδράσεων. Το οξυγόνο και το υδρογόνο μπορούν να συνυπάρχουν χωρίς να γίνεται τίποτε. Η παρουσία λευκοχρύσου όμως συνεπάγεται την εκρηκτική ένωσή τους, ώστε να σχηματισθεί νερό. Η τυχαία συνύπαρξη επομένως ενός καταλύτη με μια νεοσχηματισμένη οντότητα βοηθάει να γίνει περαιτέρω δημιουργία άλλου μορφώματος, πριν αποσυντεθεί το αρχικό. Κάποια από τα νεοσχηματιζόμενα μορφώματα έχουν καταλυτικές ιδιότητες, υποβοηθώντας τη συνένωση στοιχείων προς νέες οντότητες. Κι έτσι συνεχίζεται η δημιουργία όλο και πιο πολύπλοκων ενώσεων, ενώ οι παλιότερες αποσυντίθενται, «πεθαίνουν», χάρη στον αδυσώπητο νόμο της εντροπίας που τυχαία τις έφερε στον κόσμο και τυχαία πάλι τις καταστρέφει. Σαν τον Κρόνο (χρόνο) που γεννούσε κι ύστερα κατάπινε τα παιδιά του. Η συνεργός του Ρέα (ροή) διέσωσε το Δία που έφερε την τάξη, χωρίς να σταματήσει την εξέλιξη. Και φθάνομε κάποτε στο «θαύμα». Μια ουσία που δημιουργήθηκε με τον τυχαίο παραπάνω τρόπο, τυχαίνει να είναι καταλύτης για δόμηση ουσιών του περιβάλλοντος με τρόπο ίδιο ακριβώς σαν την ίδια. Η ένωση που εμφανίσθηκε από δω και πέρα αναπαράγεται. Και να το θαύμα της Ζωής. Η δημιουργική εξέλιξη ολοένα επιταχύνεται.

Στην εύλογη ερώτηση: «Ποιος δημιούργησε το νόμο της εντροπίας;» αντιπαρατίθεται άλλη: «Αν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, ποιος δημιούργησε το Θεό;» Λογική απάντηση δεν υπάρχει. Μόνο πίστη.

Σ΄ όλη αυτή τη διαδικασία, ικανοποιητικά αποδεικνυόμενη από την επιστήμη, δεν δίνεται απάντηση στην ερώτηση που αρχίζει με τη λέξη «Ποιος;» Την αφήνει να απαντηθεί από τη θρησκεία. Επικρατεί η άποψη πως σε ένα απειροελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου, έγινε μια ασύλληπτη έκρηξη, το «Big Bang» κι από κει ξεκίνησαν όλα. Ξέρουν άριστα οι επιστήμονες πως ούτε εκείνοι, ούτε άλλος κανένας ήταν τότε εκεί για να μαρτυρήσει πώς έγινε. Αφού όμως οι απαντήσεις στην ερώτηση που αρχίζει με το «Ποιος» δεν επιδέχονται επιβεβαίωση διασταυρώνοντάς τες με την παρατήρηση, αφήνονται ποικίλες θρησκευτικές απόψεις και, προπάντων, οι ερμηνείες τους, να αντιπαρατίθενται αναπόδεικτα η μια με την άλλη. Όχι σπάνια βίαια.

Στην πατρίδα μας έχομε μια επικρατούσα θρησκεία, την ορθοδοξία, αλλά και αρκετούς ετερόδοξους συμπολίτες μας έτοιμους να θυσιασθούν για την κοινή μας πατρίδα. Έχομε, υποτίθεται, ισότητα μεταξύ των πολιτών μας. Έχομε όμως; Στο σχολείο διδάσκομε θρησκευτικά και τα ετερόδοξα παιδιά βγαίνουν από την τάξη, παίρνοντας διαφορετική παιδεία από την πλειοψηφία, τουλάχιστον ως προς αυτό τον τομέα. Και υπάρχουν θέσεις εργασίας, των καθηγητών θρησκευτικών, που δεν μπορούν να τις καταλάβουν ετερόδοξοι θεολόγοι. Κι ας είναι κι αυτοί Έλληνες. Τι θα λέγατε αν το μάθημα των θρησκευτικών το αντικαθιστούσαμε με μάθημα θρησκειολογίας, υποχρεωτικό εξίσου για όλα τα παιδιά και διδασκόμενο από θεολόγο οποιουδήποτε θρησκεύματος ή δόγματος; Αν το περιεχόμενο του μαθήματος έχει εγκριθεί από τη Βουλή των Ελλήνων, εγώ δεν βλέπω γιατί όχι. Η κατήχηση στην εκκλησία, τζαμί, συναγωγή.

Κι άλλη μια ανισότητα. Οι ιερείς του δόγματός μας μισθοδοτούνται από το κράτος μας. Τι γίνεται με τους ιερείς άλλων δογμάτων και/ή θρησκειών; Πώς ζουν αυτοί; Μισθοδοτούνται μήπως από εξωελληνικά κέντρα κι εμείς τους υποχρεώνομε έτσι να εξαρτώνται από αυτά; Για μένα, διορθώστε με, παρακαλώ αν σφάλλω, θα πρέπει είτε να αφήσουμε στην εκκλησία μας να μισθοδοτεί τους ιερείς της από την περιουσία της (κυρίως ποικίλα αφιερώματα των πιστών) ή να μισθοδοτήσουμε, μαζί με τους ορθόδοξους ιερείς, και τους καθολικούς, προτεστάντες, ραβίνους, χοτζάδες και κάθε άλλον ιερέα που ασκεί νόμιμα την ιεροσύνη του στην κοινή μας πατρίδα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πάνω στη γη δεχόμαστε τα πορίσματα της επιστήμης που απαντούν αξιόπιστα σε όλους στην ερώτηση που αρχίζει με το «Πώς;». Οι περισσότεροι επίσης πιστεύομε στον ίδιο Θεό, που απαντά στην ερώτηση που αρχίζει με το «Ποιος;». Κι αυτό θα πρέπει να μας ενώνει, όχι να μας χωρίζει. «Ἐπὶ γῆς εἰρήνη!»